Ngành thiết kế nói riêng và ngành công nghiệp sáng tạo nói chung của Việt Nam còn nhiều hạn chế và đi sau nhiều nước trong khu vực và trên thế giới. Các sản phẩm hàng hóa và dịch vụ của Việt Nam tuy có chất lượng tốt nhưng giá trị thu chưa được cao, một phần là chưa có sự đầu tư thích đáng trong khâu thiết kế sáng tạo, là khâu quan trọng đem lại nhiều giá trị gia tăng cho sản phẩm.
Đó là những thông tin được đề cập đến tại Hội nghị Quốc tế ngành công nghiệp sáng tạo Việt Nam 2016 (VS 2016) với chủ đề: “Thiết kế sáng tạo: Nghiên cứu phát triển sản phẩm phục vụ du lịch” do Cục Xúc tiến thương mại (VIETTRADE) – Bộ Công Thương phối hợp với Viện Xúc tiến thiết kế Hàn Quốc (KIDP) tổ chức mới đây tại Hà Nội.
Hội nghị Quốc tế ngành công nghiệp sáng tạo Việt Nam năm 2016 là một trong những hoạt động của Chương trình Xúc tiến thương mại quốc gia, được tổ chức với mục đích tạo cơ hội cho các tổ chức, doanh nghiệp, các nhà thiết kế trong và ngoài nước cùng trao đổi, đề xuất các hoạt động và giải pháp góp phần phát triển ngành thiết kế và công nghiệp sáng tạo Việt Nam, tăng cường sự hợp tác của Việt Nam với cộng đồng thiết kế trong khu vực.
Tại hội nghị, Cục XTTM và KIDP – Hàn Quốc ký Biên bản ghi nhớ (MOD) về việc mở rộng hợp tác , hộ trợ ngành công nghiệp Việt Nam. Theo đó, KIDP sẽ hỗ trợ Cục XTTM thành lập và vận hành Trung tâm thiết kế vào nắm 2017 nhằm cung cấp các dịch vụ đào tạo, tư vấn thiết kế giúp các doanh nghiệp Việt Nam đổi mới nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm, góp phần đẩy mạnh tiêu thụ và xuất khẩu các sản phẩm hàng hóa và dịch vụ Việt Nam trên thị trường thế giới.
Theo các chuyên gia, Việt Nam cũng đang rất tích cực tham gia các chương trình hợp tác, giao lưu trong lĩnh vực thiết kế, đổi mới và sáng tạo trọng khu vực và thế giới nhằm thúc đẩy ngành thiết kế công nghiệp Việt Nam phát triển. Điển hình là Chương trình hợp tác thiết kế giữa các nước châu Á do Hàn Quốc khởi xướng, với sự tham gia tích cực của Việt Nam.
Đồng thời, trong những năm vừa qua, Cục xúc tiến thương mại đã triển khai nhiều hoạt động trong Chương trình hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực thiết kế, phát triển sản phẩm tổ chức các hội thảo, khóa đào tạo, cải tiến mẫu mã, bao bì sản phẩm phù hợp với yêu cầu của thị trường doanh nghiệp...
Ông Vũ Hy Thiều - Chuyên gia trong lĩnh vực thủ công mỹ nghệ cũng cho rằng: Sản phẩm thủ công phục vụ du lịch hiện khá lạc hậu, có những mẫu mã được giữ nguyên 10, 20 năm; công năng sử dụng kém; quá lệ thuộc vào truyền thống; sử dụng tùy tiện vật liệu mới, công nghệ mới. Đặc biệt, tình trạng sao chép mẫu mã khiến sản phẩm không có nét riêng, không kích thích được khách du lịch mua sắm…
Đại diện Hiệp hội Thiết kế mẫu và Sáng tạo mỹ thuật Việt Nam cho hay, các sản phẩm quà tặng, lưu niệm còn nghèo nàn về mẫu mã, thiếu nét đặc trưng riêng, đặc biệt nhiều sản phẩm thiếu vắng nét thiết kế độc đáo và sự sáng tạo, quá nhiều sản phẩm tương tự nhau. Các sản phẩm phục vụ du lịch đa dạng, phong phú nhưng đôi khi thiếu đặc trưng riêng nên không kích thích được du khách mua sắm; ít có sản phẩm mang đậm văn hóa địa phương. Năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp sản xuất-kinh doanh các sản phẩm phục vụ du lịch còn hạn chế...
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này: Thiết kế sản phẩm chưa phù hợp với thẩm mỹ của khách hàng, sản phẩm không mang thông điệp của điểm đến… Tuy nhiên, nguyên nhân quan trọng nhất là chưa được đầu tư đúng mức cả về chất xám và tài chính. Thói quen sao chép, dựa vào mẫu mã có sẵn khiến sản phẩm không đáp ứng được hai tiêu chí cơ bản là tính độc đáo và gọn nhẹ. Bên cạnh đó, mối liên kết giữa nhà sản xuất - thương mại và dịch vụ du lịch lỏng lẻo, thiếu sự chia sẻ và hỗ trợ trong việc nắm bắt nhu cầu và sở thích của khách du lịch cũng khiến sản phẩm phục vụ du lịch lạc hậu. Tay nghề nghệ nhân thành thạo nhưng chỉ giới hạn trong các sản phẩm quen thuộc, chưa có sản phẩm phục vụ riêng cho du lịch. Sản phẩm chưa đủ tinh xảo, nặng về phô diễn kỹ thuật, trang trí rườm rà, quá lớn và nặng, kềnh càng, khó mang. Chưa kể, ý nghĩa kỷ niệm của sản phẩm không rõ rệt hoặc quá mộc mạc, không chú ý đến công năng sử dụng, kết cấu kỹ thuật không chắc chắn.
Giải pháp được đưa ra để lĩnh vực thiết kế sản phẩm phục vụ du lịch của Việt Nam phát triển là cần thay đổi tư duy của các bên liên quan về thiết kế và phát triển sản phẩm phục vụ du lịch theo hướng khuyến khích các sản phẩm tự thiết kế, lồng ghép bản sắc văn hóa truyền thống, dân tộc; đa dạng hóa mẫu mã, chất liệu sản phẩm; xây dựng hệ thống tiêu chí đối với các sản phẩm du lịch. Cùng với đó, việc tổ chức các cuộc thi thiết kế và sáng tạo sản phẩm/logo đặc trưng đối với từng vung miền cũng cần thiết.
Bên cạnh đó là việc tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực thiết kế và phát triển sản phẩm phục vụ du lịch, tiếp thu kinh nghiệm từ các nước trong khu vực. Việc tổ chức các khóa đào tạo và tăng cường phối hợp du lịch với làng nghề cũng là giải pháp quan trọng.
Hương Giang
English
