Nghị quyết 02/NQ-CP: Quyết tâm của Chính phủ, kỳ vọng của doanh nghiệp

Nghị quyết số 02/NQ-CP năm 2024 mang theo thông điệp rằng cải thiện môi trường kinh doanh là nhiệm vụ trọng tâm ưu tiên, thể hiện mức độ quan tâm và đồng hành của Chính phủ với cộng đồng doanh nghiệp. Qua đó, Nghị quyết 02/NQ-CP kỳ vọng góp phần củng cố niềm tin của nhà đầu tư, doanh nghiệp; Khơi dậy động lực, tinh thần kinh doanh; từ đó thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế… Để đánh giá lại chặng đường 10 năm triển khai các nhiệm vụ cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Phóng viên Vietnam Business Forum đã có cuộc phỏng vấn TS.Trần Thị Hồng Minh - Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM).

Từ năm 2014, hàng năm Chính phủ đã ban hành nghị quyết về cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Nhìn lại chặng đường 10 năm triển khai các nhiệm vụ cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, bà có đánh giá như thế nào? Kết quả có đạt như kỳ kỳ vọng không, thưa bà?

Cải thiện môi trường kinh doanh, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh, hướng tới phát triển bền vững là trọng tâm cải cách của Chính phủ. Từ năm 2014, Chính phủ ban hành hàng năm Nghị quyết về cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia (Nghị quyết số 19/NQ-CP các năm 2014-2018 và Nghị quyết số 02/NQ-CP từ năm 2019) với các mục tiêu, giải pháp cụ thể, bám sát các chỉ số xếp hạng của các tổ chức quốc tế có uy tín. Nghị quyết tập trung vào cải cách thể chế, quy định và thủ tục hành chính.

Nhìn lại chặng đường 10 năm ban hành thường niên Nghị quyết riêng về cải cách môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh cho thấy ít có một chương trình cải cách nào được Chính phủ quan tâm và chú trọng như vậy. Điều này thể hiện mức độ ưu tiên của Chính phủ đối với cải thiện môi trường kinh doanh nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và của nền kinh tế. Đồng thời, Nghị quyết cũng là điểm tựa thúc đẩy tinh thần và động lực kinh doanh, từ đó nhà đầu tư, doanh nghiệp cũng sẵn sàng chia sẻ, đóng góp và kiến nghị chính sách cùng Chính phủ.

Qua 10 năm thực hiện Nghị quyết, nhiều nỗ lực, sáng kiến cải cách đã được triển khai và nhờ đó tạo hiệu ứng lan toả và đạt kết quả tốt; được các tổ chức quốc tế ghi nhận; và được cộng đồng doanh nghiệp trong và ngoài nước, giới chuyên gia đánh giá cao. Với sự nỗ lực, quyết tâm của các Bộ, ngành, địa phương, Việt Nam được coi là một điểm đến đầu tư hấp dẫn và là nền kinh tế năng động, có độ mở lớn và duy trì tốc độ tăng trưởng thuộc nhóm cao trên thế giới. Vị trí của nước ta trên các bảng xếp hạng toàn cầu uy tín được nâng lên rõ rệt. Cụ thể như: Hiệu quả thị trường (thể hiện qua chỉ số Tự do kinh tế) cải thiện vượt bậc, từ cuối bảng xếp hạng (thứ 178 năm 2014) lên thứ hạng 59 (năm 2024); Chính phủ điện tử từ thứ hạng 99 (năm 2014) lên vị trí 86 (năm 2022); Năng lực đổi mới sáng tạo tăng từ vị trí 71 (năm 2014) lên thứ hạng 46 (năm 2023); Năng lực cạnh tranh du lịch từ thứ 75 (năm 2015) lên vị trí 52 (năm 2021);…

Trên một số lĩnh vực cụ thể như cải cách điều kiện kinh doanh, hoạt động quản lý, kiểm tra chuyên ngành cũng đạt được một số kết quả nhất định. Trong đó, đổi mới phương thức quản lý nhà nước đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu đã được triển khai trên một số hoạt động về kiểm tra chất lượng, an toàn thực phẩm, kiểm dịch,…

Có thể nói, chất lượng môi trường kinh doanh cải thiện tích cực trong những năm qua, tuy mức độ cải thiện là khác nhau giữa các lĩnh vực. Tại Nghị quyết về môi trường kinh doanh, Chính phủ đặt mục tiêu cao, nhưng khả thi để tạo động lực vào cuộc mạnh mẽ của các bộ, ngành, địa phương. Tuy vậy, ở một số lĩnh vực vẫn chưa đạt được mục tiêu Chính phủ đề ra như Quyền tài sản, Hiệu quả logistics,… Điều này cho thấy cần tăng tốc thực hiện cải cách hơn nữa và sự tham gia chỉ đạo sát sao của người đứng đầu các bộ, ngành, địa phương.

