Khoa học công nghệ làm đòn bẩy góp phần thực hiện thành công chương trình nông thôn mới

09:26:27 | 4/10/2022

Chiều 3/10, Bộ Nông nghiệp và PTNT chủ trì, phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức Hội nghị Tổng kết Chương trình Khoa học và Công nghệ phục vụ xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016-2021 và nhiệm vụ trọng tâm giai đoạn 2021-2025.


Bàn chủ trì hội nghị

Phát huy vai trò của khoa học công nghệ

Để thúc đẩy thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình Khoa học và Công nghệ phục vụ xây dựng nông thôn mới. Chương trình được triển khai liên tục, có tính kế thừa qua hai giai đoạn: Giai đoạn I (2011-2015, kéo dài đến 2017); Giai đoạn II (2016-2020, kéo dài đến 6/2022).Các đề tài, dự án của Chương trình khoa học công nghệ phục vụ xây dựng nông thôn mới là tài liệu tham khảo đóng góp trực tiếp cho các chuyên đề về cơ sở lý luận về phát triển nông nghiệp, nông thôn…

Theo đó, tất cả các đề tài, dự án đều có kết quả công bố trên các tạp chí khoa học công nghệ chuyên ngành, số bài báo công trình được công bố là 152 trong đó có 6 bài báo quốc tế.


GS.TS Nguyễn Tuấn Anh - Chủ nhiệm Chương trình Khoa học và công nghệ phục vụ xây NTM phát biểu tại hội nghị

Theo GS.TS Nguyễn Tuấn Anh - Chủ nhiệm Chương trình Khoa học và công nghệ phục vụ xây NTM: Việc tổng kết giai đoạn một được tiến hành kết hợp với triển khai giai đoạn hai. Với tinh thần khẩn trương, cố gắng vượt khó, Chương trình đã hoàn thành toàn bộ các đề tài, dự án của giai đoạn một.

Trong giai đoạn hai tiếp tục có nhiều đóng góp tích cực vào hoàn thiện cơ sở lý luận và thực tiễn cho phát triển nông nghiệp, xây dựng NTM, được Đảng, Nhà nước tham khảo, sử dụng để ban hành các chủ trương, nghị quyết quan trọng trong phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn.Các đề tài, dự án của Chương trình KHCN phục vụ xây dựng NTM là tài liệu tham khảo đóng góp trực tiếp cho các chuyên đề về cơ sở lý luận về phát triển nông nghiệp, nông thôn.

Nhiều sản phẩm khoa học thiết thực, nhiều mô hình chuyển giao và ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, công nghệ vào sản xuất nông nghiệp có tính lan tỏa cao được xây dựng.  Với 97 quy trình sản xuất và công nghệ mới được chuyển giao, 208  mô hình trình diễn có hiệu quả cùng hàng nghìn trang thiết bị hỗ trợ của các dự án, Khoa học công nghệ đã góp phần cải thiện năng suất, chất lượng cây trồng, vật nuôi, nâng cao hiệu quả sản xuất, hình thành các vùng sản xuất hàng hoá tập trung… Điển hình là trong lĩnh vực trồng trọt đã giúp tăng năng suất cây trồng 30-35% đối với rau màu, 10-15% đối với lúa, tăng thu nhập của người dân tham gia dự án trên 25%; nâng cao giá trị sử dụng đất sản xuất nông nghiệp đến 133-500 triệu đồng/ha/năm nhờ chuyển đổi cơ cấu nuôi trồng ở các mô hình liên kết sản xuất.

Tuy nhiên chương trình còn tồn tại một số khó khăn như: việc lồng ghép với các chương trình KHCN còn hạn chế; còn ít mô hình mang tỉnh tổng hợp, liên ngành, liên vùng để tạo ra hiệu quả đồng bộ trong phát triển nông thôn.  

Ông Cao Văn Cường, Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Thanh Hóa cho rằng, khoa học công nghệ là một trong những khâu đột phá giúp tỉnh đạt kết quả cao trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016-2021. Tỉnh đã triển khai hơn 322 nhiệm vụ với 146 nhiệm vụ đã được tỉnh nghiệm thu...

"Chúng tôi quan tâm đặc biệt ưu tiên ngân sách cho nghiên cứu khoa học công nghệ, nhờ đó chương trình này tác động rất lớn đến xây dựng nông thôn mới trên địa bàn như: Hoàn thiện thể chế xây dựng nông thôn mới; nâng cao chất lượng và hiệu quả sản xuất nông nghiệp; cơ giới hóa, quy trình VietGAP, chuyển đổi số trong nông nghiệp được ứng dụng ngày một nhiều hơn", ông Cường phát biểu.

Thạc sĩ Vũ Thị Vân Phượng, đại diện Công ty cổ phần VietRAP đầu tư thương mại cho biết, từ việc nghiên cứu khoa học, doanh nghiệp đã tổ chức liên kết với người dân ở nhiều địa phương vùng núi phía Bắc vận dụng, sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên dưới tán rừng, vận dụng khoa học kỹ thuật để canh tác hợp lý trong việc trồng cây dược liệu làm thuốc thành hàng hóa.

Các tham luận cũng chỉ ra Chương trình giai đoạn II còn những hạn chế cả về lượng và chất của các đề tài, dự án, cơ chế hoạt động. Đó là, còn ít mô hình mang tính tổng hợp, liên ngành, liên vùng, tạo hiệu quả đồng bộ trong phát triển nông thôn; còn ít đề tài nghiên cứu ứng dụng công nghệ mới, tiên tiến trong phát triển kinh tế và quản trị xã hội ở các vùng nông thôn mới, nghiên cứu ứng dụng công nghệ số trong sản xuất nông nghiệp, kết nối, quản trị cộng đồng nông thôn; nghiên cứu đề xuất các mô hình phát triển kinh tế tuần hoàn phù hợp đặc thù từng ngành nghề, vùng miền. Theo kế hoạch, Chương trình kết thúc năm 2020 nhưng đã phải xin phép Thủ tướng Chính phủ cho kéo dài tới tháng 6-2022.

