Nâng cao năng suất chất lượng: Bài toán quyết định phát triển doanh nghiệp

Năng suất là yếu tố then chốt quyết định khả năng cạnh tranh và sự tồn tại lâu dài của một doanh nghiệp, là cơ sở để nâng cao thu nhập, tạo môi trường và điều kiện làm việc tốt cho người lao động. Đối với quốc gia, năng suất giúp nâng cao chất lượng tăng trưởng nền kinh tế thông qua sử dụng một cách hiệu quả các yếu tố đầu vào là “vốn” và “lao động” để gia tăng kết quả đầu ra... Xung quanh vấn đề này, phóng viên Vietnam Business Forum đã có cuộc trao đổi với Ông Hoàng Quang Phòng, Phó chủ tịch VCCI. Lan Anh thực hiện.

Năng suất chất lượng là bài toán luôn được các DN chú trọng và hướng tới. Ông đánh giá thế nào về quá trình nâng cao năng suất chất lượng của DN?

Cho đến nay, Việt Nam đã triển khai được hơn 8 năm Chương trình Quốc gia "Nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, hàng hóa của doanh nghiệp Việt Nam đến năm 2020" (Chương trình 712);  đã xây dựng, tổng hợp nhiều giải pháp, biện pháp mang tính hệ thống với hàng loạt các công cụ cải tiến, hệ thống quản lý tiên tiến để giúp doanh nghiệp làm tốt hơn quá trình sản xuất của mình, hướng tới giảm chi phí, tăng năng suất.

Cụ thể, từ năm 2010 đến nay có gần 5.000 doanh nghiệp được hỗ trợ thực hiện các tiêu chuẩn quản lý ISO 9.000, ISO 14.000, công cụ cải tiến năng suất như 5S, Lean hoặc Lean 6 Sixma...

Đặc biệt, chỉ trong giai đoạn 2016 – 2018, chương trình đã phổ biến, hướng dẫn áp dụng khoảng 350 TCVN thuộc các lĩnh vực, đối tượng sản phẩm hàng hóa trọng điểm, chủ lực cho hơn 2000 tổ chức, DN thông qua các tổ chức, hội nghị, hội thảo… Bên cạnh đó, việc đào tạo đội ngũ chuyên gia cũng luôn được chú trọng với các hệ thống quản lý, mô hình, công cụ cải tiến cho hơn 3.000 học viên trên cả nước.

Tuy vậy, thực tế hiện nay, nhiều doanh nghiệp còn thiếu chủ động, chưa nhận thức đầy đủ về vai trò của các công cụ cải tiến, hệ thống quản lý tiên tiến đối với quá trình nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm. Đó là chưa kể đến việc những người đứng đầu doanh nghiệp đôi khi vẫn còn chưa quan tâm đúng mức hoặc thiếu quyết tâm trong việc đưa những giải pháp cải tiến vào quá trình sản xuất.

Theo Mục tiêu của chương trình 712 giai đoạn 2016 - 2020, sẽ có 60.000 doanh nghiệp được hướng dẫn ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật và đổi mới công nghệ, áp dụng các hệ thống quản lý, mô hình, công cụ cải tiến năng suất và chất lượng. 100% doanh nghiệp sản xuất các sản phẩm, hàng hóa chủ lực xây dựng và thực hiện các dự án nâng cao năng suất và chất lượng...

Bối cảnh nền kinh tế Việt Nam hiện nay đã và đang tạo nên sự cạnh tranh mạnh mẽ, khốc liệt hơn bao giờ hết. Vì thế, việc áp dụng các hệ thống quản lý, công cụ cải tiến năng suất chất lượng đem lại hiệu quả thế nào cho doanh nghiệp, thưa ông?

Kinh tế Việt Nam đang hội nhập sâu rộng với kinh tế khu vực và thế giới. Ở đó, các doanh nghiệp phải tuân theo các quy luật mang tính toàn cầu. Doanh nghiệp có năng lực vượt trội trong quản lý điều hành, quản trị tài chính, quản trị chiến lược… sẽ có ưu thế và lợi thế rõ rệt, các doanh nghiệp có năng lực yếu kém sẽ gặp nhiều khó khăn trong cạnh tranh hoặc có nguy cơ thoát li khỏi thi trường.

