Nền kinh tế vẫn phải đối mặt với rủi ro cao

Mặc dù có khả năng chống chịu tốt, nhưng nền kinh tế Việt Nam đã và đang phải đối mặt với đợt bùng phát dịch nghiêm trọng, bắt đầu từ tháng 4/2021. Các biện pháp hạn chế nhằm dập tắt dịch bệnh đã ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình phục hồi kinh tế vốn đã diễn ra mạnh mẽ trong nửa đầu năm 2021. Tình trạng nghèo năm 2021 sẽ phụ thuộc vào thời gian phải thực hiện và mức độ nghiêm trọng của các biện pháp cách ly xã hội. Nếu đợt dịch này được kiểm soát vào quý III/2021 và các biện pháp cách ly dần được nới lỏng trong quý IV, GDP dự kiến sẽ đạt 4,8%, nhưng nền kinh tế phải đối mặt với rủi ro đã tăng cao.

Nhận định vừa được Ngân hàng thế giới - WB đưa ra trong báo cáo cập nhật tình hình kinh tế Đông Á và Thái Bình Dương mùa thu năm 2021.

Dịch bệnh ảnh hưởng sâu đến kinh tế- xã hội

Báo cáo cho biết, đến giữa tháng 9, có trên 600.000 ca nhiễm và trên 15.000 ca tử vong đã được ghi nhận, và khoảng 5% dân số đã được tiêm vắc-xin đầy đủ. Sau khi tăng trưởng tương đối vững chắc trong nửa đầu năm, các biện pháp hạn chế ngày càng nghiêm ngặt khiến cho quá trình phục hồi bị trệch đường ray. Nền kinh tế Việt Nam tăng trưởng 5,6% trong nửa đầu năm 2021, trong đó khu vực công nghiệp đạt tăng trưởng như tốc độ trước đại dịch (8% so cùng kỳ năm trước), và tăng trưởng ngành dịch vụ bằng khoảng một nửa tốc độ trước đại dịch. Việt Nam duy trì được vị thế kinh tế đối ngoại tích cực, với dự trữ ngoại hối cán mốc 100 tỷ USD, nhưng cán cân thương mại hàng hóa và cán cân vãng lai đều đang xấu đi. Các biện pháp giãn cách xã hội nghiêm ngặt hơn và tỷ lệ tiêm vắc-xin thấp đã ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế. Trong tháng 8, doanh số bán lẻ giảm 33,7% (so với cùng kỳ năm trước), còn chỉ số sản xuất công nghiệp giảm 7,4% (so với cùng kỳ năm trước).

Đợt bùng phát dịch lần này đã ảnh hưởng sâu đến đời sống hàng ngày của người lao động, doanh nghiệp và hộ gia đình, mặc dù đã có các biện pháp chính sách nhằm giảm thiểu tác động. Ngay cả trước khi dịch bùng phát và trong điều kiện tương đối bình thường, 30% hộ gia đình cho biết bị giảm thu nhập trong tháng 3/2021 so với tháng 3/2020. Cách ly xã hội kéo dài và doanh nghiệp phải đóng cửa khiến điều kiện sống của các hộ gia đình trở nên xấu hơn, nhất là đối với lao động ở khu vực phi chính thức. Chính phủ đã công bố gói hỗ trợ lần hai với quy mô khiêm tốn 26.000 tỷ VND (1,1 tỷ USD) vào tháng 7/2021 nhằm hỗ trợ bằng tiền cho người lao động bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, tác động cuả gói hỗ trợ này phụ thuộc nhiều vào quá trình triển khai thực hiện ở các địa phương.

Ngoài ra, theo WB, khu vực tài chính có thể phải đối mặt với rủi ro nợ xấu ngày càng cao, và các cơ quan điều hành chính sách tiền tệ sẽ cần tiếp tục thận trọng, nhất là với những ngân hàng có tỷ lệ an toàn vốn thấp từ trước đại dịch. Mặc dù rủi ro tài khóa hiện không lớn và nợ công vẫn ở mức bền vững, nhưng vẫn phải tiếp tục thận trọng, kể cả với các khoản nợ tiềm tàng có thể phát sinh từ phía các doanh nghiệp nhà nước. Nền kinh tế cũng phải đối mặt với những rủi ro có thể xảy ra từ bên ngoài. Mặc dù các thị trường xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như Hoa Kỳ, Trung Quốc, EU có vẻ đang trên đà phục hồi, nhưng quá trình phục hồi còn gặp nhiều bất định liên quan đến sự xuất hiện của biến chủng COVID-19 mới và tiến độ tiêm vắc-xin chưa đồng đều trên toàn cầu. Ngoài ra, các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam đang phải đối mặt với cạnh tranh ngày càng tăng từ các quốc gia có các hoạt động sản xuất đang bật dậy mạnh mẽ hơn.

