Linh hoạt để ứng phó với các rào cản thương mại

Theo Cục quản lý cạnh tranh, Bộ Công Thương Việt nam, những năm gần đây, các vụ kiện chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ nước ngoài áp dụng đối với những mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam ngày càng tăng gây nhiều áp lực cho các doanh nghiệp xuất khẩu. Tuy nhiên, các doanh nghiệp, hiệp hội đang nỗ lực vượt khó để đối phó và tự bảo vệ mình trước các rào cản thương mại.

Ngày càng nhiều rào cản

Theo Hội đồng tư vấn các biện pháp phòng vệ thương mại quốc tế - VCCI, từ năm 1994 đến tháng 7/2010, Việt Nam đã và đang phải đối mặt với tổng cộng 36 vụ kiện chống bán phá giá. Ngoài ra, Việt Nam cũng phải đối mặt với 7 vụ tự vệ và 1 vụ kiện trợ cấp liên quan đến một số sản phẩm như: giầy dép, hàng nông sản, thuỷ sản, một số sản phẩm cơ khí, công nghiệp...

Trong năm 2010, có 4 vụ kiện chống bán phá giá mới đối với Việt Nam. Cụ thể, Hoa Kỳ đang điều tra chống lẩn tránh thuế đối với mặt hàng mắc treo quần áo bằng thép; Achentinavà Thổ Nhĩ Kỳ điều tra về mặt hàng máy điều hòa; Ấn Độ đã chính thức quyết định áp thuế đối với mặt hàng đĩa ghi DVD với mức thuế lên đến 64.09% (tương được 50,51 USD/1.000 chiếc) trong thời gian 5 năm tính từ ngày 02/07/2010.

Trong 7 vụ việc tự vệ mà Việt Nam đã và đang phải đối mặt thì có 3 vụ do Philippines khởi kiện liên quan đến mặt hàng kính nổi, mặt hàng gạch ốp lát và hóa chất STPP. Bốn vụ kiện tự vệ xuất phát từ Ấn Độ và Canada với các mặt hàng thép cuộn, giày dép, xe đạp và tinh bột sắn. Vụ kiện trợ cấp duy nhất liên quan đến mặt hàng túi nhựa PE đựng hàng bán lẻ.

Theo đánh giá của Cục quản lý cạnh tranh, các vụ kiện chống bán phá giá đã gây ra những tác động lớn cho nền kinh tế Việt Nam vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến kim ngạch xuất khẩu. Hơn nữa, các doanh nghiệp Việt Nam phải thuê luật sư tư vấn, tham gia tố tụng nên tiêu tốn chi phí rất lớn. Các tác động kinh tế không chỉ dừng lại ở các nhà sản xuất sản phẩm bị kiện chống bán phá giá mà lan rộng sang các ngành công nghiệp khác. Đó chính là phản ứng mang tính dây chuyền của các ngành công nghiệp sử dụng các sản phẩm bị điều tra bán phá giá làm nguyên liệu đầu vào.

Cá tra là mặt hàng đang phải đối mặt với nhiều áp lực từ các rào cản thương mại nhất. Tháng 9, Mỹ tăng thuế chống bán phá giá cá tra Việt Nam, phần lớn các doanh nghiệp phải chịu thuế suất cao gần gấp đôi so với thời điểm năm 2008-2009. Tháng 11, cá tra còn bị EU đưa vào mặt hàng có nguy cơ bị kiện chống bán phá giá. Đầu tháng 12, cá tra suýt bị vướng vào 1 rào cản thương mại khác khi bị đưa vào “danh sách đỏ” - danh mục khuyến cáo không nên sử dụng của WWF tại 6 nước châu Âu. Gần đây nhất, ngày 20/12, các nhà nhập khẩu Brazil thông báo cá tra Việt Nam bị đưa vào danh mục “đặc biệt”. Theo đó, chính phủ Brazil sẽ sớm áp thuế cao đối với cá tra Việt Nam, mức thuế dự kiến có thể lên tới 35%.

Đối với mặt hàng gỗ, các thị trường nhập khẩu đồ gỗ lớn của Việt Nam, như Mỹ, EU đang xây dựng các rào cản thương mại nhằm bảo hộ sản xuất trong nước. Đạo luật Lacey của Mỹ đã có hiệu lực từ ngày 1/4/2010, được chia làm ba bước, trong đó bước 1 được thực hiện trong năm 2010 và doanh nghiệp phải khai theo bảng khai do hải quan Mỹ yêu cầu. Tiếp đó Luật Flegt của EU sẽ có hiệu lực từ năm 2012 và Việt Nam đang từng bước chuẩn bị ứng phó.

