PCI 2022: Chất lượng điều hành và giải quyết thủ tục hành chính có nhiều chuyển biến tích cực

Quảng Ninh, Bắc Giang, Hải Phòng, Bà Rịa- Vũng Tàu và Đồng Tháp lần lượt là các địa phương có chất lượng điều hành kinh tế được đánh giá cao nhất trong Bảng xếp hạng PCI 2022.

Phát biểu tại Lễ Công bố Chỉ số Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh PCI 2022 do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức vừa qua tại Hà Nội, Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công nhấn mạnh, Lễ Công bố báo cáo thường niên của Chỉ số Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) đã thành một thông lệ trong nhiều năm qua, đây đã là năm thứ 18 liên tiếp mà PCI được thực hiện. Theo Chủ tịch VCCI, đó là 18 năm PCI kiên định và bền bỉ với sứ mệnh “đánh giá chất lượng điều hành kinh tế để thúc đẩy sự phát triển doanh nghiệp và kinh tế đất nước”. Đó là 18 năm PCI chuyển mình trở thành bộ công cụ đánh giá chất lượng quản trị công uy tín hàng đầu ở trong nước và quốc tế. Qua gần hai thập kỷ, PCI đã trở thành phương tiện hữu hiệu truyền tải những thông điệp và kỳ vọng của khu vực doanh nghiệp đến với các cấp chính quyền. Với chính quyền cấp tỉnh, PCI là biểu tượng của sự cầu thị, lắng nghe và tinh thần hợp tác với khu vực doanh nghiệp.

Khảo sát PCI 2022 được tiến hành trong bối cảnh cộng đồng doanh nghiệp đang phải đối diện với nhiều khó khăn, thách thức và cả những cơ hội đan xen. Khi nhiều doanh nghiệp vừa gắng gượng vượt qua những thời điểm đen tối của đại dịch COVID-19 và bắt đầu quá trình phục hồi thì những cú sốc mới của kinh tế - địa chính trị toàn cầu lại ập đến như chiến tranh, khủng hoảng năng lượng, bất ổn tài chính – ngân hàng, lạm phát tăng cao và sự sụt giảm nhu cầu tiêu dùng toàn cầu. Triển vọng tăng trưởng ảm đạm của các nền kinh tế lớn đi cùng nỗi lo lạm phát trên thế giới đang ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế có độ mở lớn như Việt Nam.

 “Tình hình kém lạc quan này cũng được phản ánh qua đánh giá niềm tin kinh doanh của các doanh nghiệp tham gia Khảo sát PCI 2022. Kết quả cho thấy chỉ 35% doanh nghiệp tư nhân và 33% doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài có dự định mở rộng sản xuất, kinh doanh trong vòng 2 năm tới”, Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công nhấn mạnh. Đồng thời cho rằng lãnh đạo các địa phương cũng phần nào cảm nhận được sự khó khăn nào của doanh nghiệp.

Trong điều kiện bất lợi ấy, Chủ tịch Phạm Tấn Công cho rằng, vai trò của các chính quyền địa phương sẽ được chú ý nhiều hơn với những kỳ vọng lớn hơn về tạo thuận lợi môi trường kinh doanh nhằm hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua các thách thức, phục hồi và phát triển ổn định. Bởi vậy, “hy vọng” là từ khóa chủ đề của Lễ Công bố PCI năm nay.

Chủ tịch VCCI cũng khẳng định, từ kết quả PCI, những dư địa cải cách được nhận diện và những giải pháp được chia sẻ. Là chỉ số của hành động, PCI thúc đẩy các địa phương cải thiện chất lượng điều hành dựa trên bằng chứng. PCI cũng lan tỏa nhiều mô hình hay, nhiều thực tiễn tốt của những tỉnh là “ngôi sao” cải cách đến các địa phương còn lại trong cả nước để thu hẹp chênh lệch về chất lượng quản trị giữa các địa phương.

