Cắt giảm điều kiện kinh doanh: Báo cáo và thực tế còn chênh lệch

“Trong các điều kiện hiện hành, vẫn còn những điều kiện kinh doanh không cần thiết, không hợp lý hoặc không có ý nghĩa về hiệu quả quản lý nhà nước”. Đây là những chia sẻ của TS Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM).

Thời gian qua, cải cách quy định về điều kiện kinh doanh nhằm tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi, thân thiện với doanh nghiệp là mục tiêu ưu tiên của Chính phủ. Trong giai đoạn 2017-2019, các Bộ, ngành đã nỗ lực rà soát, đề xuất cắt bỏ, đơn giản hóa khoảng 50% số điều kiện kinh doanh để giảm gánh nặng quy định, thủ tục.

Tuy nhiên, theo bà Minh, trên thực tế, khi tổ chức thực hiện, một số nơi vẫn chưa nắm rõ những thay đổi, cải cách về điều kiện kinh doanh. Do đó, nâng cao chất lượng điều kiện kinh doanh vẫn là nội dung trọng tâm trong cải cách môi trường kinh doanh ở Việt Nam.

Bà Nguyễn Minh Thảo, Trưởng ban Ban nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh - CIEM cho biết, dự thảo Luật đầu tư ( sửa đổi) tháng 10/2019 đã đề xuất bãi bỏ 12 ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện như: hoạt động dịch vụ cuả tổ chức trọng tài, kinh doanh dịch vụ mua bán nợ, sản xuất sửa chữa chai chứa dầu mỏ khí hóa lỏng, nhượng quyền thương mại, kinh doanh dịch vụ logistic, kinh doanh dịch vụ đào tạo bồi dưỡng kiến thức về môi giới bất động sản, điều hành sàn giao dichj bất động sản, kinh doanh dịch vụ tư vấn lập quy hoạch đô thị do tổ chức, cá nhân nước ngoài thực hiện, kinh doanh thực phẩm thuộc lĩnh vực quản lý chuyên ngành của Bộ Y tế... 

Đến hết năm 2019, hơn 30 văn bản về điều kiện kinh doanh được ban hành, cắt giảm hơn 50% số điều kiện kinh doanh ( theo báo cáo của các Bộ). Trên thực tế, các điều kiện kinh doanh quy định chung chung, thiếu rõ ràng, can thiệp sâu vào hoạt động sản xuất kinh doanh hoặc dễ tạo sự tùy ý trong thực thi đều đã được cắt bỏ. Bên cạnh đó, điều kiện kinh doanh trùng lặp cũng đã được cắt bỏ và chuyển sang quản lý theo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) và Tiêu chuẩn quốc gia (TCVN). Một số điều kiện kinh doanh cũng đã được sửa đổi theo hướng giảm bớt yêu cầu, tạo thuận lợi hơn cho doanh nghiệp.

“ Theo kết quả rà soát độc lập, kết quả cắt giảm thực chất khoảng hơn 30%”, bà Thảo nói.

Bà Thảo cho rằng, điều kiện kinh doanh được cắt bỏ chủ yếu dưới hình thức “đơn giản hóa”, ít cắt bỏ, giảm mức độ yêu cầu về số lượng nhân sự hoặc giảm yêu cầu về quy mô diện tích của cơ sở vật chất, thể hiện dưới hình thức sửa đổi. Những quy định trùng lặp thì cắt bỏ ( dẫn chiếu điều khoản). Một số quy định được tính là cắt bỏ, nhưng thực chất là các quy định về quy trình, không phải là điều kiện kinh doanh.

Ngoài ra, vẫn còn một số điều kiện kinh doanh không cần thiết, bất hợp lý, không đạt hiệu quả quản lý, thiếu rõ ràng, có thể dẫn tới sự tùy ý của cơ quan quản lý nhà nước. Mặc dù các Bộ báo cáo đã hoàn thành chỉ tiêu, nhưng chưa có báo cáo đánh giá nào của các Bộ về hiệu quả và tác động của cải cách điều kiện kinh doanh, thiếu giám sát việc tổ chức thực hiện. Cho dù cải cách điều kiện kinh doanh đã đạt được một số kết quả nhất định, song vướng mắc, rào cản vẫn còn phổ biến. Kết quả cải cách chủ yếu dựa trên báo cáo hơn là đánh giá hiệu quả thực tế.

Ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng Ban Pháp chế - VCCI cho rằng, tư duy cách thức quản lý chưa bảo đảm quyền tự do kinh doanh. Bởi đơn giản điều kiện kinh doanh là giới hạn quyền tự do kinh doanh hiến định. Các cơ quan quản lý nhà nước vẫn sử dụng các giải pháp hành chính để can thiệp vào thị trường. Ngoài ra, việc sửa đổi danh mục các ngành nghề kinh doanh có điều kiện vẫn không được các Bộ đồng thuận...

Trước thực tế trên, bà Thảo cho rằng, thời gian tới, các Bộ, ban, ngành cần tạo đột phá mới về cải cách điều kiện kinh doanh bằng cách thay đổi cách thức quản lý nhà nước về điều kiện kinh doanh, chuyển mạnh sang hậu kiểm. Doanh nghiệp được chủ động thực hiện các hoạt động kinh doanh khi đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về điều kiện kinh doanh; đồng thời, tự chịu trách nhiệm về việc đáp ứng các yêu cầu về điều kiện kinh doanh. Hoạt động hậu kiểm được thực hiện trong suốt quá trình hoạt động của doanh nghiệp; có cơ chế giám sát hoạt động thanh tra, kiểm tra, thiết lập kênh ghi nhận phản hồi từ doanh nghiệp một cách công khai, minh bạch và bảo đảm an toàn cho doanh nghiệp. Thực hiện phân cấp mạnh mẽ cho cơ quan quản lý nhà nước ở địa phương trong việc quản lý doanh nghiệp tuân thủ các quy định về điều kiện kinh doanh.

“Các Bộ, ngành ngoài việc nghiên cứu áp dụng nguyên tắc trên trong quản lý kinh doanh, cần nghiên cứu đề xuất sửa đổi các luật có liên quan để bãi bỏ, đơn giản hóa các điều kiện kinh doanh được quy định tại các luật chuyên giành; đánh giá hiệu quả cải cách trong từng lĩnh vực; đặc biệt là thiết lập cơ chế đối thoại và phản hồi cho DN...”, bà Thảo nhấn mạnh.

Quỳnh Chi (Vietnam Business Forum)