Hội nghị cấp cao kỷ niệm 50 năm quan hệ ASEAN - Nhật Bản: Củng cố tình hữu nghị vàng, mở ra những cơ hội vàng trong giai đoạn mới

Chuyến công tác dự Hội nghị Cấp cao kỷ niệm 50 năm quan hệ ASEAN-Nhật Bản và hoạt động song phương tại Nhật Bản từ ngày 15-18/12/2023 với thông điệp và định hướng nhất quán, quan trọng “từ trái tim đến trái tim”, “từ hành động đến hành động”, “từ cảm xúc đến hiệu quả” của Thủ tướng Phạm Minh Chính và đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đã kết thúc tốt đẹp.

Đây là chuyến công tác quan trọng, nhiều ý nghĩa của Thủ tướng Phạm Minh Chính trên cả bình diện đa phương và song phương, trong bối cảnh khá đặc biệt: Việt Nam-Nhật Bản vừa nâng cấp quan hệ lên “Đối tác chiến lược toàn diện vì hòa bình và phồn vinh tại châu Á và trên thế giới” nhân chuyến thăm Nhật Bản của Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng vào tháng 11 vừa qua; đồng thời ASEAN-Nhật Bản cũng chính thức thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện tại Hội nghị Cấp cao ASEAN-Nhật Bản lần thứ 26 tại Indonesia vào tháng 9/2023; cả Việt Nam và ASEAN đều thiết lập quan hệ ngoại giao với Nhật Bản vào năm 1973 – cách đây  đúng nửa thế kỷ.

Thời điểm vàng- tình hữu nghị vàng- cơ hội vàng

Hội nghị Cấp cao kỷ niệm 50 năm quan hệ ASEAN-Nhật Bản có ý nghĩa đặc biệt khi diễn ra giữa “thời điểm vàng”, với “tình hữu nghị vàng, những cơ hội vàng” trong giai đoạn mới, như khẩu hiệu của Hội nghị. Trong đó, ASEAN và Nhật Bản thống nhất nhận định và cùng đề cao tầm quan trọng và giá trị của quan hệ đối với mỗi bên cũng như khu vực, quan hệ ASEAN-Nhật Bản đang là một trong những mối quan hệ năng động, thực chất và hiệu quả nhất trong quan hệ đối ngoại của ASEAN.

Trên cơ sở kiểm điểm và định hướng hợp tác ASEAN – Nhật Bản, phân tích tình hình thế giới và khu vực, các nhà lãnh đạo đã xác định ASEAN – Nhật Bản là “Đối tác từ trái tim đến trái tim qua các thế hệ” và “Đối tác đồng sáng tạo kinh tế và xã hội tương lai”.

ASEAN đánh giá cao Nhật Bản công bố lập Quan hệ đối tác đồng kiến tạo tương lai với khoản hỗ trợ 40 tỷ Yên cho các chương trình giao lưu nhân dân trong 10 năm tới, 15 tỷ Yên cho chương trình trao đổi cán bộ nghiên cứu và nghiên cứu quốc tế chung và cam kết sẽ huy động 35 tỷ USD trong vòng 5 năm tới từ các quỹ công - tư cho khu vực để thúc đẩy hợp tác kết nối, hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, ứng phó với biến đổi khí hậu…

Hai bên cũng đạt nhận thức chung về nhiều vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm. Các nhà Lãnh đạo tái khẳng định tầm quan trọng của việc đề cao luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS), nhấn mạnh giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hoà bình, bảo đảm hoà bình, ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông. Nhật Bản khẳng định ủng hộ nỗ lực của ASEAN triển khai đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố DOC và sớm hoàn tất Bộ Quy tắc COC hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế, nhất là UNCLOS 1982.

Kết thúc Hội nghị, các Lãnh đạo ASEAN và Nhật Bản đã nhất trí thông qua “Tuyên bố Tầm nhìn về Quan hệ Hữu nghị và Hợp tác ASEAN-Nhật Bản: Đối tác tin cậy” và “Kế hoạch triển khai Tuyên bố tầm nhìn” làm cơ sở để triển khai quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện ASEAN-Nhật Bản thời gian tới.