Với mục tiêu truyền tải tiếng nói và nguyện vọng của cộng đồng doanh nghiệp tại 63 tỉnh, thành phố, khảo sát PCI 2022 đã nhận được phản hồi của tổng cộng của gần 12.000 doanh nghiệp. Điểm tích cực ghi nhận được từ kết quả PCI 2022 là chất lượng điều hành cấp tỉnh tiếp tục có sự cải thiện theo thời gian. Điểm trung vị PCI 2022 đạt 65,22 điểm, tiếp tục tăng năm thứ sáu liên tiếp. Bên cạnh đó, chất lượng giải quyết thủ tục hành chính nói chung có chuyển biến tích cực khi giúp các doanh nghiệp tiết kiệm chi phí tuân thủ quy định pháp luật. Gánh nặng thanh tra, kiểm tra đã giảm đáng kể trong giai đoạn từ năm 2016 đến nay. Đặc biệt, tình trạng trả chi phí không chính thức vẫn duy trì xu hướng giảm đã bắt đầu từ năm 2016. Trong đó, tỷ lệ doanh nghiệp dành hơn 10% doanh thu để trả chi phí không chính thức trong PCI 2022 là 3,8%, giảm mạnh từ mức 9,1% của PCI 2016. Việc cải thiện tính minh bạch có những chuyển biến tích cực, đặc biệt là với các loại tài liệu quy hoạch. Dù vẫn chưa đạt đến mức độ “dễ dàng” tiếp cận với số đông doanh nghiệp nhưng xu hướng theo thời gian cho thấy những trở ngại đang dần được gỡ bỏ với doanh nghiệp khi tiếp cận các loại thông tin, tài liệu này.

Về các điểm chưa được như kỳ vọng theo điều tra PCI 2022, đó là tình trạng phiền hà, nhũng nhiễu vẫn phổ biến với một số lĩnh vực thủ tục hành chính. Các lĩnh vực thủ tục hành chính phiền hà nhất theo cảm nhận của doanh nghiệp là thuế/phí, giải phóng mặt bằng, bảo hiểm xã hội, phòng cháy chữa cháy và xây dựng. Bên cạnh đó là chất lượng thực thi chính sách ở cấp chính quyền cơ sở vẫn còn một số hạn chế và cần thêm nhiều cố gắng hơn nữa ở các địa phương để kết quả cải thiện chất lượng điều hành có kết quả đồng bộ. Đáng chú ý, tiếp cận đất đai vẫn đang là điểm nghẽn lớn với nhiều doanh nghiệp và là nguyên nhân khiến nhiều kế hoạch kinh doanh bị hủy bỏ hoặc trì hoãn. Đây là vấn đề từng được chỉ ra trong các báo cáo PCI trước đây. Theo đó, vấn đề các doanh nghiệp cần tiếp tục tháo gỡ là tình trạng ách tắc, thời gian giải quyết hồ sơ về đất đai thường xuyên kéo dài hơn so với quy định.

Dù còn những điểm chưa được như kỳ vọng nhưng nhìn nhận cả một quá trình dài hạn, ông Phạm Tấn Công nhận định, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh thực sự là một trong những ưu tiên chính sách quan trọng và nhất quán của ba nhiệm kỳ Chính phủ gần đây. Định hướng của Chính phủ hiện nay là tiếp tục đẩy mạnh cải cách thể chế, tháo gỡ các rào cản về quy định pháp luật để khơi thông các nguồn lực phát triển cho cộng đồng doanh nghiệp. Chính phủ, các bộ ngành và địa phương ngày càng quan tâm đến việc rà soát, loại bỏ các chồng chéo của hệ thống pháp luật, tháo gỡ các rào cản về điều kiện kinh doanh, hài hòa hóa các quy định phù hợp với thông lệ quốc tế.

