Cần nhiều giải pháp đồng bộ và quyết liệt cho chính sách của ngành logistics

11:17:52 | 7/5/2018

Đó là ý kiến của ông Nguyễn Thành Sơn, Giám đốc Công ty Cổ phần ICD Tân Cảng Sóng Thần. Theo ông Sơn, ngành dịch vụ logistics đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế, không chỉ đóng góp tích cực vào GDP cả nước, mà còn giúp giảm chi phí sản xuất và tăng khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. Quốc Hưng thực hiện.

Với kinh nghiệm của một người có nhiều năm làm trong ngành logistics, ông nhận định như thế nào về ngành logistics Việt Nam hiện nay, đặc biệt là vai trò của các doanh nghiệp trong nước?

Sẽ rất khó nói hết thực trạng của ngành logistics trong một vài lời, song tôi cho rằng, ngành logistics Việt Nam dù đã có có bề dày phát triển trên 20 năm nhưng vẫn còn yếu thế. Các doanh nghiệp logistics trong nước hiện đa phần là các doanh nghiệp có quy mô nhỏ và vừa, vốn ít, nguồn nhân lực đào tạo bài bản chuyên ngành logistics còn rất thấp do đó khả năng cạnh tranh cũng rất hạn chế. Ngành logistics tại Việt Nam hiện đang bị lấn át bởi các thương hiệu ngoại, 20% doanh nghiệp nước ngoài đang chiếm 80% thị phần thị trường logistics tại Việt Nam.

80% thị phần là một con số rất đáng quan tâm, đằng sau sự chi phối đó có sự khác biệt nào giữ doanh nghiệp logistics nội và ngoại, thưa ông?

Các doanh nghiệp logistics nước ngoài, họ là những doanh nghiệp lớn, có thương hiệu, có kinh nghiệm, tài chính và tính hệ thống. Vì là họ hoạt động có hệ thống theo chuỗi cho nên họ dễ dàng tận dụng ưu thế. Cụ thể họ có thể tận dụng lợi thế ở những mắt xích, chuỗi này để bù đắp cho những chuỗi, mắt xích yếu kém khác để cuối cùng tạo ra lợi thế cho mình. Họ cũng có lợi thế về nguồn lực tài chính khi sử dụng dịch vụ cho thuê tài chính có nguồn gốc nước ngoài. Các đơn vị này cung ứng vốn với lãi suất rất thấp, trong khi đó doanh nghiệp Việt Nam phải đi vay với lãi suất cao. Hai yếu tố này là nguyên nhân cơ bản tạo ra sự khác biệt trong cạnh tranh giữa các doanh nghiệp logistics nội và ngoại.

Có ý kiến cho rằng, đang có những lỗ hổng về quản lý khiến các doanh nghiệp logistics trong nước mất lợi thế cạnh tranh?

Đúng vậy, một số doanh nghiệp logistics nước ngoài rất biết tận dụng những lỗ hổng của pháp luật Việt Nam. Tôi lấy ví dụ, trong vấn đề lao động, họ chỉ cần xây dựng đội ngũ điều hành còn lao động phổ thông thì ký hợp đồng với doanh nghiệp cung ứng lao động trong nước. Các công ty cung ứng lao động lại cạnh tranh nhau về giá nên họ tận dụng được lực lượng lao động phổ thông giá rẻ mà không phải tốn quá nhiều chi phí. Trong khi đó các doanh nghiệp trong nước vì muốn xây dựng đội ngũ nên chấp hành khá tốt. Điều này tạo ra sự khác biệt trong giá lương công nhân trong sản phẩm. Cách làm này không chỉ tạo ra sự cạnh tranh không công bằng mà còn đặt ra nhiều vấn đề ảnh hưởng tiêu cực đến quản lý xã hội như: tính ổn định của người lao động, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và lợi ích xã hội đóng góp một cách hạn chế.

