Cần thiết phải có một tiêu chí chấm giải khoa học và một ban giám khảo công minh

Đó là chia sẻ của bà Phạm Thị Thu Hằng, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ Doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEPC) thuộc Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam về vấn đề xây dựng một giải thưởng thành công cho sản phẩm, doanh nghiệp.

Theo bà Hằng, doanh nghiệp khi tham dự giải nên tìm hiểu kỹ thông tin về giải để có thể thẩm định được sự uy tín và danh tiếng mà giải có thể mang lại cho doanh nghiệp hay không.

Trong khi dư luận hiện đang lớn tiếng về vấn đề “loạn giải” giành cho các doanh nghiệp, sản phẩm v.v.. , là Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ DNNVV, thành viên ban giám khảo giải thưởng doanh nghiệp ASEAN (Asean Business Award- ABA), đồng thời là nhà tổ chức giải thưởng Golden V (giải thưởng sáng tạo kiểu dáng sản phẩm ) được cộng đồng doanh nghiệp đánh giá cao, theo bà đâu là vấn đề cốt lõi của một giải thưởng uy tín mà doanh nghiệp cần lưu ý?

Có thể nói, giải thưởng cho doanh nghiệp hay sản phẩm là một trong những công cụ để giới thiệu về doanh nghiệp, về những sản phẩm, thương hiệu tốt cho người tiêu dùng, cho thị trường. Các giải thưởng như vậy cũng là nhằm tôn vinh những cá nhân, tập thể có công, có thành tích xuất sắc trong việc tạo dựng nên thương hiệu, sáng tạo ra sản phẩm hay là thúc đẩy sự phát triển của doanh nghiệp đó, do vậy điều quan trọng cho các nhà tổ chức là phải đưa ra một tiêu chí chấm giải và đưa ra được một ban giám khảo có đủ năng lực để chấm giải. Những tiêu chí càng khắt khe, khoa học thì giải sẽ càng uy tín. Những người chấm giải công minh, có trình độ sẽ mang lại cho giải sự thành công. Có thể xã hội, ở một lúc nào đó, một góc độ nào đó cho rằng sản phẩm này, doanh nghiệp này là chưa xứng đáng nhưng một khi có được một ban giám khảo công minh, có hiểu biết sâu thì chắc chắn họ sẽ định hướng cho xã hội trong việc nhận thức ra được sản phẩm này tốt, có chất lượng cao hay doanh nghiệp này có thương hiệu uy tín, chất lượng cao hay không.

Ở đây cũng có một vấn đề là khi doanh nghiệp đưa sản phẩm của mình tham gia giải thì chính họ phải là người xem là giải đó có uy tín hay không, cách thức tổ chức có khoa học hay không và mục tiêu tham dự giải đó là gì. Các doanh nghiệp không nên chạy theo những thứ mang tính chất bề ngoài mà phải tìm hiểu rất kỹ ai là người phán xét, đánh giá sản phẩm của mình để quyết định có nên tham gia giải hay không. Về phía doanh nghiệp tham gia giải đương nhiên phải có thành tích, phải chuẩn bị hồ sơ và phải có những minh chứng rằng có năng lực tham gia, và những thông tin được “ khai báo “ trong hồ sơ là có cơ sở. Ví dụ, một trong những điều kiện rất khắt khe của giải thưởng doanh nghiệp ASEAN là báo cáo tài chính phải được kiểm toán trong ba năm liền. Đây là một trong những điều kiện quan trọng của giải ABA năm 2007 và là một trong những lý do khiến 2/3 doanh nghiệp Việt Nam tham dự giải bị loại ngay từ vòng đầu.

Nhưng cũng có ý kiến cho rằng, việc bình chọn giải nên để thị trường và người tiêu dùng quyết định?