Trong nhiều năm qua, đã có nhiều hoạt động cải tiến năng suất chất lượng cho các tổ chức, doanh nghiệp thông qua phổ biến áp dụng các hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến, công cụ, mô hình nâng cao năng suất chất lượng như 5S, Kaizen, Lean, TPM, 6 Sigma, KPIs... Việc áp dụng hệ thống quản lý năng suất chất lượng tại VN đang tạo ra nhiều thay đổi lớn, nhiều doanh nghiệp đạt được doanh số gấp 3-7 lần so với doanh nghiệp không áp dụng. Nếu không thực sự đổi mới bằng cách nâng cao năng suất chất lượng, các doanh nghiệp rất khó có thể cạnh tranh trên thị trường khốc liệt hiện nay. Điều quan trọng hơn cả là nhận thức về sự cần thiết cải tiến năng suất cho chính DN của người lãnh đạo, từ đó thúc đẩy sự tham gia của từng cá nhân, tập thể cán bộ công nhân viên của chính DN đó.

Thống kê của Chi cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng TPHCM cho thấy, những doanh nghiệp áp dụng hệ thống quản lý ISO 9001: 2015, năng suất, doanh thu, lợi nhuận tăng lên đáng kể từ 30% - 50% so với năm trước. Khách hàng từ các doanh nghiệp này có tỷ lệ quay lại vượt ngưỡng 80%. Các quy trình hoạt động phối hợp giữa các bộ phận trở nên nhịp nhàng hơn nhờ phân công rõ ràng trách nhiệm.  Đây là ví dụ điển hình để DN có thể nhận thức được tầm quan trọng của việc áp dụng các hệ thống quản lý tiến tiến trong hoạt động DN mình.

Tuy nhiên, có một thực tế là nhiều doanh nghiệp biết và muốn áp dụng các công cụ cải tiến nhưng lại băn khoăn chưa biết liệu có đem lại lợi ích, giải quyết vấn đề hiệu quả hay không. Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp lúng túng, không biết áp dụng công cụ hệ thống nào phù hợp với doanh nghiệp mình khi có quá nhiều hệ thống, công cụ khó phân biệt. 

Định hướng của hoạt động phát triển năng suất chất lượng 5 năm tới của Việt Nam  sẽ tập trung vào đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động và sức cạnh tranh của nền kinh tế, trong đó chú trọng phát triển nguồn nhân lực, ưu tiên phát triển và chuyển giao khoa học công nghệ, phát triển mạnh khu vực kinh tế tư nhân. Các chiến lược cụ thể gồm: nghiên cứu xây dựng hệ thống dữ liệu đối sánh về năng suất, hỗ trợ các dự án nâng cao năng suất các ngành, các lĩnh vực cụ thể, giúp Việt Nam đạt được mục tiêu nâng cao năng suất nội ngành đóng góp cải thiện năng suất chung của toàn nền kinh tế.

Có ý kiến cho rằng, các chính sách nhằm cải thiện năng suất chất lượng mới chỉ tập trung cải thiện năng suất gắn với chất lượng cho doanh nghiệp, trong khi vấn đề nâng cao năng suất là bài toán của cả quốc gia, doanh nghiệp và hộ gia đình. Ông đánh giá thế nào về vấn đề này và cần có những giải pháp nào, thưa ông?

Chính sách cải thiện năng suất lao động tại Việt Nam đã giải quyết phần nào vấn đề trong mối quan hệ giữa “năng suất” và “chất lượng” sau thời kì đổi mới. Mục tiêu tăng năng suất lao động 5,5%/năm trong giai đoạn 2016 – 2020 khá thách thức đối với Việt Nam khi tốc độ tăng năng suất lao động bình quân giai đoạn 2011- 2015 chỉ vào khoảng 4,3%/năm. 

Để năng suất lao động cải thiện thực sự, phải bắt đầu từ cam kết của lãnh đạo cao nhất để đảm bảo chính sách sẽ được thực hiện hiệu quả, mang lại kết quả tốt đẹp.