Ngành logistics ngày càng có vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Theo ông, Nhà nước cần có cơ chế, chính sách như thế nào?

Chúng ta dễ nhận thấy rằng, bất kỳ khu công nghiệp nào, việc xây dựng một trung tâm logistics khó mà đạt được vì đất khu công nghiệp là đất sản xuất, trong khi đó chúng ta biết chi phí lưu kho là chi phí không sinh hiệu quả nên không khuyến khích được doanh nghiệp đầu tư. Điều này khiến hệ thống kho hàng phục vụ các doanh nghiệp ngày càng nhỏ và hệ quả là chi phí logistics ngày càng cao hoặc các doanh nghiệp sẽ chịu hàng tồn kho nằm ở một vị trí nào đó trong mắt xích chuỗi và được quản lý bởi các doanh nghiệp nước ngoài. Doanh nghiệp nước ngoài với khả năng quản lý chuỗi thì sẽ chiếm ưu thế và về lâu dài sẽ tạo ra độc quyền.

Nếu muốn làm giảm chi phí logistics thì điều kiện tiên quyết là phải có cơ sở hạ tầng. Cơ sở hạ tầng này phải có Nhà nước hỗ trợ; thứ hai, phải có các nguồn tài chính, quỹ tài chính ưu đãi về lãi suất để hỗ trợ, tạo điều kiện cho khách hàng khi họ xuất nhập khẩu hoặc lưu thông, phân phối hàng hóa; thứ ba, cần ưu đãi thuế để kích thích doanh nghiệp làm dịch vụ logistics. Logistics là ngành đặc thù, là nghề đòi hỏi lăn lộn thực tiễn, có nhiều kỹ năng,… không có trường nào dạy mà làm được ngay. Phải có chính sách thu hút cho chuyên gia logistics để kích thích phát triển ngành. Nếu như Nhà nước có chính sách thu hút nhân tài lĩnh vực công nghệ cao thì cũng cần có chính sách tương tự cho ngành logistics.

Tôi nhận thấy, trong thời gian qua, Chính phủ, các bộ, ngành và địa phương đã có sự quan tâm đến việc phát triển ngành logistics. Gần đây, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 200/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Kế hoạch hành động nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển dịch vụ logistics Việt Nam đến năm 2025. Quyết định này được coi là bước đột phá mới đối với lĩnh vực logistics của Việt Nam nhưng tôi nhớ không nhầm thì cho đến nay vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể. Điều đó cho thấy chúng ta quan tâm nhưng làm chưa quyết liệt.

Ngoài sự vào cuộc của Nhà nước, bản thân các doanh nghiệp trong nước cần phát huy nội lực như thế nào, thưa ông?

Đối với các doanh nghiệp, tôi nhận thấy, ngành logistics của chúng ta hiện nay có khoảng 1.000 doanh nghiệp, có lịch sử phát triển khá lâu song số doanh nghiệp nội địa quy mô lớn đếm đầu ngón tay, thậm chí một số doanh nghiệp lớn nội địa đã bị sát nhập với các doanh nghiệp nước ngoài. Nguyên nhân của nó là gì? Tôi cho rằng, trước hết nằm ở vấn đề quản trị doanh nghiệp. Tôi lấy ví dụ, cùng một phần mềm trị giá 200.000 USD nhưng hiện tại doanh nghiệp nội địa chỉ áp dụng trong phạm vi chỉ vài chục ngàn USD. Nhưng cũng phần mềm đó, giá trị đầu tư đó, một doanh nghiệp ngoại có thể áp dụng trên toàn bộ hệ thống cơ sở hạ tầng rộng khắp quốc gia và quốc tế. Các doanh nghiệp cần nghiêm túc nhìn lại mình và sớm có điều chỉnh bởi sẽ rất khó cạnh tranh với một chi phí đầu vào cao như vậy.

