Đổi thay từ Quan Sơn

Năm 2010, tôi có dịp tới Quan Sơn, khi ấy đường vành đai biên giới (còn gọi là đường nối tây Thanh Hóa) đang xây dựng. Từ Hiền Kiệt (Mường Lát) bạt núi rừng mà thông tới Quan Sơn, đường núi phải nói là hiểm trở nhất nhì đất Bắc miền Trung, chỗ bụi cuốn mù mịt, chỗ nước từ thác chảy xuống quyện vào đất núi thành thứ bùn đất đặc quánh. Quốc lộ 271 từ thị trấn huyện lên cửa khẩu quốc tế Na Mèo ngoằn nghèo uốn khúc giữa núi rừng và con sông Lò. Quan Sơn ngày ấy, như anh bạn người thành phố Thanh Hóa vẫn nói là “của để dành” của xứ Thanh. Lý do là bởi huyện có gần 83.300 ha rừng và đất lâm nghiệp (chiếm gần 90% diện tích tự nhiên), hang Bó Cúng (bản Chanh, Sơn Thủy) được coi là Phong Nha của Thanh Hóa, rồi lễ hội Mường Xia. Nhưng Quan Sơn lại là một trong 62 huyện nghèo nhất cả nước; bên kia biên giới là Hủa Phăn, tỉnh được mệnh danh là tỉnh nghèo nhất trong 18 tỉnh của nước bạn Lào.


Bắt đầu từ những tuyến đường
Đến giờ mà nói mọi việc đã đổi khác. Năm 2016, giá trị xuất của huyện đã đạt tới con số 1.250 tỷ đồng, tăng gần 14,5% so với kế hoạch; thu nhập bình quân đầu người lên tới 18,25 triệu đồng/năm (tăng khoảng 4 triệu đồng so với năm 2015). Cũng có thêm một điều đáng mừng nữa là việc năm 2016 hàng hóa giao thương qua biên giới (cửa khẩu Na Mèo) đã đạt con số 1.44 triệu USD.

Nhưng đổi thay từ Quan Sơn còn đến từ những con đường. Quốc lộ 271, đoạn từ ngã ba Đồng Tâm (huyện Bá Thước) lên cửa khẩu Na Mèo được ADB tài trợ để nâng cấp mở rộng, tốc độ thiết kế đạt tới 60km/h. Đường nối tây Thanh Hóa (đường vành đai biên giới) cũng đã hoàn thành xong, thế ngõ cụt của Quan Sơn được phá vỡ. Quan Sơn được kết nối tốt hơn trong Hành lang Đông Bắc của Tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng, từ Na Mèo có thể chạy thẳng về thành phố Thanh Hóa rồi nối thông với cảng Nghi Sơn.

Quan Sơn cũng đang phối hợp tốt với các Bộ, ngành Trung ương, tỉnh triển khai các công trình dự án do Trung ương, tỉnh tiến hành trên địa bàn. Từ khi thành lập cho tới năm 2016, 741 công trình với tổng vốn đầu tư 2.082 tỷ đồng đã được thực hiện, 200 km đường giao thông được đầu tư xây dựng mới và nâng cấp; 13/13 xã có ô tô vào đến tận trung tâm. Những bước đột phá trong cải thiện cơ sở hạ tầng huyện đã và đang góp phần tăng cường giao thương và đáp ứng nhu cầu đi lại của nhân dân.


Những tiềm năng trong phát triển kinh tế của huyện như lâm nghiệp, chăn nuôi, du lịch và kinh tế biên mậu (thông qua cửa khẩu quốc tế Na Mèo và cửa khẩu phụ Thanh Thủy) đang có được điều kiện cần thiết để tăng tốc phát triển. Chỉ nói riêng tiềm năng của lâm nghiệp, Quan Sơn có trữ lượng gỗ vào khoảng 4.3 triệu m2; 40 ngàn ha nứa và vầu cũng đem lại nguồn thu hơn 60 tỷ đồng/năm, tạo công ăn việc làm cho hàng ngàn lao động với mức thu nhập bình quân 3 – 6 triệu đồng/người/tháng.

