Kinh tế tư nhân là chủ thể quan trọng nhất trong nền kinh tế thị trường. Mặc dù quy mô của khu vực tư nhân có thể khác nhau, song có một điều chắc chắn rằng, nếu không có khu vực kinh tế tư nhân thì sẽ không có nền kinh tế thị trường theo đúng nghĩa của nó. Vấn đề quan trọng là làm thế nào để tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tư nhân phát triển.
Theo ông Phan Đức Hiếu, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương, có 3 rào cản đối với doanh nghiệp hiện nay, đó là gánh nặng chi phí, thời gian để tuân thủ quy định pháp luật, rủi ro pháp lý và độ an toàn trong kinh doanh. Một vấn đề nữa mang tính chất nội tại của doanh nghiệp và là nguồn gốc sâu xa của tất cả các cuộc khủng hoảng về tài chính, kinh tế của Châu Á, đó là sự yếu kém về quản trị doanh nghiệp. Điều này quyết định đến sự phát triển dài hạn của doanh nghiệp.
Ông Hiếu cho rằng, tất cả các nghị quyết của chính phủ: Nghị quyết 10/NQ-TW về phát triển kinh tế tư nhân, 3 Nghị quyết về cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh: Nghị quyết 19, Nghị quyết 35/NQ-CP về hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp đến 2020; Nghị quyết 98/NQ-CP về chương trình hành động thực hiện nghị quyết trung ương về phát triển kinh tế tư nhân,… mới chỉ tập trung giải quyết một yếu tố là cắt giảm thời gian và chi phí cho doanh nghiệp. Còn lại rủi ro cho doanh nghiệp ít được nhắc đến, đặc biệt sự không tiên liệu trong việc thực hiện thủ tục hành chính dẫn đến tăng chi phí cho doanh nghiệp, thậm chí triệt tiêu doanh nghiệp.
Về độ an toàn quyền tài sản, theo ông Hiếu, xét mức độ an toàn về bảo vệ quyền tài sản theo một tổ chức quốc tế đánh giá 128 quốc gia thì Việt Nam đứng ở thứ 88, tức là ở mức độ kém. Mức độ bảo vệ quyền tác giả cũng ở mức đáng báo động. Bảo vệ phát minh sáng chế cũng hạn chế…
TS Võ Trí Thành - Chuyên gia kinh tế cho rằng, hiện nay, vấn đề quyền tài sản đã được nhắc đến rất nhiều. Quyền tài sản lớn hơn cả quyền sở hữu vì theo nghĩa rộng ở Việt Nam có nhiều vấn đề liên quan, như tài sản gắn liền với đất đai, cạnh tranh, tiếp cận nguồn lực, môi trường kinh doanh… Vấn đề sở hữu đất đai là vấn đề phải được ưu tiên hàng đầu để xem xét và nếu cần thì điều chỉnh cho phù hợp. Sau đó, sẽ là vấn đề quyền sở hữu trí tuệ.
Bên cạnh đó, với nhiều nỗ lực, VN cơ bản mới xử lý một vấn đề đó là gia nhập thị trường, còn lại cạnh tranh, chế tài thực thi hợp đồng kinh doanh, rút lui khỏi thị trường vẫn còn ở mức thấp nên DNVN khó có đủ năng lực cạnh tranh, khó tạo động lực.
Ngoài ra, theo TS Vũ Đình Ánh – Chuyên gia tài chính ngân hàng, thiếu vốn là chủ đề được đề cập đến nhiều nhất khi nói tới kinh tế tư nhân. Đây cũng là hiện tượng phổ biến ở hầu hết các nước đang phát triển và chuyển đổi. Bởi vậy, phát triển mạnh hình thức công ty cổ phần là giải pháp có thể tăng qui mô DN ngay từ bước khởi đầu. Hơn nữa, hình thức công ty cổ phần sẽ tạo điều kiện thúc đẩy công khai tài chính, một trong những điểm yếu đang ngăn cản khu vực kinh tế tư nhân tiếp cận với nguồn vốn tín dụng ngân hàng.
Ngoài các chính sách và cơ chế tài chính để hình thức công ty cổ phần trở thành lựa chọn đầu tiên của các nhà doanh nghiệp thì sự phát triển của thị trường tài chính phi ngân hàng, đặc biệt là thị trường chứng khoán phi tập trung đóng vai trò quyết định.
Bên cạnh đó, việc hợp thức hoá và phát triển thị trường bất động sản có ý nghĩa quan trọng không chỉ đối với mở rộng tín dụng ngân hàng cho kinh tế tư nhân mà còn cải thiện nguồn nội lực của khu vực này.
Vấn đề thuế là vấn đề quan trọng thứ hai sau vốn nhưng lại được các doanh nghiệp thuộc khu vực tư nhân nói tới nhiều nhất. Hầu hết các ý kiến đều cho rằng thuế hiện nay quá cao do đó yêu cầu được ưu đãi, miễn giảm và chính sách thuế mang nặng tính tận thu và kết quả là hệ thống thuế quá phức tạp với những ưu đãi tràn lan không công bằng.
Ông Ánh cho biết, muốn vậy cần triệt để loại bỏ tất cả các ưu đãi thuế, kể cả ưu đãi theo tiêu chí thành phần kinh tế, theo ngành nghề hay theo điều kiện địa lý vì rất dễ nảy sinh những tiêu cực và khó quản lý trong khi các điều kiện con người, tổ chức và cơ sở vật chất quản lý còn nhiều hạn chế.
Trước mắt, theo ông Ánh, chỉ duy trì ưu đãi thuế chung cho các DN mới thành lập, đồng thời có thể thay thế các ưu đãi thuế khác bằng các hình thức hỗ trợ tài chính từ Nhà nước căn cứ vào mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, khả năng tài chính của Nhà nước, và chấm dứt hỗ trợ khi thấy không cần thiết trên cơ sở tập trung những nỗ lực quản lý tài chính Nhà nước vào việc hỗ trợ này.
Ngoài thuế xuất nhập khẩu, hai sắc thuế quan trọng nhất đối với kinh tế tư nhân là thuế thu nhập DN và thuế GTGT đều cần được cải tiến theo hướng giảm và thống nhất thuế suất. Ông Ánh cho rằng, nên áp dụng thuế suất thuế GTGT chung ở mức 10%, đồng thời thống nhất một mức thuế suất thuế thu nhập DN là 15% hoặc 20%.
Tài chính đóng vai trò ngày càng quan trọng đối với phát triển kinh tế tư nhân. Các vấn đề tài chính phát sinh ngày càng nhiều và phức tạp nên không thể trông chờ có ngay những giải pháp đồng bộ và chờ có giải pháp tài chính đồng bộ mới thực hiện mà nên triển khai những cơ chế và chính sách, có thể giải quyết ngay những vướng mắc tài chính của kinh tế tư nhân với quan điểm là tạo ra những thuận lợi tài chính cao nhất có thể cho động lực quan trọng của nền kinh tế quốc dân này.
Quỳnh Anh
từ ngày 18 – 19/12/2025
VCCI
English