Phát biểu tại Hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh quan hệ với Nhật Bản là một trong những mối quan hệ thành công nhất của ASEAN, đồng thời đề nghị trong bối cảnh thế giới và khu vực đang trải qua nhiều “cơn gió ngược” với nhiều thách thức chưa có tiền lệ, hai bên cần tăng cường hợp tác, phấn đấu đưa quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện ASEAN-Nhật Bản trở thành một biểu tượng của đoàn kết và hợp tác quốc tế. Trên cơ sở tổng kết, đúc rút 3 bài học sâu sắc trong chặng đường 50 năm qua, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đề xuất 3 phương hướng lớn để quan hệ ASEAN-Nhật Bản trở thành nhân tố tích cực, đóng vai trò quan trọng vào bảo đảm môi trường hòa bình, ổn định, cùng phát triển và cùng thắng ở khu vực. Theo đó, Thủ tướng đề nghị hai bên tăng cường hơn nữa phối hợp chiến lược, cùng xây dựng cấu trúc khu vực mở, bao trùm, dựa trên luật lệ với ASEAN đóng vai trò trung tâm. Bên cạnh đó, đầu tư cho nhân tố con người - chủ thể, mục tiêu, động lực và nguồn lực cho sự phát triển nói chung và của quan hệ ASEAN-Nhật Bản nói riêng; hoan nghênh các hoạt động trao đổi văn hóa-xã hội, giao lưu nhân dân trong khuôn khổ “đối tác từ trái tim đến trái tim” ASEAN-Nhật Bản.

Thủ tướng cũng nhấn mạnh 4 kết nối, trong đó đề nghị hai bên tăng cường kết nối về kinh tế, thương mại, đầu tư - coi đây là trọng tâm và động lực phát triển của quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện ASEAN – Nhật Bản; đẩy mạnh kết nối về cơ sở hạ tầng, nhất là hạ tầng chiến lược; mở rộng kết nối trong các lĩnh vực mới, nhất là đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức và nông nghiệp thông minh…

Cụ thể hóa khuôn khổ hợp tác mới “chiến lược toàn diện” giữa Việt Nam – Nhật Bản

Về song phương, đây là chuyến công tác Nhật Bản đầu tiên của Lãnh đạo cấp cao Việt Nam chỉ sau 2 tuần kể từ khi hai nước nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện vì hòa bình và thịnh vượng tại châu Á và trên thế giới. Đây cũng là lần thứ 2 trong năm 2023, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính sang Nhật Bản dự hội nghị quốc tế lớn và là cuộc gặp lần thứ 6 giữa hai Thủ tướng kể từ năm 2021. Thủ tướng Chính phủ đã có lịch hoạt động dày đặc, chương trình phong phú, đa dạng với tổng cộng gần 30 hoạt động với chính giới và giới kinh tế Nhật Bản.

Trong đó, Thủ tướng Chính phủ đã hội kiến Nhà vua và Hoàng hậu Nhật Bản; hội đàm với Thủ tướng Kishida Fumio; hội kiến Chủ tịch Hạ viện, Thượng viện; tiếp 2 cựu Thủ tướng Nhật Bản; tiếp và dự chiêu đãi của Liên minh Nghị sĩ hữu nghị Nhật -Việt; tiếp Bộ trưởng Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản; tiếp những người bạn thân thiết lâu năm khác của Việt Nam như nguyên Đại sứ đặc biệt Nhật-Việt Sugi Ryotaro, Hội đồng thúc đẩy Ngoại giao Nhân dân Nhật Bản; thăm tỉnh Gunma, cùng Thống đốc tỉnh Gunma dự tọa đàm với doanh nghiệp; tiếp riêng Thống đốc 05 tỉnh Aichi, Niigata, Yamanashi, Kanagawa và Tochigi.

