Bài toán kiểm soát nợ xấu trong năm 2021

Cho dù lợi nhuận của các ngân hàng Việt Nam trong năm 2020 vẫn tăng trưởng khá tốt nhưng vấn đề kiểm soát rủi ro nợ xấu vẫn đang được các ngân hàng quan tâm hàng đầu, bởi sự phình to của khối nợ xấu, nhất là khối nợ xấu tiềm ẩn đang được che đậy dưới lớp vỏ cơ cấu lại nợ là mối lo ngại rất lớn.

Lợi nhuận tăng trưởng

Báo cáo kết quả kinh doanh năm 2020 được hàng loạt ngân hàng công bố mới đây cho thấy, năm 2020, bất chấp những khó khăn do tác động tiêu cực từ dịch Covid-19, nhiều NH ghi nhận lợi nhuận tăng trưởng mạnh so năm 2019 hoặc vượt kế hoạch đề ra. Đứng đầu là Vietcombank với lợi nhuận đạt hơn 23.068 tỷ đồng, tương đương năm 2019; Vietinbank có tổng lợi nhuận riêng lẻ trước thuế là 16.450 tỷ đồng, tăng trưởng 43,5% so năm 2019; Agribank cũng đạt mức lãi gần 13.000 tỷ đồng, tăng gần 3% so kế hoạch đề ra.

Bên cạnh khối NHTM nhà nước, khối NHTM cổ phần cũng có mức tăng trưởng lợi nhuận đáng kế. Sacombank có lợi nhuận trước thuế đạt 3.339 tỷ đồng, tăng 3,8% so với năm 2019 và vượt 30% so với kế hoạch. OCB đạt lợi nhuận trước thuế 4.414 tỷ, tăng 37% so với năm 2019. MB đạt 10.688 tỷ đồng, tăng 6,3% so năm 2019 và vượt 19% kế hoạch cả năm. TP Bank công bố lãi trước thuế hơn 4.300 tỷ đồng, tăng 11% và vượt 8% kế hoạch đề ra...

Theo đánh giá qua các báo cáo kinh doanh sơ bộ đã được công bố cho thấy, nguyên nhân của thành quả này chủ yếu đến từ việc các ngân hàng đã khéo léo áp dụng công thức tạo lợi nhuận gồm kéo giãn biên lãi ròng (NIM), đa dạng hóa nguồn thu từ mảng dịch vụ như dịch vụ thanh toán trực tuyến, dịch vụ bán chéo sản phẩm bảo hiểm, hay nguồn thu từ các mảng kinh doanh khác và linh hoạt trong chi phí vào thời điểm hiện tại.

Bên cạnh đó, tín dụng bắt đầu ghi nhận xu hướng tăng nhanh từ quý 3/ 2020, khi tình hình dịch bệnh trong nước dần được khống chế và các doanh nghiệp bắt đầu khôi phục hoạt động sản xuất - kinh doanh trở lại. Mặc dù quý 2/2020 ngân hàng đã có 3 lần điều chỉnh hạ lãi suất điều hành những khả hấp thụ vốn của nền kinh tế thấp, tháng 7/2020 tăng trưởng tín dụng chỉ mới hơn 4% nhưng đã bắt đầu tăng trở lại từ tháng 8, tăng nhanh trong tháng 11 và tín dụng cả năm 2020 đã tăng 11%.

Đặc biệt, lợi nhuận ngân hàng tăng còn bởi lãi suất cho vay giảm chậm hơn lãi suất huy động, từ đó biên lãi thuần được cải thiện. Trong khi Thông tư số 01/2020/TT-NHNN (TT 01) của Ngân hàng Nhà nước cho phép hệ thống các tổ chức tín dụng được phép cơ cấu lại nợ và giữ nguyên nhóm nợ, không phải chuyển nhóm nợ với phần dư nợ bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, do vậy các ngânhangf chưa phải trích lập dự phòng rủi ro nhiều như thực tế và như vậy, “bộ đệm” dự phòng rủi ro chưa chiếm vào lợi nhuận của các NH nên lợi nhuận tăng.

Nợ xấu tiềm ẩn lớn

Chỉ thị số 01/CT-NHNN về tổ chức thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm của ngành ngân hàng trong năm 2020 có đặt ra mục tiêu đưa tỷ lệ nợ xấu nội bảng xuống dưới 2%; tỷ lệ nợ xấu nội bảng của các TCTD, nợ xấu đã bán cho Công ty TNHH MTV Quản lý tài sản các TCTD Việt Nam (VAMC) và nợ đã thực hiện các biện pháp phân loại nợ xuống dưới 3%.

Tuy nhiên, cùng với tác động tiêu cực của đại dịch Covid 19, thiên tai, bão lũ xảy ra liên tiếp chưa từng có, gây thiệt hại về người và tài sản, đã khiến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp và người dân càng gặp nhiều khó khăn. Điều này khiến nợ xấu tăng mạnh, nhất là khối nợ xấu dưới dạng cơ cấu lại nợ.

Theo ước tính của NHNN, đến cuối năm 2020, các TCTD đã cơ cấu lại thời hạn trả nợ cho khoảng 270.000 khách hàng bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 với dư nợ gần 335.000 tỷ đồng; miễn, giảm, hạ lãi suất cho hơn 600.000 khách hàng với dư nợ hơn một triệu tỷ đồng.

Theo chuyên gia ngân hàng Cấn Văn Lực, đến cuối năm 2020, tỷ lệ nợ xấu nội bảng của toàn hệ thống ngân hàng ở mức khoảng 3% (cuối năm 2019 ở mức 1,89%) và nợ xấu gộp khoảng 5% cuối năm 2020 (cuối năm 2019 ở mức 4,65%). Dự báo năm 2021, khối nợ xấu này còn có thể tăng, với tỷ lệ nợ xấu nội bảng có thể lên đến 3,5% - 4% và nợ xấu gộp khoảng 5,5 - 6% đến cuối năm 2021.

Số lượng nợ đang được cơ cấu lại thời hạn trả nợ theo Thông tư 01 vào khoảng gần 335.000 tỷ đồng. Nếu chia cho tổng dư nợ hiện tại là khoảng 8,5 triệu tỷ đồng thì nợ xấu tiềm ẩn từ nợ cơ cấu là 4%. Đây thực sự là thách thức rất lớn đối với các ngân hàng trong năm 2021.

Để có thể kiểm soát và hạn chế được khối nợ xấu mới phát sinh, nhiều ý kiến cho rằng, các ngân hàng cần đẩy mạnh dịch chuyển cơ cấu lợi nhuận sang dịch vụ và hoạt động kinh doanh khác thay vì tập trung nhiều vào mảng tín dụng; cần chủ động trích lập dự phòng rủi ro cho các khoản nợ xấu và tiềm ẩn nợ xấu, kể cả những ngân hàng có tỷ lệ nợ xấu ở mức thấp. Theo các chuyên gia, việc các ngân hàng chấp nhận hy sinh lợi nhuận ngắn hạn, tăng trích lập dự phòng nhằm tạo bộ đệm dự phòng dày hơn để có nguồn xử lý nợ xấu.

Một hướng đi có thể đẩy nhanh việc xử lý nợ xấu cũng được giới chuyên môn đề cập tới đó là sớm vận hành sàn giao dịch mua bán nợ xấu. Tại Quyết định phê duyệt Chiến lược phát triển của VAMC đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, NHNN yêu cầu VAMC phải hoàn thiện việc thành lập, đưa vào vận hành Sàn giao dịch nợ giai đoạn 2021-2025.

Quỳnh Chi (Vietnam Business Forum)