Sự thoái trào của TPP, chi phí ngày một tăng cao, vải nhập lậu tràn lan là những thách thức mà ngành dệt may Việt Nam đang phải đối mặt, đặc biệt trong bối cảnh thế giới đang chạy đua với cuộc cách mạng 4.0.
Chạy đua với khó khăn
Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 góp phần tăng năng suất lao động, chất lượng sản phẩm, tạo ra dịch vụ chi phí thấp. Song, từ đây cũng dự báo nguy cơ mất việc làm cao đối với một số ngành sử dụng nhiều lao động đơn giản như dệt may, da giày.
Theo ông Vũ Đức Giang, Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam, việc áp dụng tự động hóa, robot và sử dụng các dữ liệu lớn có khả năng tăng năng suất theo cấp số nhân chứ không phải cấp số cộng. Cơ hội cho ngành Dệt may là tăng năng suất lao động, giá cả cạnh tranh nhưng thách thức là dôi dư lao động phổ thông.
Ông Lê Tiến Trường – Tổng giám đốc Vinatex phân tích, nếu lĩnh vực sợi và dệt nhuộm có tốc độ tự động hóa, ứng dụng công nghệ cao từ sớm và sử dụng ít lao động thì lĩnh vực may có những điểm khác biệt. Đó là với những sản phẩm mang tính chất thời trang, có nhiều chi tiết khó và liên tục thay đổi sẽ khó để thực hiện tự động hóa trong sản xuất. Còn hàng hóa mang tính chất chuẩn mực với nhiều chi tiết cố định, ít thay đổi thì hoàn toàn có khả năng áp dụng robot.
Việc áp dụng công nghệ thế hệ mới sẽ giúp cho năng suất lao động tăng và sử dụng ít lao động hơn, nên khoảng cách về chi phí lao động trong một sản phẩm giữa các quốc gia đang phát triển và phát triển sẽ ngày càng hẹp lại. Bên cạnh đó, Dệt may Việt Nam trong giai đoạn công nghiệp 4.0 sẽ phải đối mặt với nguy cơ sản xuất quay lại Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc… là những quốc gia, khu vực có trình độ khoa học kỹ thuật phát triển và chiếm tới gần 90% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng may mặc của Việt Nam.
Ngành dệt may còn phải đối mặt với khó khăn về chi phí, tiền lương nhân công. Năm 2016, tiền lương tối thiểu của công nhân dệt may tăng 13%, khiến chi phí đầu vào gia tăng đã tạo áp lực tiêu cực đến toàn ngành.
Việc thị trường thế giới bất ổn, chính sách tiền lương thay đổi liên tục đang tạo nên rào cản lớn nhất từ trước đến nay, cùng với sự biến động khốc liệt của lực lượng lao động. Ngoài ra, tỷ giá nội tệ bị kiềm chế cũng khiến sức cạnh tranh của doanh nghiệp dệt may bị sụt giảm.
Các DN dệt may Việt Nam hầu hết có quy mô vừa và nhỏ. Với khả năng tiếp cận thị trường còn hạn chế, nếu không liên kết với một số DN lớn thì những DN này cũng khó tồn tại, chưa kể đến sự cạnh tranh gay gắt, giành giật khách hàng không lành mạnh giữa các DN trong nước, giữa DN trong nước và FDI.
Kiến nghị lên Chính phủ
Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) vừa có văn bản kiến nghị gửi Thủ tướng Chính phủ trước khi phải đối diện với hàng loạt khó khăn. Tập đoàn đề nghị Chính phủ xem xét chỉ đạo các bộ, ngành rà soát, điều chỉnh quy hoạch tổng thể đến năm 2035, tầm nhìn đến năm 2050 cho các ngành thâm dụng lao động chiếm tỉ trọng gần 40% xuất khẩu của cả nước, có nhiều cơ hội tiếp tục là ngành trọng yếu trong xuất khẩu của Việt Nam.