Thực ra đây là do tính chất của giải. Thị trường cũng có thể quyết định nhưng có chắc rằng đó là thị trường được ngẫu nhiên lựa chọn hay không. Thị trường vẫn phải là người cụ thể, ví dụ như hiện nay có một số giải bình chọn qua mạng, điều đó có nghĩa rằng những người không tiếp cận được với mạng sẽ không được tham gia bình chọn, người ta chỉ lấy ý kiến bình chọn của những người có khả năng dùng máy tính nhưng họ lại không phải là người đại diện cho thị trường. Hoặc khi tổ chức giải thưởng Golden V với mục tiêu thúc đẩy xuất khẩu thủ công mỹ nghệ thì phải lựa chọn thành phần ban giám khảo là người mua - những nhà nhập khẩu từ thị trường EU, Nhật Bản, Mỹ …chứ không chọn những người bán hàng, không chọn những người đang tiêu dùng trong nước. Vì thế, những sản phẩm của Golden V có kiểu dáng, hoa văn hóa phù hợp với khung cảnh văn hóa của các nước nhập khẩu như Mỹ, Châu Âu v.v được đánh giá cao, ngược lại những sản phẩm mang hình ảnh cây tre, con trâu, .. thì lại rất khó đạt giải, mặc dù không phủ nhận mặt hàng đó vẫn có thể bán được như nhưng món quà lưu niệm- phù hợp cho khách du lịch. Đối tượng của Golden V là hướng đến thị trường xuất khẩu chứ không phải là thị trường nhập khẩu. Nhà tổ chức giải thưởng phải đặt ra được mục tiêu của giải thưởng, từ đó mới xác định được tiêu chí, người bình chọn, quy trình chấm giải để cho giải chặt chẽ và người tham gia không bị thiệt thòi hoặc nghi ngờ về tính minh bạc trong công tác tổ chức. Chẳng hạn, một trong những yêu cầu của ban tổ chức giải thưởng Golden V là doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm về bản quyền của kiểu dáng sản phẩm. Điều này cũng sẽ khuyến khích các doanh đăng ký bảo hộ kiểu dáng công nghiệp trước khi đưa ra thị trường, hạn chế rủi ro bị sao chép mẫu mã, kiểu dáng sản phẩm trong quá trình trưng bày giới thiệu sản phẩm

Tuy nhiên, tính khách quan của giải nhiều khi phụ thuộc vào nhà tổ chức. Có những giải mang thương hiệu quốc gia nhưng lại do một công ty rất nhỏ lấy danh nghĩa đứng ra tổ chức sự kiện?

Vấn đề công ty nhỏ đó núp sau công ty lớn hay một tổ chức nào đó là vấn đề không hiếm hiện nay, tạm gọi là mánh khóe làm ăn trong cơ chế thị trường. Đây là vấn đề quan hệ giữa cái công ty nhỏ bé đó với các đơn vị đứng ra bảo trợ. Nguyên nhân của những giải thưởng thiếu chất lượng là do nghiệp vụ tổ chức của công ty được ủy quyền đó kém, do nhà bảo trợ chọn sai đối tượng, và việc giám sát công tác tổ chức không tốt. Công chúng chỉ nhìn vào các đơn vị bảo trợ, các công ty lớn, không quan tâm đằng sau là công ty thiếu năng lực, chưa có uy tín vì thế việc tổ chức giải thưởng không tốt sẽ ảnh hưởng đến vị thế, vai trò của các nhà bảo trợ và trách nhiệm tất nhiên sẽ thuộc về những đơn vị này. Họ sẽ bị mất lòng tin của doanh nghiệp cũng như thị trường tiêu dùng.

Vậy, nhà tổ chức phải tính đến phương án nào để một giải thưởng có uy tín không bị lẫn bởi những giải thưởng kém chất lượng khác?

Một giải thưởng đựoc tổ chức cần phải có một khâu chuẩn bị hết sức kỹ càng , đơn cử khi tổ chức Golden V nhà tổ chức phải công bố rộng rãi về giải người tổ chức giải, ban chỉ đạo giải, quy trình chấm giải, cơ cấu giải thưởng, tiêu chí chấm giải và thành phần giám khảo, đơn vị bảo trợ . Thậm chí, VCCI còn trả phí để Hội đồng các nhà thiết kế công nghiệp quốc tế (ICSID) thẩm định quy trình này đảm bảo rằng giải thưởng phù hợp với thông lệ quốc tế. Nói cách khác, ngoài việc phải có một quy trình chuẩn thì phải có một đơn vị có chuyên môn cao trong lĩnh vực thi bảo trợ cho quy trình.

Qua đây bà có đôi lời nhắn nhủ với các doanh nghiệp nhỏ và vừa ?

Mỗi giải đều có tiêu chí riêng vì thế doanh nghiệp cần phải xem xét mình thực sự mạnh ở lĩnh vực nào, tham gia vào giải nào thì phù hợp chứ không nên tham gia ồ ạt, phong trào hoặc vì chạy theo thành tích, ví dụ như tham gia giải thưởng về đổi mới sáng tạo thì doanh nghiệp phải có rất nhiều phát minh, sáng chế mới thì mới cạnh tranh được với những đơn vị khác. DNNVV cũng có thể có sân chơi riêng của mình chứ cũng không nhất thiết và cũng không thể “ chen chân” với doanh nghiệp lớn. Chẳng hạn như giải ABA là giải thưởng mang tính quốc tế nhưng có hai sân chơi rất rõ ràng cho khu vực doanh nghiệp lớn và khu vực DNNVV. Các tiêu chí của giải cũng là những mục tiêu phấn đấu của doanh nghiệp . Hy vọng rằng các doanh nghiệp hướng theo các tiêu chí đó để phát triển, xứng đáng với giải thưởng và nhận được “ lời khen của người xứng tầm”.

Thu Huyền