Các đề tài phải xuất phát từ thực tiễn, có khả năng ứng dụng và lan tỏa cao

Theo Bộ NN&PTNT, nhiệm vụ trọng tâm giai đoạn 2021-2025, chương trình tập trung bám sát chủ trương, định hướng của Đảng về nông nghiệp, nông dân, nông thôn (Nghị quyết số 19). Với định hướng "Nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp hiện đại, nông dân văn minh", các đề tài thuộc Chương trình Khoa học công nghệ phục vụ xây dựng nông thôn mới được yêu cầu phải xuất phát từ thực tiễn, trực tiếp giải quyết những vấn đề cấp thiết gắn với đặc thù, điều kiện địa phương.

Đặc biệt, các đề tài khoa học công nghệ cần chú trọng triển khai các mô hình, dự án có tính mới, khả năng ứng dụng và lan tỏa cao trong thực tiễn; ưu tiên các mô hình, dự án ứng dụng công nghệ cao, thân thiện với môi trường; ưu tiên thực hiện các đề tài, dự án ở địa bàn đặc biệt khó khăn, vùng sâu, vùng xa, khu vực biên giới và hải đảo... Chương trình tiếp tục tập trung nghiên cứu ứng dụng công nghệ mới, tiên tiến trong phát triển kinh tế và quản trị xã hội ở vùng nông thôn...


Ông Nguyễn Thế Phước - Phó chủ tịch UBND tỉnh Yên Bái

Đề xuất giải pháp thực hiện chương trình trong giai đoạn 2021-2025, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Yên Bái Nguyễn Thế Phước đề nghị, Bộ NN&PTNT chỉ đạo, lựa chọn thực hiện các đề tài ứng dụng nghiên cứu phát triển kinh tế xanh, tuần hoàn cho khu vực nông thôn. Các đề tài giúp người dân nông thôn tạo ra các phong trào, hình thành tập quán canh tác, sinh hoạt để hạn chế rác thải thay vì xử lý rác thải.


Bà Phạm Thị Nhâm – Phó Viện trưởng viện quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia Bộ xây dựng

Kiến trúc sư Phạm Thị Nhâm, Viện Quy hoạch nông thôn (Bộ Xây dựng) cho biết, qua khảo sát tại Hà Nội cho thấy, vùng Đồng bằng sông Hồng và Đông Nam Bộ chịu tác động rất lớn của đô thị hóa, bởi đây là khu vực có dân cư đông đúc, có nhiều dự án phát triển đô thị. Do đó, các làng xã ở đây mang tính chất nửa đô thị, nửa nông thôn, việc quản lý gặp nhiều khó khăn. Pháp luật hiện hành còn rất thiếu những quy định về quản lý phù hợp với các làng xã "nửa đô thị - nửa nông thôn. Do vậy, tới đây, Viện Quy hoạch nông thôn xác định tiếp tục triển khai nghiên cứu khoa học cho vấn đề xây dựng nông thôn mới tại các vùng chịu tác động của đô thị hóa để bảo vệ, duy trì văn hóa nông thôn, văn hóa bản địa.


Ông Lê Minh Hoan – Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp & PTNT phát biểu kết luận hội nghị

Phát biểu kết luận hội nghị, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan nhấn mạnh vai trò đặc biệt của khoa học công nghệ trong sản xuất nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới và cho rằng từ nhu cầu thực tế, khoa học công nghệ có rất nhiều dư địa để phát triển. Về việc thực hiện chương trình trong giai đoạn 2021-2025, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng: "Xây dựng và triển khai các đề tài nghiên cứu khoa học có thể từ "trên" đưa xuống nhưng cũng có thể xuất phát từ thực tiễn trên đồng ruộng của nông dân, địa phương. Chúng ta cần đặt ra câu hỏi và dùng khoa học công nghệ để giải quyết những câu hỏi đó".

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT cũng đặt vấn đề: Nên tập trung thực hiện những đề tài lớn hay đề tài nhỏ? Hiện nay, các bước xây dựng, xét duyệt đề tài đang mất rất nhiều thời gian. Do đó, Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương cần tham mưu Ban Chỉ đạo Chương trình Mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới xây dựng danh sách đề tài trước, sau đó trao đổi, bàn bạc, rút gọn và thực hiện các bước tiếp theo để rút ngắn thời gian thực hiện đề tài.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cũng lưu ý, nếu một đề tài tuy nhỏ nhưng có thể thực hiện ở nhiều địa phương tương đồng thì sức lan tỏa sẽ rất lớn thay vì việc thực hiện một đề tài rất lớn nhưng lại khó ứng dụng rộng rãi.

Các đề tài khoa học cũng cần được tiếp thị, quảng bá, chuyển giao đến người dân. Chỉ khi thị trường chấp nhận thì đề tài mới thành công.

"Không chỉ chuyển giao khoa học công nghệ thông qua đề tài mà còn là chuyển giao tính chuyên nghiệp, sự hiểu biết, kỹ năng, chuẩn hóa cho nông dân, hợp tác xã. Mong rằng, mỗi nhà khoa học đến với nông dân chính là cơ hội giúp nông dân nâng cao tri thức, tăng năng suất lao động, tạo sức bật mới cho nông nghiệp, nông thôn", Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh.

Minh Ngọc (Vietnam Business Forum)