BOT và câu chuyện lòng tin của Bộ Giao thông Vận tải

12:51:10 | 15/11/2018

Sau hàng loạt “sự cố” xảy ra với các dự án BOT, đến nay số lượng các dự án BOT bị treo ngày càng nhiều, khiến cho hàng loạt các nhà đầu tư ở vào thế bị kẹt. Đây cũng chính là điểm nghẽn lớn nhất trong các buổi làm việc giữa chủ đầu tư và cơ quan chủ quản là Bộ Giao thông Vận tải. Đã có nhiều chủ đầu tư dọa trả lại dự án, trong khi Bộ GTVT vẫn chưa thể đưa ra phương án giải quyết triệt để nhất.

Doanh nghiệp mắc kẹt

Chính sách quản lý BOT lỏng lẻo cũng như sự dễ dãi quá mức trong quy hoạch ở những giai đoạn trước đây đã đưa tới kết quả là hàng loạt dự án có vấn đề từ khâu lập dự án, vị trí đặt trạm đến phương án tài chính theo kiểu: làm đường một nơi đặt trạm một nẻo, nhiều tuyến đường cho sửa chữa qua loa để lấy lý do thu phí…

Với công tác quản lý nửa vời, thậm chí có lợi ích nhóm đã gây nên không ít bức xúc từ phía người dân, các doanh nghiệp vận tải; điển hình như: BOT Thái Nguyên – Chợ Mới, BOT tuyến tránh Cai Lậy (Tiền Giang), BOT Tân Đệ (Thái Bình)…. Khi kiểm tra đều có những vấn đề trong hợp đồng ký kết ban đầu.

Về mặt pháp lý, các hợp đồng đều khá chặt chẽ khi có sự đồng thuận giữa 3 bên là nhà đầu tư - Bộ GTVT- địa phương. Vì vậy, nếu có sai sót thì cả 3 bên đều phải chịu trách nhiệm và chịu rủi ro như nhau. Nhưng hiện nay, đối với những dự án đã ký kết mà chưa thể thực hiện thì dường như chỉ nhà đầu tư sai và chịu trận. Các cơ quan nhà nước có trách nhiệm trong việc rà soát, thẩm định dự án thì lại “vô can”.
Đáng kể nhất là dự án BOT Cai Lậy, dự án này chính thức thu phí từ 1/8/2017 nhưng những bất hợp lý về vị trí đặt trạm khiến dự án nhận sự phản ứng dữ dội từ phía người dân và đội ngũ tài xế, khiến cho dự án này phải ngừng thu phí sau đó không lâu (15/8/2017).

Sự việc càng trở nên phức tạp và thu hút sự quan tâm của cả nước khi vào tháng 11/2017 dự án BOT Cai Lậy tái khởi động việc thu phí và lập tức trở thành “tâm bão” của cả nước. Sự phản đối quyết liệt dưới nhiều hình thức khiến một lần nữa dự án này phải đóng và xả trạm liên tục. Đến ngày 4/12/2017, Thủ tướng Chính phủ ra quyết định tạm dừng việc thu phí trong 1- 2 tháng và yêu cầu Bộ GTVT báo cáo toàn diện và đề xuất phương án giải quyết. Theo nhà đầu tư BOT Cai Lậy, do ngừng thu phí, mỗi tháng nhà đầu tư này phải trả 9,6 tỷ đồng tiền lãi ngân hàng, chưa tính hàng trăm triệu chi phí lương nhân viên và vận hành.

Đến nay, sau hơn 10 tháng, việc giải quyết giữa chủ đầu tư với các cơ quan chủ quản vẫn chưa xong, dự án vẫn tiếp tục treo. Mặc dù UBND tỉnh Tiền Giang đã đề xuất phương án đồng thời đặt 2 trạm thu phí trên cả 2 tuyến để tạo công bằng nhưng Bộ GTVT vẫn “đang tiếp tục tính toán” giữa 2 phương án và chưa đưa ra kết luận cuối cùng.

Cũng giống như BOT Cai Lậy, chủ đầu tư dự án BOT Thái Nguyên – Chợ Mới cho biết: chưa tính số tiền hoàn vốn, các khoản chi bắt buộc trong hơn 1 năm qua của dự án đã lên tới 370,5 tỷ đồng, trong khi doanh thu chỉ được 16 tỷ đồng. Lý do là doanh nghiệp này không được thu phí tại 2 trạm đúng như hợp đồng BOT ký với Bộ GTVT. Dù Thủ tướng đã chỉ đạo thống nhất phương án thu phí để hoàn vốn như dự án Thái Nguyên – Chợ mới (tháng 6/2018), nhưng 4 tháng trôi qua Bộ GTVT đang... tính toán, cân đối 2 phương án.

Mới đây, đã có thêm công ty CP tập đoàn Đèo Cả cũng kêu cứu và dọa đóng cửa hầm Hải Vân do việc chậm trễ giải quyết tồn đọng của Bộ GTVT. Doanh nghiệp này cho biết vì phải tuân thủ quy định hiện hành (Thông tư 35) nên từ khi hầm Đèo Cả bắt đầu thực hiện thu phí (9/2017) đến nay, nhà đầu tư vẫn phải áp dụng mức phí thấp hơn so với mức giá trong phương án tài chính đã được Bộ GTVT phê duyệt, điều này khiến phương án tài chính không được đảm bảo. Dự án đang thâm hụt khoảng 65,7 tỷ đồng với bình quân hàng tháng là 7,3 tỷ đồng.

Bộ GTVT cần có câu trả lời thỏa đáng
Vấn đề BOT cũng đã làm nóng Nghị trường Quốc hội khi có rất nhiều đại biểu chất vấn Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể. Tuy nhiên, câu trả lời của Bộ trưởng vẫn là “đang xem xét” và “sẽ báo cáo sau”. Theo chia sẻ của một nhà đầu tư BOT, một số dự án BOT được thực hiện trước khi có Nghị quyết 437/NQ-UBTVQH14 (tháng 10/2017), Bộ GTVT đã ký kết hợp đồng với các nhà đầu tư và DN dự án theo các điều khoản cam kết. Nhưng Bộ GTVT chưa cho phép thu phí hoàn vốn hoặc chỉ cho thu phí một phần, không đúng như cam kết hợp đồng, có những dự án đã kéo dài gần 2 năm như Thái Nguyên - Chợ Mới, Cai Lậy...

Việc xử lý những tồn tại với các dự án BOT là trách nhiệm của Bộ GTVT và người đứng đầu nhưng đến nay, vấn đề này liên tục được “trình” lên Chính phủ. Hơn một năm qua, Bộ GTVT hoàn toàn bị động trong việc giải quyết hoặc đá “quả bóng” trách nhiệm lên cho Chính phủ. Không ai có thể phủ nhận vai trò cũng như chính sách áp dụng BOT nhằm nâng cấp hệ thống đường giao thông tại Việt Nam trong hoàn cảnh nguồn ngân sách chi cho vấn đề này còn nhiều hạn chế. Tuy nhiên để ý tưởng này có hiệu quả và mang tính chất lâu dài thì Bộ GTVT cần có cơ chế ưu tiên hàng đầu là xử lý trọng vẹn, dứt điểm những vấn đề đang tồn tại. Lấy lại lòng tin của nhà đầu tư cũng như nhân dân, đặc biệt, không thể né tránh như hiện nay.
Lương Tuấn