Mua bán online: Cần tăng cường sàng lọc và ngăn chặn hàng giả, hàng nhái

6 tháng đầu năm 2020, lực lượng quản lý thị trường cả nước đã thực hiện kiểm tra 2.403 vụ việc, xử lý 2.213 vụ việc vi phạm, xử phạt 16.382.372.000 đồng, trị giá hàng vi phạm 40.625.465.000 đồng; bao gồm những hành vi vi phạm về thương mại điện tử và các hành vi lợi dụng thương mại điện tử để kinh doanh hàng hoá nhập lậu, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng giả.

Báo cáo của Tổng cục Quản lý thị trường cho thấy, gần đây nhất, ngày 12/11/2020, qua công tác nghiên cứu, nắm bắt thông tin về hoạt động kinh doanh hàng hóa trên mạng xã hội (Zalo, Facebook) và triển khai biện pháp nghiệp vụ giám sát đối tượng có dấu hiệu vi phạm, Đội Quản lý thị trường số 2 Cục Quản lý thị trường tỉnh Hải Dương đã kiểm tra, phát hiện gần 3.000 sản phẩm mỹ phẩm, hàng gia dụng nhập lậu "ba không": không nhãn phụ, không hóa đơn chứng từ, không khai báo hải quan, kiểm soát ở khâu nhập khẩu...

Với hàng loạt các vụ việc lợi dụng mạng xã hội, các trang thương mại điện tử để kinh doanh hàng giả, hàng nhập lậu, hàng kém chất lượng... trong thời gian gần đây đã cho thấy những lỗ hổng, hạn chế trong quản lý hoạt động kinh doanh qua mạng xã hội, trang thương mại điện tử cũng như rủi ro của người tiêu dùng khi giao dịch thông qua hình thức này. Trong khi đó, công tác điều tra, phát hiện vi phạm trên mạng gặp rất nhiều hạn chế.

Theo ông Trần Hữu Linh, Tổng Cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường, Bộ Công Thương, khó khăn lớn nhất trong công tác quản lý các hoạt động kinh doanh trực tuyến hiện nay là do các đối tượng vi phạm thường giới thiệu trên website là mẫu hàng chính hãng, nhưng khi giao hàng thì giao hàng giả hoặc không rõ nguồn gốc xuất xứ, không bảo đảm chất lượng. 

Hơn nữa, các trường hợp vi phạm rõ ràng (bắt quả tang) chưa có biện pháp khẩn cấp để ngăn chặn, xử lý kịp thời mà vẫn phải thông qua nhiều quy trình phức tạp như xác minh chủ thể đăng ký, chủ sở hữu trang web, xác minh giao dịch với sàn thương mại điện tử, kiểm tra, lập biên bản vi phạm....

Cùng với đó, việc truy xuất, lưu trữ các giao dịch thương mại điện tử, hàng hóa giao dịch còn gặp nhiều khó khăn. Các giao dịch, thanh toán trên mạng đều chớp nhoáng và vô hình; không có địa điểm kinh doanh rõ ràng, không thể kiểm tra được ngay. Ngoài ra, ông Linh cho rằng, trên nhiều trang web bán hàng hoặc qua mạng xã hội thường không ghi địa chỉ cụ thể, chỉ có điện thoại để giao dịch. Không chỉ vậy, việc tham gia của các doanh nghiệp có thương hiệu được bảo hộ hoặc chủ thể quyền còn hạn chế, đặc biệt là đối với các sản phẩm có nguồn gốc nước ngoài (chẳng hạn như nhiều loại hàng hóa nước ngoài không phân phối chính hãng, không có văn phòng đại diện tại Việt Nam).  

Việc xử lý vi phạm về thương mại điện tử, thực tế  Nghị định số 52/2013/NĐ-CP đã được xây dựng khá chi tiết và đáp ứng tốt yêu cầu của công tác quản lý, nhưng thị trường thương mại điện tử phát triển nhanh và liên tục, đặt ra yêu cầu phải điều chỉnh. Điều này được kỳ vọng ở Nghị định sửa đổi Nghị định số 52/2013/NĐ-CP về thương mại điện tử do Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số đang chủ trì xây dựng.

Theo lãnh đạo Tổng cục Hải quan: điểm đáng lưu ý là hiện nay, các đối tượng buôn lậu, bán hàng giả đang lợi dụng và khai thác triệt để việc vận chuyển hàng thông qua các công ty bưu chính, chuyển phát để đưa hàng hóa tới tận tay người tiêu dùng. Do đó, kiến nghị, cần có sửa đổi gấp các quy định pháp luật có liên quan để phòng, chống việc lợi dụng kênh chuyển phát để bán hàng giả, hàng nhái trên môi trường thương mại điện tử.

 Đặc biệt, cần nâng cao trách nhiệm của các sàn thương mại điện tử, trang mạng xã hội trong việc sàng lọc, phòng ngừa, ngăn chặn đối với các tài khoản không cung cấp đầy đủ thông tin, các tài khoản có dấu hiệu kinh doanh hàng hóa vi phạm. 

Bản thân người tiêu dùng cũng phải nâng cao tinh thần trách nhiệm khi mua hàng và phải nhận thức rõ nhiệm vụ của mình trong việc chống hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng hóa không rõ nguồn gốc, xuất xứ,... là việc làm rất cần thiết. Điều này không chỉ để bảo vệ quyền và lợi ích của mình mà còn bảo vệ sự phát triển của hoạt động sản xuất, kinh doanh, chống lại các hành vi phá hoại, kìm hãm sự phát triển lành mạnh của nền kinh tế. 

Lê Hiền (Vietnam Business Forum)