Chính phủ cần cam kết mạnh mẽ thực hiện chính sách, đảm bảo bất kì vấn đề nào phát sinh sẽ được giải quyết và chính sách sẽ được thực hiện hiệu quả, mang lại kết quả tốt. Vấn đề nâng cao nhận thức quốc gia cũng cần được chú trọng, tức là tất cả người dân bao gồm các lãnh đạo các cấp, lãnh đạo doanh nghiệp, người lao động, nông dân và học sinh, sinh viên cần nhận thức tầm quan trọng đặc biệt của năng suất chất lượng cũng như năng suất lao động đối với cá nhân và đất nước.

Để có được nguồn lao động ổn định, chất lượng cao, đạt năng suất lao động cao thì từ lãnh đạo doanh nghiệp phải có định hướng, cam kết rất tốt về phát triển sản phẩm, đồng thời nâng cao nhận thức nhân viên của mình để làm sao họ hiểu được chỉ có  năng suất lao động cao thì DN mới có những sản phẩm chất lượng và phát triển được. Nếu DN không có sản phẩm tốt, không xuất khẩu được thì người lao động sẽ không có việc làm và thu nhập.

Bên cạnh đó, Nhà nước cần tạo cơ hội đào tạo nghề nghiệp cho thanh niên, lao động trẻ thông qua trung tâm xúc tiến thương mại địa phương; có thể triển khai các khóa học cho lao động, công nhân để học nghề, nâng cao kiến thức, công nghệ, trình độ ngoại ngữ, tin học để họ có lòng yêu nghề, yên tâm làm việc lâu dài, phát triển tốt trong môi trường mở cửa hội nhập sâu rộng như hiện nay.

Theo ông, để việc xây dựng, triển khai kế hoạch giúp nâng cao năng suất sản phẩm hàng hóa cho DN được thuận lợi thì các cơ quan quản lý và chính bản thân doanh nghiệp cần phải làm gì?

Đây là công việc của tất cả các bộ, ngành chứ  không riêng của bộ, ngành hay địa phương nào. Cần huy động mọi nguồn lực để tạo thành “quả đấm thép” tổng hợp nhằm thu hút nhiều hơn nữa DN tham gia vào việc xây dựng kế hoạch nâng cao năng suất chất lượng, đem lại lợi ích thiết thực cho chính DN.

Trong quá trình triển khai  thực hiện, DN cần có những giải pháp phù hợp như: Xác định các mô hình điểm để tạo sự lan tỏa, cảm hứng chung cho các DN khác. Khi đó, DN sẽ đặt trong mối quan hệ tương tác với các DN theo chuỗi liên kết, DN hạt nhân phải đi kèm DN vệ tinh. Từ DN điển hình với các hệ thống, mô hình tiên tiến... sẽ chia sẻ kinh nghiệm với DN khác, lấy đó làm nền tảng để tạo dựng lợi ích tập thể bền vững; nghiên cứu các biện pháp mang tính chuyên sâu, hệ thống và phải gắn với việc tìm hiểu sâu về tình hình thực tế của DN để có những phương án cụ thể.

DN cần xác định khâu nào là khâu mấu chốt trong quá trình sản xuất cần thiết phải cải tiến để việc đầu tư không bị dàn trải, đem lại hiệu quả cao nhất. Nếu cần thiết, DN có thể thông qua hiệp hội, ngành hàng để hiểu về khó khăn cũng như mong muốn của DN từ đó tìm cách tháo gỡ.

Về phía các cơ quan quản lý, cần xây dựng được một hệ thống cơ sở dữ liệu, tủ sách kiến thức về năng suất chất lượng để DN tiếp cận, tìm hiểu, lấy đó làm nền tảng kiến thức áp dụng; xây dựng một mạng lưới chuyên gia có thể giúp DN gỡ vướng; việc triển khai áp dụng công cụ, hệ thống quản lý tiên tiến cần chú ý đến tính liên kết, kết hợp với ứng dụng công nghệ hiện đại để tạo đột phá...

Trân trọng cảm ơn ông!