Sự liên kết giữa các khu vực doanh nghiệp còn yếu và rời rạc không chỉ ảnh hưởng tới sự phát triển bền vững của các doanh nghiệp mà còn giảm hiệu quả FDI. Việc thúc đẩy phát triển chuỗi giá trị bền vững được coi là yếu tố quyết định để phục hồi và tạo đà bứt phá cho khu vực DN, góp phần tăng trưởng kinh tế.

Nhiều cơ hội bị đánh mất vì thiếu sự liên kết

Theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, thời gian qua, Việt Nam đã đạt được những thành quả đáng ghi nhận về thu hút FDI và phát triển doanh nghiệp tư nhân trong nước. Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn một số tồn tại hạn chế như: sự liên kết của các doanh nghiệp Việt còn rời rạc, không gắn kết, đặc biệt là có rất ít mối liên kết giữa các doanh nghiệp nhỏ và doanh nghiệp có quy mô lớn hơn, giữa doanh nghiệp Việt Nam và các doanh nghiệp FDI. Ngoài ra, sự liên kết, tương tác với các khu vực khác của nền kinh tế thiếu chặt chẽ, hiệu ứng lan tỏa về năng suất và công nghệ chưa cao; tỷ lệ nội địa hoá còn thấp.

Về nguyên nhân của tình trạng này, theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, các doanh nghiệp FDI, doanh nghiệp lớn thường đã có sẵn hệ sinh thái riêng đi theo và có chuỗi cung ứng sẵn sàng hoặc tự phát triển chuỗi khép kín. Do đó, cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam khác tham gia được vào chuỗi giá trị do các doanh nghiệp này dẫn dắt là rất khó. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu là các DNVVN với trình độ quản lý thấp, nguồn nhân lực hạn chế cả về chất và lượng, công nghệ thấp nên khó có thể đáp ứng được các yêu cầu ngày càng khắt khe của khách hàng lớn trong nước và quốc tế.

Thực tế, từ lâu rất nhiều chuyên gia kinh tế đã cảnh báo về việc để nền kinh tế có hai khu vực độc lập sẽ khó tạo được sự kết dính hỗ trợ lẫn nhau. Theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, câu chuyện con gà quả trứng xảy ra nhiều năm qua đã đánh mất nhiều cơ hội, ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động của doanh nghiệp Việt, và cũng gây khó khăn cho các doanh nghiệp FDI. Và không thể tiếp tục để doanh nghiệp FDI một đường, doanh nghiệp Việt một nẻo bởi đáng lẽ doanh nghiệp Việt có thể phát triển mạnh hơn, tận dụng FDI để lớn lên.

“Đây là bài toán Chính phủ luôn trăn trở, làm thế nào để có thể thu hút và sử dụng hiệu quả nguồn vốn FDI và làm sao để tăng cường liên kết giữa khu vực doanh nghiệp FDI với doanh nghiệp khu vực tư nhân trong nước, không để tình trạng một nền kinh tế có 2 khu vực doanh nghiệp tách rời; đồng thời thúc đẩy hỗ trợ các DNNVV Việt Nam lớn mạnh để có thể chủ động tham gia, chuyển dịch lên nấc thang cao hơn trong các chuỗi giá trị toàn cầu.”, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhấn mạnh.

Cần sự phối hợp chặt chẽ của các bên liên quan

Để thực sự phát triển chuỗi giá trị bền vững, góp phần đóng góp tăng trưởng nền kinh tế, các doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp Việt cần có sự liên kết, hỗ trợ nhau cùng vươn lên. Và để làm được điều này cần có sự chung tay giữa các bên liên quan Nhà nước, bộ ngành, doanh nghiệp, Hiệp hội.

Chính phủ đã có những hành động để thúc đẩy các DN FDI liên kết với doanh nghiệp Việt cùng tham gia vào chuỗi giá trị. Theo đó, Nghị quyết số 50-NQ/TW của Bộ Chính trị đã được ban hành với mục tiêu nâng cao chất lượng, hiệu quả hợp tác đầu tư nước ngoài, tạo tác động lan toả, gắn kết với các doanh nghiệp Việt Nam, kết nối chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu; Luật Hỗ trợ DNNVV với 1 trong 3 nội dung trọng tâm là hỗ trợ các DNNVV tham gia sâu vào mạng lưới liên kết, chuỗi giá trị trong nước và quốc tế.

Bên cạnh đó, ngay trong hoạt động của Tổ công tác đặc biệt nhằm thúc đẩy hợp tác đầu tư nước ngoài vừa được thành lập, đây cũng là yếu tố được đặt lên trên bàn đàm phán trong quá trình tiếp xúc với doanh nghiệp lớn hiện nay. Tổ đã đặt ra yêu cầu cho các doanh nghiệp phải nêu ra được kế hoạch chuyển giao công nghệ cho Việt Nam, đưa các doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào chuỗi giá trị. Ở chiều ngược lại, doanh nghiệp FDI sẽ dành được ưu đãi, cao hơn cả ưu đãi hiện hành.

Bên cạnh sự hỗ trợ của Chính phủ và các bên liên quan thì nỗ lực của bản thân các doanh nghiệp cũng là yếu tố chính để giải bài toán này. Theo các chuyên gia, doanh nghiệp khu vực tư nhân, đặc biệt là các DNNVV cần tiếp tục phát huy sức sáng tạo và linh hoạt thích ứng với hoàn cảnh mới, nhanh nhạy tận dụng các cơ hội thị trường; dám chấp nhận rủi ro, đầu tư nâng cấp để có thể đáp ứng yêu cầu của các doanh nghiệp đối tác và tham gia sâu hơn vào các chuỗi giá trị trong nước và quốc tế.

Các tập đoàn, doanh nghiệp lớn cần tăng cường nội lực, liên tục đổi mới sáng tạo, phát huy vai trò đầu tầu, ưu tiên tạo cơ hội cho các DNNVV trong nước tham gia vào mạng lưới sản xuất, chuỗi giá trị của mình; cần xây dựng chiến lược, tầm nhìn lớn với mục tiêu thiết lập vị thế mới của thương hiệu Việt trên thị trường trong và ngoài nước.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp FDI, cần xác định là một thành phần không thể tách rời của nền kinh tế Việt Nam. Chính phủ có chính sách khuyến khích thu hút nhưng cũng yêu cầu các doanh nghiệp FDI cần xây dựng mối quan hệ tương hỗ với các thành phần doanh nghiệp khác trong nước với phương châm cùng lớn mạnh, cùng phát triển; tăng cường sự liên kết với các doanh nghiệp trong nước, thực hiện chuyển giao kiến thức, công nghệ cho các doanh nghiệp Việt Nam để tạo dựng hệ sinh thái doanh nghiệp hiệu quả, bền vững.

Hà Linh (Vietnam Business Forum)