Thủ tướng đã tham dự và phát biểu tại 4 tọa đàm, diễn đàn, hội nghị với các doanh nghiệp lớn của Nhật Bản về kinh tế, đầu tư, tài chính, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, chất bán dẫn…; tiếp Chủ tịch Tổ chức xúc tiến thương mại Nhật Bản (JETRO), Liên đoàn Các tổ chức kinh tế Nhật Bản (Keidanren), Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA), Chủ tịch Hội đồng quản trị Ngân hàng hợp tác quốc tế Nhật Bản (JBIC) và cũng là Cố vấn đặc biệt Nội các phụ trách hỗ trợ đầu tư, kinh doanh nước ngoài, triển khai Sáng kiến Cộng đồng châu Á phát thải ròng bằng “0” (AZEC) của Chính phủ Nhật Bản, tiếp lãnh đạo một số tập đoàn lớn hàng đầu của Nhật Bản…

Tại diễn đàn kinh tế Việt Nam – Nhật Bản với sự tham gia của hơn 500 doanh nghiệp tiêu biểu của Nhật Bản, Thủ tướng Chính phủ đề nghị doanh nghiệp Nhật Bản tăng cường đầu tư hơn nữa vào Việt Nam, khẳng định Chính phủ cam kết luôn hỗ trợ, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp Nhật Bản triển khai hoạt động đầu tư kinh doanh có hiệu quả và bền vững tại Việt Nam.

Nhân dịp này, các Bộ, ngành và doanh nghiệp hai nước đã trao đổi hơn 30 văn kiện hợp tác, trị giá gần 3 tỷ USD, trong đó có giấy chứng nhận đầu tư nhà máy điện khí LNG gần 2 tỷ USD tại Thái Bình. Hai nước cũng ký kết 3 công hàm về hợp tác ODA với tổng trị giá hơn 200 triệu USD, góp phần đưa tổng giá trị hợp tác ODA giữa hai nước trong năm 2023 đạt hơn 100 tỷ yên (tương đương gần 800 triệu USD), cao nhất kể từ năm 2017.

Hai bên khẳng định việc sớm triển khai các dự án ODA mới của Nhật Bản với tính ưu đãi cao, thủ tục đơn giản, linh hoạt cho các dự án mang tính chuyển đổi trạng thái, xoay chuyển tình thế trong 5 lĩnh vực trọng tâm mà Việt Nam có nhu cầu, trong đó thúc đẩy trao đổi khả năng hợp tác xây dựng đường sắt tốc độ cao Hà Nội – TP. Hồ Chí Minh.

Chuyến công tác cũng đã mở ra cơ hội hợp tác giữa hai nước trong các lĩnh vực mới như chuyển đổi năng lượng, chuyển đổi số, chíp bán dẫn, đổi mới sáng tạo... Các doanh nghiệp Nhật Bản cũng quan tâm cao đến các chính sách, nhu cầu của Việt Nam và cam kết mạnh mẽ về thúc đẩy đầu tư, hợp tác với Việt Nam trong lĩnh vực mới.

Nhân dịp này, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã có cuộc ăn sáng làm việc với Thủ tướng Lào Sonexay Siphandone và Thủ tướng Campuchia Hun Manet, có các cuộc tiếp xúc với Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long, Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim, Tổng thống Philippines Ferdinand Romualdez Marcos Jr., Quốc vương Brunei Hassanal Bolkiah, Thủ tướng Thái Lan Srettha Thavisin. Qua các cuộc tiếp xúc này, Thủ tướng và các nhà lãnh đạo tiếp tục trao đổi về những phương hướng thúc đẩy quan hệ song phương ngày càng đi vào chiều sâu, thực chất và hiệu quả hơn trên các lĩnh vực, thúc đẩy kết nối và hợp tác kinh tế, các chương trình hợp tác kết nối 3 nước, 4 nước về du lịch…

Với những kết quả đã đạt được, chuyến công tác của Thủ tướng Phạm Minh Chính tại Nhật Bản lần này là hoạt động cấp cao quan trọng và đầy ý nghĩa để khép lại năm 2023, năm kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam – Nhật Bản thành công rực rỡ với khoảng 500 sự kiện được tổ chức tại cả hai nước. Đồng thời, đây cũng là một trong những sự kiện đối ngoại cấp cao quan trọng cuối cùng của năm 2023, một năm cực kỳ sôi động và thành công của ngoại giao Việt Nam.

Quỳnh Anh (Vietnam Business Forum)