Qua phân tích của ông thì có thể thấy các doanh nghiệp logistics trong nước hiện nay gặp rất nhiều khó khăn và thách thức. Nhưng được biết ICD Tân Cảng Sóng Thần là doanh nghiệp đã tạo được những bước phát triển rất tốt trong thời gian qua?

Khó khăn chung của thị trường là như vậy, ICD Tân Cảng Sóng Thần cũng không phải ngoại lệ. Tuy nhiên, trong vai trò là cánh tay nối dài của Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn cũng như chủ động kết nối trong hệ thống, ICD Tân Cảng Sóng Thần đã phát huy rất tốt các lợi thế của mình để rồi duy trì được sự phát triển khá tốt trong những năm qua. Các chỉ tiêu đạt được trong kế hoạch sản xuất kinh doanh hàng năm đều có tốc độ tăng trưởng tốt và đều song chưa phản ánh hết sự phát triển của doanh nghiệp vì hiện nay tại hệ thống kho ICD Tân Cảng Sóng Thần đã khai thác hết công suất. Để duy trì tốc độ tăng trưởng bền vững và phát triển hài hòa, trong thời gian tới, chúng tôi triển khai nhiều giải pháp để gia tăng giá trị lõi như gia tăng hàm lượng tài chính trong dịch vụ logistics; kết nối trong hệ thống Tổng công ty, tạo ra giá trị gia tăng khác ngoài cảng, ngoài ICD, kết nối tạo thành chuỗi dịch vụ dài hơn.

Trong thị trường cạnh tranh như hiện nay, điểm mạnh của ICD Tân Cảng Sóng Thần hiện là gì, thưa ông?

Nói đến logistics, lợi thế không chỉ là công nghệ, kinh nghiệm, tài chính mà còn có sự kết hợp của chuỗi cơ sở hạ tầng. Nếu không có cơ sở hạ tầng thì những yếu tố trên sẽ không có giá trị, đặc biệt là khi đề cập đến khái niệm Trung tâm Logistics. Thời đại cách mạng 4.0, thu hút nhân tài, công nghệ hay tài chính là những vấn đề có thể dễ dàng giải quyết, còn cơ sở hạ tầng là điều không dễ. Trong vấn đề này, cùng với Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn, ICD Tân Cảng Sóng Thần rõ ràng có nhiều lợi thế hơn so với các doanh nghiệp khác. Ngành logistics được phân chia theo 5 cấp độ. Tuy nhiên, chỉ một số nhà logistics lớn trên thế giới mới đạt được cấp độ 4. Muốn đạt được cấp độ 4, đảm bảo khả năng cạnh tranh, quản lý điều hành theo chuỗi thì phải có nền tảng là cơ sở hạ tầng để thiết lập các Trung tâm Logistics tại các khu vực.

Bên cạnh cơ sở hạ tầng là khả năng kết nối, chúng tôi đã xây dựng được cơ sở hạ tầng kết nối với nhau mang tính hệ thống từ Bắc tới Nam, trải dài từ Lạng Sơn, Lào Cai cho đến Cần Thơ. Sự kết nối này thể hiện qua hệ thống logistics của các công ty con cũng như sự trang bị về công nghệ, thiết bị chuyên dùng.

Xu thế hội nhập đang ngày càng sâu rộng, vậy ICD Tân Cảng Sóng Thần sẽ tiếp tục hoàn thiện mình như thế nào?

Hạn chế của ngành logistics ở chừng mực nào đó cũng là hạn chế của ICD Tân Cảng Sóng Thần.Vì thế, chúng tôi sẽ tiếp tục khắc phục và cố gắng tạo một nền tảng trên lợi thế của mình và mang tính vững chắc hơn. Chúng ta biết rằng hiện nay tài sản không đơn thuần là bất động sản nữa mà là dữ liệu. Nếu biết phát huy nó với xu hướng phát triển của cuộc cách mạng 4.0 thì sẽ mở ra nhiều triển vọng.

Trân trọng cảm ơn ông!