Nghị quyết số 02/NQ-CP được Chính phủ ban hành hàng năm và tiếp tục vào đầu năm 2024 như thông lệ đã thể hiện rõ thông điệp tiếp tục đẩy mạnh cải cách, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh; tạo niềm tin về sự đồng hành của Chính phủ với doanh nghiệp. Xin bà cho biết ý nghĩa của việc ban hành, triển khai Nghị quyết 02 năm 2024?

Nghị quyết số 02 là một chương trình riêng của Chính phủ về cải cách môi trường kinh doanh, được ban hành và thực hiện thường niên. Điều này thể hiện sự quan tâm, ưu tiên trong chỉ đạo, điều hành của Chính phủ. Vì vậy, Nghị quyết sẽ có sự theo dõi, giám sát và đôn đốc thường xuyên, từ đó, đòi hỏi và khuyến khích những thay đổi, cải cách theo chiều hướng tích cực.

Năm 2023, doanh nghiệp tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức cả từ bên ngoài cũng như lực cản trong nước; nhiều lĩnh vực rào cản đầu tư, kinh doanh trở nên nặng nề hơn; môi trường kinh doanh chạm đến những vấn đề khó, mang tính liên ngành. Điều này tác động không nhỏ tới niềm tin và động lực của nhà đầu tư, doanh nghiệp; và vì thế nguồn lực doanh nghiệp chưa được khơi thông hiệu quả.

Để hỗ trợ, đồng hành cùng doanh nghiệp vượt qua khó khăn, ngay trong những ngày đầu năm 2024, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 02 về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Sự trở lại của Nghị quyết số 02 như một niềm động viên, thêm điểm tựa củng cố tinh thần kinh doanh đối với nhà đầu tư, doanh nghiệp. Theo đó, cộng đồng doanh nghiệp có niềm tin rằng, Chính phủ đang cùng với các bộ, ngành và địa phương tìm kiếm những giải pháp để tháo gỡ vướng mắc, khó khăn về pháp lý và thực thi cho doanh nghiệp.

Ngoài ra, các tổ chức quốc tế thường dẫn chiếu Nghị quyết số 02 như một bằng chứng về việc Việt Nam nỗ lực cải cách thể chế. Từ đó, hình ảnh, vị thế năng lực cạnh tranh của nền kinh tế trên các bảng xếp hạng của toàn cầu được nâng cao. Điều này có ý nghĩa rất quan trọng trong việc thu hút đầu tư nước ngoài cũng như thúc đẩy thương mại quốc tế và thực hiện các thoả thuận theo các Hiệp định thương mại tự do.

Vậy theo bà, để tinh thần cải cách của Nghị quyết 02 thực sự đi vào cuộc sống, mang lại kết quả như doanh nghiệp kỳ vọng, đâu là những giải pháp cần tập trung?

Quan điểm chỉ đạo, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp về cải cách môi trường kinh doanh tại Nghị quyết số 02 đã phản ánh kịp thời các vấn đề mà doanh nghiệp đang rất trông chờ. Việc triển khai hiệu quả Nghị quyết sẽ thúc đẩy quá trình đổi mới cách thức quản lý nhà nước theo hướng đồng hành, hợp tác và hỗ trợ doanh nghiệp, từ đó tạo điểm tựa cho doanh nghiệp trong nỗ lực tìm kiếm những động lực kinh doanh mới. Bởi vậy, cộng đồng doanh nghiệp đặt nhiều kì vọng vào việc tổ chức thực thi các nhiệm vụ, giải pháp Nghị quyết đã đề ra.

Chính phủ xác định phải việc thực hiện khẩn trương và toàn diện các giải pháp của Nghị quyết mới đạt được các mục tiêu Nghị quyết đề ra. Bởi vậy, sự quan tâm, chủ động, tích cực vào cuộc của các Bộ, ngành, địa phương, nhất là vai trò của người đứng đầu là yếu tố quan trọng quyết định kết quả cải cách. Bên cạnh đó là vai trò của các bên giám sát, đánh giá độc lập, theo dõi độc lập về việc triển khai của các Bộ, ngành, địa phương và hiệu quả của việc triển khai.

Ngoài ra, trong quá trình cải cách, vai trò chủ động của doanh nghiệp là không thể thiếu. Doanh nghiệp cần nâng cao năng lực quản trị, năng lực nội tại; chủ động tìm hiểu, cập nhật thường xuyên các quy định pháp lý liên quan; đồng thời chủ động chia sẻ vấn đề, đóng góp kiến nghị chính sách.

Cải cách là quá trình liên tục và nỗ lực cần được duy trì thường xuyên. Có như vậy, Nghị quyết số 02 mới tạo điểm tựa cho doanh nghiệp phục hồi và phát triển.

Trân trọng cảm ơn bà!

Quỳnh Ngọc (Vietnam Business Forum)