Cần tiếp tục triển khai các nguồn lực để giảm thiểu tác động xã hội bất lợi

WB dự đoán, tăng trưởng GDP của VN có thể đạt khoảng 4,8% trong năm 2021 và phục hồi về tốc độ tăng trưởng GDP trước đại dịch ở mức 6,5 đến 7% từ năm 2022 trở đi. Tính toán này dựa trên giả định là các biện pháp hạn chế đi lại sẽ giúp kiểm soát lây nhiễm thành công vào cuối quý III, để nền kinh tế bật lại vào quý IV/2021. Sự phục hồi kinh tế toàn cầu được duy trì sẽ đảm bảo nhu cầu mạnh mẽ đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam ở những thị trường xuất khẩu chủ lực (Hoa Kỳ, EU, Trung Quốc). Quá trình phục hồi cũng sẽ được hỗ trợ bằng chiến dịch tiêm chủng diện rộng giúp 70% dân số trưởng thành được tiêm vắc-xin vào giữa năm 2022, giúp ngăn ngừa các đợt dịch nghiêm trọng mới. Tuy nhiên, dự báo trên sẽ còn phụ thuộc vào những rủi ro theo hướng suy giảm, bao gồm dịch bùng phát dịch kéo dài, gây gián đoạn hoạt động kinh tế.

Cũng theo báo cáo, trong thời gian còn lại của năm 2021, chính sách tiền tệ được kỳ vọng vẫn sẽ là nới lỏng thông qua triển khai thực hiện một số công cụ chính sách tiền tệ và cho phép doanh nghiệp được gia hạn thời hạn trả nợ. Chính sách tài khóa sẽ mang tính hỗ trợ hơn thông qua đẩy nhanh triển khai thực hiện các dự án đầu tư công, đặc biệt sau khi gỡ bỏ các biện pháp hạn chế đi lại.

Bên cạnh gói hỗ trợ đảm bảo xã hội đợt hai, Chính phủ đang cân nhắc một gói hỗ trợ thuế cho doanh nghiệp. Với dư địa tài khóa hiện có, WB cho rằng, Chính phủ cần tiếp tục triển khai các nguồn lực để giảm thiểu tác động xã hội bất lợi và phòng ngừa những rủi ro tiêu cực đối với tăng trưởng, nhất là nếu những rủi ro đó gia tăng. Trong thời gian tới, các cấp có thẩm quyền cần theo đuổi mục tiêu tăng trưởng xanh và số hóa nhằm nâng cao khả năng chống chịu và tính bền vững của nền kinh tế. Trong lúc số ca nhiễm mới vẫn ở mức cao, đòi hỏi phải thực hiện các biện giáp giãn cách xã hội, thu nhập của người lao động tiếp tục bị ảnh hưởng nặng nề. Chính phủ cần tăng mức hỗ trợ và cải thiện quá trình triển khai thực hiện các chương trình hỗ trợ bằng tiền để tiếp cận nhiều hơn những hộ gia đình, người lao động ở khu vực phi chính thức, và những người bị ảnh hưởng nhưng không có tên trong các cơ sở dữ liệu trợ giúp xã hội hiện hành. Gói hỗ trợ đợt hai cho các hộ gia đình của Chính phủ đã bổ sung thêm các nhóm lao động bị ảnh hưởng và số tiền hỗ trợ cho các cá nhân cũng cao hơn. Tuy nhiên, tần suất hỗ trợ bằng tiền hiện chỉ giới hạn ở hỗ trợ một lần thay vì hỗ trợ trong nhiều tháng như trong gói hỗ trợ đợt một vào tháng 4/2020.

Anh Mai (Vietnam Business Forum)