Việt Nam sắp có trung tâm nguyên phụ liệu cho ngành dệt may, da giày

Chiến lược phát triển công nghiệp Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035 đã xác định dệt may và da giày là hai trong số 7 ngành công nghiệp ưu tiên của quốc gia. Để hiện thực hóa chiến lược trên, ngành dệt may – da giày cần xây dựng một trung tâm nguyên phụ liệu, giúp đảm bảo nguồn cung bền vững, nâng cao khả năng cạnh tranh và thúc đẩy sự phát triển lâu dài.

Thách thức từ sự phụ thuộc vào nguyên phụ liệu nhập khẩu

Theo ông Phạm Tuấn Anh, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương, trong 6 tháng đầu năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu của ngành dệt may và da giày đạt gần 30 tỷ USD, chiếm 16% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Hai ngành này cũng tạo ra gần 5 triệu việc làm, tương đương 22% lao động trong ngành công nghiệp Việt Nam.

"Dù là ngành xuất khẩu chủ lực, nhưng dệt may và da giày Việt Nam vẫn chủ yếu gia công với giá trị gia tăng thấp, do phụ thuộc lớn vào nguyên phụ liệu nhập khẩu”, ông Phạm Tuấn Anh nhấn mạnh.

Nguyên nhân chủ yếu được ông Phạm Tuấn Anh nêu ra là sự thiếu hụt nguồn cung nguyên phụ liệu trong nước. Phần lớn nguyên liệu phải nhập khẩu từ Trung Quốc, Hàn Quốc và các quốc gia ASEAN, làm gia tăng chi phí sản xuất và phụ thuộc vào biến động giá cả và cung ứng từ nước ngoài.

Không chỉ dừng lại ở vấn đề chi phí, các quy định ngày càng khắt khe từ các thị trường lớn như EU, Hoa Kỳ và các quốc gia phát triển khác về tỷ lệ xuất xứ nội khối và các tiêu chuẩn môi trường cũng tạo ra áp lực lớn lên các doanh nghiệp. Nhiều quốc gia đã cam kết đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, đòi hỏi các sản phẩm nhập khẩu phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về xuất xứ nguyên liệu và thân thiện với môi trường.

Việc áp dụng quy định về quy tắc xuất xứ nêu trong các Hiệp định thương mại tự do (như EVFTA) để mặt hàng dệt may, da giày tận dụng lợi thế về miễn giảm thuế nhập khẩu vào thị trường Việt Nam đang tác động lớn cho doanh nghiệp nội địa và doanh nghiệp FDI sản xuất hướng tới xuất khẩu tại Việt Nam. Do đó, việc phát triển nguồn nguyên phụ liệu ngành dệt may, da giày là rất cần thiết.

Hướng đi mới: Xây dựng trung tâm nguyên phụ liệu

Trước những thách thức này, việc xây dựng một trung tâm nguyên phụ liệu thời trang là một giải pháp cần thiết. Trung tâm này sẽ giúp các doanh nghiệp dệt may, da giày nội địa giảm sự phụ thuộc vào nguồn cung từ nước ngoài, đồng thời tạo ra một hệ sinh thái tự chủ và bền vững trong việc sản xuất nguyên liệu.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng cho biết: "Trung tâm này đáng lẽ phải được xây dựng từ lâu rồi, nhưng vì nhiều lý do, chúng tôi vẫn chưa thể triển khai. Chúng tôi cần đưa kế hoạch vào hoạt động sớm nhất có thể để trung tâm có thể đi vào hoạt động vào năm 2025."

Chuyên gia về công nghiệp dệt may Trần Văn Định cho biết, việc xây dựng trung tâm nguyên phụ liệu da giày và dệt may sẽ giúp Việt Nam giảm thiểu rủi ro từ các biến động của thị trường quốc tế và nâng cao khả năng cạnh tranh bằng cách tăng cường khả năng kiểm soát chất lượng sản phẩm từ gốc.

Trung tâm nguyên phụ liệu sẽ mang lại nhiều lợi ích lâu dài cho ngành dệt may, da giày. Trước hết, trung tâm sẽ giúp tăng cường khả năng tự chủ của ngành trong việc cung ứng nguyên liệu. Khi có sẵn nguồn cung trong nước, các doanh nghiệp sẽ giảm thiểu được rủi ro từ biến động của thị trường quốc tế, đồng thời tối ưu hoá chi phí sản xuất.

Ngoài ra, việc thành lập trung tâm sẽ tạo ra một môi trường giao thương thuận lợi cho các doanh nghiệp trong và ngoài nước. Trung tâm sẽ là nơi trưng bày và giao dịch nguyên liệu, đồng thời là nơi tiếp nhận các công nghệ mới trong lĩnh vực sản xuất nguyên phụ liệu, giúp các doanh nghiệp trong nước tiếp cận và áp dụng những tiến bộ công nghệ vào sản xuất.

Ông Phạm Tuấn Anh nhấn mạnh: “Thời gian qua, Cục Công nghiệp đã làm việc với hai hiệp hội và cho ý kiến về việc hoàn chỉnh chi tiết Đề án thành lập Trung tâm như việc thống nhất tên gọi, vị trí, quy mô, hình thức, nguồn vốn, đánh giá tác động… Dự kiến trong tháng 10, các hiệp hội sẽ triển khai đoàn khảo sát, học hỏi kinh nghiệm Trung Quốc và các quốc gia khác đã xây dựng thành công mô hình này để hoàn thiện đề án đảm bảo phù hợp với thực tế và vận hành hiệu quả trong tương lai”.

Một điểm quan trọng nữa là trung tâm sẽ hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc đáp ứng các yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, tuân thủ các tiêu chuẩn môi trường và trách nhiệm xã hội. Điều này không chỉ giúp sản phẩm của Việt Nam đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế mà còn mở rộng cơ hội xuất khẩu sang các thị trường khó tính như EU và Hoa Kỳ.

Dù vậy, để trung tâm nguyên phụ liệu thực sự phát huy hiệu quả, sự hỗ trợ từ phía Nhà nước là vô cùng quan trọng. Như ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam, đã nhấn mạnh: “Việc thành lập trung tâm nguyên phụ liệu không phải là vấn đề lớn nhưng sự thành công hay không lại phụ thuộc rất nhiều vào sự hỗ trợ từ cơ chế chính sách của Nhà nước.”

Theo địa diện Hiệp hội Dệt may Việt Nam, các chính sách ưu đãi về thuế, đầu tư cơ sở hạ tầng và khuyến khích các doanh nghiệp tham gia vào chuỗi cung ứng nguyên phụ liệu trong nước sẽ là những yếu tố quan trọng để đảm bảo trung tâm này hoạt động hiệu quả. Ngoài ra, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, hiệp hội và doanh nghiệp để đảm bảo rằng trung tâm nguyên phụ liệu được xây dựng phù hợp với nhu cầu thực tiễn của ngành.

Với kế hoạch xây dựng trung tâm nguyên phụ liệu, Việt Nam đang tiến gần hơn tới việc tự chủ trong sản xuất, từ đó tăng cường năng lực cạnh tranh toàn cầu cho các ngành công nghiệp quan trọng này.

Hương Ly (Vietnam Business Forum)