Ông Nguyễn Xuân Ký, Bí thư tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Quảng Ninh Tỉnh Quảng Ninh một lần nữa rất vinh dự, tự hào khi tiếp tục nhận được “tập hợp tiếng nói khách quan”, niềm tin, sự ghi nhận, đánh giá của cộng đồng doanh nghiệp đối với những nỗ lực cải cách, đổi mới, sáng tạo không ngừng nghỉ của chính quyền địa phương với vị trí thứ nhất về Chỉ số PCI 2022 và là địa phương duy nhất trong cả nước đến nay 6 năm liên tiếp (từ 2017 – 2022) giữ vị trí Quán quân PCI và 10 năm liền (từ năm 2013 - 2022) nằm trong nhóm 5 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có chất lượng điều hành kinh tế xuất sắc nhất cả nước. Với phương châm “Chỉ có điểm bắt đầu, không có điểm kết thúc, chỉ có nhìn về phía trước để tiến lên”, chúng tôi hiểu rõ, giành được vị thế, thứ hạng PCI đã khó, giữ vững được vị thế, thứ hạng PCI càng khó khăn hơn. Thử thách, chông gai vẫn còn ngổn ngang phía trước khi giải quyết được mâu thuẫn này thì cuộc sống lại xuất hiện mâu thuẫn mới phức tạp hơn, đòi hỏi năng lực quản trị phát triển bền vững địa phương ở tầm mức cao hơn. Trên hành trình cải cách, những nỗ lực phải đến hằng ngày, không tự chủ quan, tự thỏa mãn với kết quả đã đạt được, mà luôn nhận diện kịp thời những mâu thuẫn trong thực tiễn quản lý, khó khăn, thách thức của người dân và doanh nghiệp để tìm cách tháo gỡ, giải quyết với tư duy “chuyển từ tư duy quản lý sang tư duy phục vụ”, mạnh dạn thí điểm áp dụng những mô hình quản trị mới, đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện góp phần nâng cao tính công khai, minh bạch trong thực hiện cung cấp các dịch vụ công phục vụ doanh nghiệp, nhà đầu tư, người dân và xã hội với chất lượng ngày càng tốt hơn. Nâng cao năng lực phản ứng chính sách, kịp thời xử lý các vấn đề mới phát sinh thuộc thẩm quyền. Mở rộng sự kết nối, trao đổi thông tin, tăng cường tương tác thường xuyên giữa chính quyền các cấp với người dân và doanh nghiệp. Tạo lập môi trường đầu tư, kinh doanh thông thoáng, công khai, minh bạch, cạnh tranh công bằng, bình đẳng trong tiếp cận các nguồn lực, đặc biệt là đất đai, lao động giữa các doanh nghiệp, các nhà đầu tư, các thành phần kinh tế, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ. Ông Lê Văn Hẳn, Chủ tịch tỉnh Trà Vinh Chỉ số Xanh (PGI) được đưa ra nhằm khuyến khích chính quyền các tỉnh, thành phố hướng đến nỗ lực phát triển khu vực tư nhân theo tinh thần Chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia và chiến lược quốc gia ứng với phó với biến đổi khí hậu. Tuy chỉ số PGI mới được triển khai từ năm 2022, lồng ghép trong khảo sát Chỉ số PCI, nhưng thứ hạng PGI mà tỉnh Trà Vinh đạt được là kết quả của quá trình nỗ lực, hành động, kỷ cương có kế thừa và phát triển. Tỉnh thực hiện phương châm không đánh đổi môi trường lấy kinh tế, kiên quyết không đưa vào vận hành các dự án, cơ sở sản xuất chưa đáp ứng các yêu cầu về môi trường, chưa xây dựng hoàn thiện các công trình xử lý ô nhiễm. Công tác thanh tra, kiểm tra về môi trường hàng năm được tăng cường, kịp thời phát hiện, uốn nắn và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về môi trường, không để tái diễn các trường hợp vi phạm nhiều lần…Tỉnh đã lắp đặt hệ thống cụm camera giám sát tại các điểm nóng về môi trường, khoáng sản trên địa bàn tỉnh. Song song đó, nhằm quản lý, theo dõi chất lượng các thành phần môi trường (không khí, nước mặt, nước dưới đất, nước biển ven bờ, nước thải), quan trắc môi trường hàng năm được tăng cường, tập trung tại các khu, cụm công nghiệp, làng nghề, các khu nuôi trồng thủy sản để có những cảnh báo, dự báo kịp thời tình trạng ô nhiễm. Trong xúc tiến, thu hút và cấp phép đầu tư luôn quan tâm tới phát triển kinh tế gắn với việc bảo vệ môi trường, chọn lọc được các dự án đầu tư thân thiện với môi trường. Những kết quả trên sẽ là một tín hiệu tốt để góp phần cải thiện môi trường kinh doanh, thu hút đầu tư vào tỉnh. Đồng thời là động lực để Trà Vinh nỗ lực hơn nữa phát triển khu vực tư nhân theo tinh thần Chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia và chiến lược quốc gia ứng với phó với biến đổi khí hậu, thúc đẩy xây dựng hệ sinh thái kinh doanh thân thiện với môi trường. Để tiếp tục giữ vững niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp dành cho Trà Vinh, tỉnh sẽ có những giải pháp thiết thực để tiếp cận cụ thể hơn về bộ Chỉ số PGI, về phương thức đánh giá, về những tác động mà PGI mang lại. Chúng tôi sẽ nhất quán trong chỉ đạo điều hành và triển khai thực hiện giữa lãnh đạo cấp cao đến cán bộ cấp dưới và phải thực sự sâu sát, cầu thị có trách nhiệm trước các phản hồi từ cộng đồng doanh nghiệp đối với các hạn chế của cơ quan, ngành, lĩnh vực và địa bàn phụ trách…

Quỳnh Chi (Vietnam Business Forum)