Vinatex đưa ra nhận định định hướng phát triển ngành chưa đáp ứng được sự phát triển lâu dàu và sự thay đổi của thị trường, vì vậy thiếu sự cạnh tranh và ổn định, sự thu hút đối với người lao động. Công nghiệp phụ trợ dệt may chưa phát triển, đặc biệt tại công đoạn dệt nhuộm, vải không đủ phục vụ may (trên 70% vải là nhập khẩu), tạo ra sự phát triển mất cân đối và dễ bị tổn thương. Việc phát triển cây bông, cây dâu, tằm và một số cây nguyên liệu khác rất khó do tiếp cận đất đai, cánh đồng lớn để đưa cơ giới và công nghệ cao vào phát triển cây nguyên liệu năng suất cao.
Từ góc độ của người quản lý, một số lãnh đạo ngành Dệt may kiến nghị Chính phủ quan tâm đến những ngành sử dụng nhiều lao động và đang phải đứng trước những thách thức của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, có những khuyến khích về chính sách, giúp doanh nghiệp đầu tư công nghệ hiện đại. Cụ thể như miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp của giai đoạn trước nếu doanh nghiệp đem lợi nhuận này để tái đầu tư vào công nghệ cao phù hợp với xu thế của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.
Theo đó, đưa ra những chính sách cụ thể nhằm khuyến khích phát triển công nghiệp phụ trợ; thu hút và khuyến khích đầu tư trong và ngoài nước vào sản xuất nguyên liệu chính của ngành dệt may, da giày với điều kiện bảo đảm sản xuất xanh-sạch...; đề nghị Chính phủ có giải pháp và chỉ đạo các địa phương ủng hộ đầu tư dệt nhuộm.
Vinatex cũng đề xuất được dùng cổ phiếu làm tài sản đảm bảo, do Vinatex là công ty mẹ nên tài sản chính của Vinatex là cổ phiếu của các đơn vị thành viên. Trong khi cổ phiếu sở hữu của Vinatex trên thị trường chứng khoán có giá trị cao gấp nhiều lần so với mệnh giá và có tỉ suất lợi nhuận trên vốn cao trong nhiều năm liên tiếp và đều là các thương hiệu lớn tại Việt Nam như cổ phiếu Tổng Công ty May Việt Tiến, Tổng Công ty Cổ phần Dệt may Hòa Thọ, Công ty Cổ phần Dệt may Huế…Do vậy, Vinatex kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép Vinatex được sử dụng cổ phiếu làm
Ngoài ra, Vinatex đề nghị Chính phủ xem xét, nghiên cứu có những điều chỉnh giảm tỉ lệ đóng BHXH nhằm phù hợp cho DN trước áp lực về nguồn chi lương, nhân công, sản xuất và cạnh tranh trong và ngoài nước ngày càng gia tăng.
Một kiến nghị khác của Tập đoàn là đề nghị Chính phủ xem xét chỉ đạo các bộ, ngành có chính sách hỗ trợ DN trong việc tiếp cận vốn một cách hữu hiệu hơn. Cụ thể, tiếp tục giảm lãi suất cho vay, từng bước tiệm cận mức lãi suất cho vay của các nước trong khu vực nhằm hỗ trợ, thúc đẩy sản xuất. Nới lỏng các điều kiện vay vốn và/hoặc triển khai các gói hỗ trợ vốn chuyên biệt cho các DN nhỏ và vừa. Có chính sách tỉ giá phù hợp theo hướng cho hỗ trợ xuất khẩu.
Đặc biệt, Vinatex đề nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành liên quan triển khai quyết liệt các giải pháp ngăn chặn hàng nhập lậu tiểu ngạch, trốn thuế do tình trạng hàng nhập lậu vải và nguyên phụ liệu dệt may tràn lan trên thị trường, gây khó khăn cho DN nội địa.
từ ngày 18 – 19/12/2025
VCCI
English