Một số các rào cản thương mại mới khác cũng được các nước tăng cường áp dụng, phải kể đển tiêu chuẩn REACH - quy định mới của Liên minh châu Âu (EU) về hóa chất và sử dụng an toàn hóa chất, gồm các nội dung đăng ký, xem xét, cấp phép và hạn chế với hóa chất. Các DN xuất khẩu thủy sản cũng đang gặp khó bởi Luật IUU (Illegal, unreported and unregulated fishing - những quy định về hạn chế các hoạt động đánh bắt bất hợp pháp không có báo cáo và không theo quy định), đã được EU áp dụng từ ngày 1-1-2010. Đạo luật cải tiến an toàn sản phẩm tiêu dùng (CPSIA) có hiệu lực từ 10-2-2010 áp dụng đối với ngành dệt may cũng mới được Mỹ ban hành. Indonesia cũng đã ban hành quy định cầu các nhà xuất khẩu trái cây, rau quả sang Indonesia phải có giấy chứng nhận phân tích an toàn vệ sinh thực phẩm (CoA) do cơ quan kiểm dịch cấp.

Những nỗ lực phòng vệ

Thời gian qua, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam VCCI, Cục quản lý cạnh tranh, các hiệp hội ngành nghề cùng nhiều cơ quan khác đã hỗ trợ các doanh nghiệp để giảm các thiệt hại do các vụ kiện chống bán phá giá gây ra đối với các hàng hoá xuất khẩu, tư vấn để họ có thể chủ động phòng tránh các vụ kiện có thể xảy ra.

Mới đây, Cục Quản lý cạnh tranh đã xây dựng một hệ thống cảnh báo sớm đối với các vụ kiện chống bán phá giá của nước ngoài đối với hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam. Theo đó, hệ thống đã cung cấp cơ sở dữ liệu cho các 5 ngành hàng chủ lực của Việt Nam da giày, dệt may, thủy hải sản, dồ nội thất, dây cáp điện… cũng như cảnh báo các nguy cơ có thể bị kiện hay không.

Vừa qua, Việt Nam đã kiện vụ Mỹ áp thuế phá giá tôm lên WTO. Đây là lần đầu tiên Việt Nam khởi xướng vụ kiện tranh chấp kể từ khi gia nhập tổ chức này vào năm 2007. Đối với mặt hàng cá tra, Việt Nam đã lên tiếng phản đối WWF khi đưa mặt hàng này vào “danh sách đỏ”. Sau một thời gian ngắn, WWF đã đưa cá tra ra khỏi danh sách này.

Các ngành xuất khẩu như gỗ, thủy hải sản, da giày, dệt may, nông sản vẫn tăng trưởng đều đặn ngay cả khi nhiều quy định, đạo luật khắt khe đã có hiệu lực. Điều này chứng tỏ sức hút của những mặt hàng này trên thế giới khá cao. Điển hình là trong 11 tháng vừa qua, dệt may “về đích sớm” với gần 10 tỷ USD xuất khẩu, xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ 11 tháng qua đạt trên 3 tỷ USD, tăng 32,6% so với cùng kỳ năm trước. năm 2010, kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản có khả năng vượt kế hoạch năm khoảng 6,5%, đạt 4,9 tỷ USD (tăng 16,4% so với trước).

Với những nỗ lực tự vệ và chống bán phá giá của ngành xuất khẩu, năm 2010, một số nước đã dỡ bỏ thuế hoặc giảm chống bán phá giá cho Việt Nam. Trong đó có EC bãi bỏ thuế CBPG cho mặt hàng xe đạp vào tháng 7, Mỹ giảm thuế cho mặt hàng tôm, EU xem xét giảm thuế chống bán phá giá vít thép của Việt Nam…

Việt Nam cũng đã thành công ở hai vụ việc tự vệ liên quan đến hóa chất STPP và sản phẩm xe đạp từ Ấn Độ và Phillipines, các doanh nghiệp đã chứng minh cho cơ quan có thẩm quyền điều tra 2 mặt hàng nhập khẩu nói trên không gây thiệt hại đến ngành công nghiệp nội địa.

Việc giảm thuế hoặc dỡ bỏ thuế chống bán phá giá này trước hết sẽ giúp người tiêu dùng nước sở tại giảm được gánh nặng thuế chống phá giá phải trả trước đây đối với các mặt hàng bị áp thuế. Bên cạnh đó, lệnh dỡ bỏ thuế CBPG cũng góp phần giúp doanh nghiệp Việt Nam vượt qua những khó khăn dẫn đến phải phá sản hoặc duy trì sản xuất cầm chừng. Đây cũng là kết quả của những nỗ lực, phối hợp hiệu quả giữa Hiệp hội, doanh nghiệp, Cơ quan quản lý nhà nước cùng sát cánh với doanh nghiệp đối phó với các rào cản thương mại.