Báo chí và vấn nạn tin giả

Trong môi trường truyền thông đa dạng và phức tạp hiện nay, tin giả lan truyền trên mạng xã hội chóng mặt, khiến người dân không phân biệt thực - hư, gây tác động tiêu cực đến đời sống chính trị, kinh tế, xã hội...

Tin giả - vấn nạn nguy hiểm

Những năm gần đây, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của các phương tiện truyền thông, nhất là mạng xã hội, tin giả xuất hiện ngày càng nhiều và trở thành vấn nạn với nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. 

Khi đó, trong môi trường truyền thông xã hội “mở”, người sử dụng có thể dễ dàng tham gia vào một nhóm nào đó trên mạng xã hội để trò chuyện, đưa ra quan điểm về một vấn đề mà họ đang quan tâm. Do đó, cái được gọi là “phi tin tức” đang trở thành làn sóng mới, ảnh hưởng đến sự lựa chọn biên tập và xuất bản của cơ quan báo chí truyền thống, bởi nó đáp ứng nhu cầu của công chúng hiện đại về những giá trị thông tin như tính mới, lạ, khác thường...

Một trong những vấn nạn tin giả lan truyền trên mạng xã hội hiện nay là những thông tin, clip của các tổ chức hay cá nhân tự tạo ra, cắt ghép thông tin không có thật, dùng công nghệ để phát tán nhanh, thủ đoạn ngày càng tinh vi. Để tạo niềm tin của người đọc, người xem, các đối tượng còn tạo dựng những website, tài khoản mạng xã hội với những thông tin đúng trong thời gian đầu nhằm thu hút số lượng người xem, nhưng sau đó lại lồng ghép các thông tin giả để người xem không còn phân biệt thật - giả, đúng - sai. Điển hình là tình trạng giả mạo các cơ quan, tổ chức, hoặc cá nhân để tung tin sai sự thật, gây sức ép cho tổ chức, doanh nghiệp hoặc cá nhân nào đó trên mạng xã hội.

Trên thực tế, những tin giả kiểu xuyên tạc có ở tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại... Song chúng thường xuất hiện khi có những sự kiện chính trị, xã hội quan trọng như Đại hội Đảng, bầu cử, họp Quốc hội, các chính sách, luật pháp mới ban hành; các hiện tượng "nóng", gây tranh luận trong đời sống hiện thực; những lúc như thiên tai, dịch bệnh, các vụ việc vi phạm pháp luật... 

Nói cách khác, theo PGS.TS Đỗ Thị Thu Hằng, Viện trưởng Viện Báo chí, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, tin giả dựa trên nội dung nguỵ tạo bằng cách phóng to, thổi phồng và nhấn mạnh chi tiết không đúng bản chất, cắt chi tiết có thật, thay đổi cấu trúc nội dung làm méo mó nội dung thông tin, hoặc nội dung hoàn toàn bịa đặt. Tin giả đi kèm với thông tin nguy hại gây rối loạn thông tin dẫn đến ảnh hưởng lớn đến đời sống văn hoá tinh thần xã hội, từ đó gây bất ổn cho an ninh, chính trị; trật tự, an toàn xã hội. 

Cuộc đua thông tin

Nhận diện tin giả, nguyên nhân xuất hiện, tác hại của nó và đề cao vai trò của báo chí trong việc ngăn chặn tin giả để người dân có ý thức nâng cao cảnh giác, chủ động phòng, chống tin giả, góp phần giữ vững an ninh, chính trị, trật tự an toàn xã hội là vấn đề có ý nghĩa vô cùng quan trọng hiện nay.

Thực tế hiện nay không chỉ yêu cầu các cơ quan chức năng vào cuộc, đòi hỏi trách nhiệm từ chính cơ quan báo chí, nhất là các nhà báo, bởi chỉ một dòng status (trạng thái) của nhà báo cũng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín cá nhân hay tổ chức, từ đó thông tin lan truyền, khó kiểm soát trên mạng xã hội, tạo “kẽ hở” cho các thế lực thù địch tấn công ngược, gây hoang mang dư luận.

Những luồng thông tin chính xác, đặc biệt là sự vào cuộc kịp thời của các cơ quan báo chí, định hướng dư luận xã hội, "nắn dòng" thông tin sai lệch, lấn át những dòng tin ô tạp trên Internet, từ đó có thể chiếm lĩnh được “không gian ảo” trên môi trường truyền thông đa dạng và phức tạp hiện nay là điều hết sức cần thiết.

Trong “cuộc đua” về thông tin, nhất là với thông tin trên mạng xã hội, hơn ai hết báo chí đang nắm giữ nhiều lợi thế. Các cơ quan báo chí cần tăng cường việc cung cấp thông tin nhanh nhạy, kịp thời nhưng vẫn phải đảm bảo sự khách quan,  trung thực, chính xác. Bởi khi hiểu rõ bản chất của tin giả, tin tức vô căn cứ trên mạng xã hội, người dân sẽ đặt niềm tin vào các kênh thông tin chính thức như báo chí để xác minh thông tin họ quan tâm. Từ đó, góp phần định vị và khẳng định sự tin cậy của người dân và xã hội đối với cơ quan báo chí.

Quỳnh Chi (Vietnam Business Forum)