Xây dựng đường cao tốc: Nỗi lo về vốn

Theo kế hoạch tổng thể về hệ thống vận tải Việt Nam đến năm 2020 do Bộ Giao thông Vận tải xây dựng, tổng số vốn đầu tư cho hạ tầng giao thông đường bộ đến năm 2020 ở vào khoảng 1 triệu tỷ đồng (tương đương với khoảng 60 tỷ USD). Đây là con số không hề nhỏ trong bối cảnh nguồn vốn ngân sách nhà nước còn gặp nhiều khó khăn bởi còn nhiều lĩnh vực cần ưu tiên nguồn vốn.

Gần 6.400km đường bộ cao tốc

Tính trung bình mỗi năm, Việt Nam cần khoảng 66.000 tỷ đồng để đầu tư cho hạ tầng giao thông, trong đó, đầu tư cho đường cao tốc mất khoảng 22.000 tỷ đồng/năm. Để giải quyết bài toán về vốn, ông Mai Anh Tuấn, Phó cục trưởng Cục Giao thông đường bộ cho biết, trong thời gian tới, Bộ GTVT sẽ trình Chính phủ đề nghị thiết lập quỹ bảo dưỡng và quản lý đường giao thông, huy động từ nhiều nguồn khác nhau như ngân sách nhà nước, quỹ tín dụng phát triển đặc biệt là từ các doanh nghiệp và phát hành trái phiếu Chính phủ.

Hiện nay, Chính phủ cũng đang áp dụng nhiều chính sách ưu tiên cho đầu tư cơ cở hạ tầng đường bộ, đặc biệt là hệ thống đường cao tốc.  Theo số liệu thống kê của Bộ GTVT, Việt Nam hiện có 256.000 km đường giao thông bộ, trong đó có trên 200.000 km đường đô thị. Mật độ đường bộ theo khu vực trên cả nước là 0,78km/km2, theo dân số là 3,09km/1.000 dân.

Theo nhiều chuyên gia, mật độ giao thông Việt Nam hiện nay không hề thấp so với các nước trong khu vực, chất lượng hệ thống đường giao thông cũng đang được cải thiện đáng kể qua từng năm. Riêng đường quốc lộ và tỉnh lộ, mật độ đường giao thông vẫn ở mức thấp so với khu vực. Hiện đường quốc lộ và tỉnh lộ đã có khoảng 80% được bê tông hóa hoặc nhựa hóa.

Để phục vụ cho chiến lược phát triển kinh tế lâu dài của đất nước, mạng lưới đường bộ cao tốc vẫn là một trong những ưu tiên phát triển trong những năm tới đây, đặc biệt là các trục chính có lưu lượng xe cao, liên kết với hệ thống đường bộ, kết cấu hạ tầng của các phương thức vận tải khác nhau nhằm khai thác đồng bộ, chủ động và hiệu quả các dịch vụ vận tải trong phát triển kinh tế.

Trên cơ sở dự báo về nhu cầu vận tải ngày càng lớn cùng với định hướng phát triển kinh tế - xã hội đến 2030 của đất nước, định hướng phát triển kinh tế của 4 vùng kinh tế trong điểm, chiến lược phát triển giao thông vận tải đến 20220 và định hướng đến 2030 được xác lập gồm 21 tuyến với tổng chiều dài 6.411km.

Đa dạng các nguồn vốn đầu tư

Nguồn vốn cho xây dựng hệ thống đường cao tốc được Chính phủ và Bộ GTVT xác định huy động tối đa từ các nguồn lực khác nhau cả trong và ngoài nước. Trong đó, nguồn vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước dưới hình thức Chính phủ vay hoặc bảo lãnh vay, phát hành trái phiếu công trình… ưu tiên sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước hỗ trợ cho các công trình kém hấp dẫn về mặt tài chính nhưng đem lại hiệu quả kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng; huy động tối đa mọi nguồn lực, tiếp tục hoàn thiện các cơ chế chính sách nhằm thu hút đầu tư từ mọi thành phần kinh tế, kể cả các nhà đầu tư nước ngoài tham gia đầu tư phát triển đường cao tốc dưới hình thức đối tác công – tư (PPP) như: BOT, BT, BTO…; sửa đổi bổ sung các quy định về chính sách hỗ trợ tài chính, thuế, giá, phí, nhượng quyền để tăng tính thương mại của các dự án và trách  nhiệm đóng góp của người dụng, đảm bảo lợi ích thỏa đáng của nhà đầu tư.

Tiếp tục vận động các nhà tài trợ, hỗ trợ nguồn vốn ODA để phát triển đường cao tốc, đặc biệt là các tuyến trọng điểm. Thủ tướng Chính phủ cũng đã chỉ đạo rõ, phải tính toán kỹ, có bước đi phù hợp để phát huy hiệu quả mô hình PPP giữa các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài với tài trợ ODA của các nước, các tổ chức quốc tế.

Theo ông Nguyễn Ngọc Hải, chuyên viên cao cấp Vụ kế hoạch – Đầu tư cho rằng, việc thu phí hoàn vốn ở đa số các tuyến cao tốc hiện nay gặp rất nhiều khó khăn bởi chi phí bỏ ra lớn trong khi thu lại thì rất nhỏ giọt. Hiện Chính phủ và Bộ GTVT đang khuyến khích các nhà đầu tư tư nhân kết hợp với nhà nước  hợp tác đầu tư theo hình thức PPP.

Ông Nguyễn Ngọc Bảo, Phó ban Kinh tế Trung ương cho rằng, đối với các dự án BOT về hạ tầng giao thông, đặc biệt là đường cao tốc là các doanh nghiệp luôn thiếu vốn và phải vay ngân hàng với lãi suất cao, kinh tế vĩ mô chưa ổn định nên tác động mạnh tới tổng mức đầu tư. Bên cạnh đó, khâu quy hoạch dự án BOT vẫn còn thiếu nên không kết nối hết giữa đường sắt, hàng không, đường bộ.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Vũ Thị Mai nhấn mạnh, thời gian tới, phí BOT sẽ chuyển thành giá theo đúng quy định của Luật giá và theo kinh tế thị trường. Các dự án BOT triển khai trong thời gian tới cần minh bạch ngay từ đầu, phải lấy ý kiến rộng rãi của người dân, mức phí như vậy để tránh sau khi dự án hoàn thành thì người dân lại phản ứng.

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng cho rằng, nhiều dự án đầu tư hạ tầng giao thông theo hình thức BOT rất bất cập, đầu tư theo kiểu phong trào dẫn đến tình trạng cho những nhà đầu tư năng lực hạn chế nên tính chi phí cao hơn so với thực tế, từ đó làm tăng chi phí cho phương tiện đi lại, giảm sức cạnh tranh đối với nền kinh tế.

Phó thủ tướng đã đề nghị Bộ Giao thông Vận tải rà soát chiến lược quy hoạch hạ tầng gắn với đề án tái cấu trúc ngành giao thông, phát triển hài hòa các phương tiện vận tải, đưa ra các dự án ưu tiên trên mỗi loại hình và quy hoạch lại các trạm thu phí.

Lương Tuấn