Ông Vũ Văn Đạt, Chủ tịch UBND huyện cho rằng: “Chúng tôi cần đẩy nhanh hơn nữa tốc độ cải cách hành chính, tạo thuận lợi cao nhất cho người dân và doanh nghiệp phát triển kinh tế. Tư duy và việc làm đồng hành cùng doanh nghiệp sẽ giúp Quan Sơn hấp dẫn hơn trong mắt nhà đầu tư”. Năm 2016, trên địa bàn huyện đã có thêm 13 cơ sở chế biên nông lâm sản đăng ký thành lập (nâng tổng số doanh nghiệp, cơ sở chế biến, tổ hợp tác tại huyện lên con số 157). Nhưng chừng đó là chưa đủ, lãnh đạo huyện dự kiến, đến năm 2020, huyện cần thu hút thêm ít nhất là 6 dự án đầu tư, ít nhất 35 doanh nghiệp được thành lập mới nhằm củng cố thêm sự năng động và nội lực cho kinh tế Quan Sơn.

Huyện đang dành sự hỗ trợ tốt nhất cho doanh nghiệp đặc biệt là trong khảo sát quy hoạch nhà máy, xưởng chế biến, đào tạo lao động, đồng thời làm tốt công tác quy hoạch, xây dựng cụm công nghiệp trên địa bàn. Quan Sơn cũng đang có cụm công nghiệp Trung Hạ (diện tích 15.5 ha) đã hoàn thiện về mặt hạ tầng (điện, đường), các cụm công nghiệp ở Sơn Điện, Na Mèo cũng đang được dự kiến xây dựng.

Năm 2016, nhân lễ kỷ niệm 20 năm ngày thành lập huyện, lãnh đạo tỉnh gửi gắm tới người dân Quan Sơn: trước năm 2020, sẽ là một huyện khá, một điểm sáng của vùng cao biên giới xứ Thanh. Muốn làm được như vậy, kinh tế Quan Sơn cần năng động hơn, giàu năng lực cạnh tranh hơn và những chính sách thông thoáng, ưu đãi về thuế, … sẽ làm Quan Sơn trở nên hấp dẫn hơn với nhà đầu tư.

Đến nỗ lực xây dựng nông thôn mới
Không chỉ là doanh nghiệp, hay giao thương hàng hóa, hạ tầng giao thông được đầu tư nâng cấp cũng giúp quá trình xây dựng nông thôn mới (NTM) tại Quan Sơn thu được nhiều kết quả khả quan. Thử điểm qua vài con số: năm 2016 cả huyện đã có 8 thôn bản được công nhận đạt chuẩn NTM, bình quân các xã đạt 10,08 tiêu chí/xã.

Điều quan trọng trong quá trình xây dựng NTM tại Quan Sơn là sức phát triển kinh tế của những thôn bản một huyện vùng cao biên giới đang được nâng tầm. Sau một năm triển khai thực hiện, thu nhập từ sản xuất nông nghiệp tiếp tục đà tăng trưởng khá và chuyển dần từ sản xuất tự cung tự cấp sang sản xuất hàng hóa gắn với nhu cầu của thị trường.

Nhưng nói như vậy không có nghĩa là Quan Sơn không gặp phải những trở lực lớn trong quá trình xây dựng NTM. Chủ tịch UBND huyện Vũ Văn Đạt bộc bạch niềm trăn trở: Nói riêng về nông lâm nghiệp chúng tôi chưa có đầu tư thâm canh, chưa có chế biến sâu. Đội ngũ cán bộ xây dựng NTM còn chưa thực sự chuyên nghiệp, cán bộ cơ sở chưa đáp ứng được yêu cầu nên nhiều việc khi triển khai vẫn còn lúng túng.

Khắc phục những khó khăn, thách thức này, Quan Sơn tiếp tục rà soát, bổ sung điều chỉnh các quy hoạch phù với chuyển dịch cơ cấu kinh tế như: Quy hoạch phát triển nông – lâm – thủy sản, quy hoạch xây dựng NTM; đưa vào sản xuất những cây trồng vật nuôi có giá trị kinh tế cao… Huyện cũng quan tâm đẩy mạnh công tác tuyên truyền vận động, giúp người dân thay đổi nhận thức đặc biệt là niềm tự hào khi bà con thoát ra khỏi diện hộ nghèo, cùng tham gia xây dựng NTM.

Con người vẫn là động lực của quá trình phát triển. Với Quan Sơn bên cạnh sự hỗ trợ từ tỉnh, Trung ương thì sự đổi thay từ chính tư duy người dân, sự năng động và nói như lời Chủ tịch UBND huyện Vũ Văn Đạt là sự “chuyên nghiệp” sẽ giúp cho vùng đất này ngày càng có nhiều đổi thay, văn minh và trù phú hơn.