Tương lai bền vững cho doanh nghiệp Việt: Đột phá từ chuyển đổi xanh

Nhân dịp kỷ niệm ngày Doanh nhân Việt Nam (13/10), ông Nguyễn Quang Vinh, Phó Chủ tịch VCCI kiêm Chủ tịch VBCSD chia sẻ về vai trò của doanh nghiệp (DN) Việt Nam, xu hướng chuyển đổi xanh và cách DN Việt Nam có thể phát triển bền vững trong bối cảnh hội nhập.

Doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNNVV) đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế tư nhân Việt Nam, hiện diện rộng khắp ở các vùng miền và đóng góp hơn 40% vào GDP quốc gia. Tuy nhiên, một thách thức dễ nhận thấy là khu vực DNNVV chưa khai thác hết tiềm năng phát triển theo hướng bền vững. Theo ông, các DNNVV cần thực hiện những bước nào để vượt qua hạn chế này?

Theo tôi, có hai điểm mấu chốt để DNNVV của Việt Nam có thể tự thân “chuyển mình” để hướng tới phát triển bền vững.

Thứ nhất là cần chuyển đổi nhận thức, tư duy kinh doanh của chính DN. Bắt đầu từ người đứng đầu DN. Tư duy chiến lược quyết định hành động. Chuyển đổi từ tư duy kinh doanh vị lợi nhuận sang kinh doanh bền vững, kinh doanh vị tự nhiên là yếu tố cốt lõi mà các DNNVV cần thực hiện.  

Việc chuyển đổi này không đồng nghĩa với việc DN theo đuổi lợi nhuận là xấu bởi lợi nhuận chắc chắn là yếu tố sống còn của DN. DN làm kinh tế luôn mong muốn tạo ra lợi nhuận, đó là mong muốn chính đáng, cơ bản của mỗi doanh nhân, mỗi DN, dù là với 98% DNNVV, hay với 2% những “ông lớn” còn lại trong bức tranh kinh tế Việt Nam. Thế nhưng, kinh doanh “chộp giật”, chỉ hướng theo cái lợi trước mắt đã không còn là tư duy kinh doanh đúng đắn cho doanh nhân, DN thời đại mới. Bởi lẽ giờ đây, khi yêu cầu về phát triển bền vững “lên ngôi”, thị trường sẽ tự đào thải dần những DN “ăn xổi ở thì”. Thay vào đó, nó sẽ giữ lại, nuôi dưỡng và tạo đà cho những DN kinh doanh nhân văn, kinh doanh có trách nhiệm ngày càng lớn mạnh. Vậy thì giờ đây, DN, đặc biệt là DNNVV cần hướng tới kinh doanh đảm bảo lợi ích kinh tế song hành với bảo vệ môi trường và trách nhiệm xã hội. Đó mới là tư duy kinh doanh đúng đắn và con đường duy nhất để DN phát triển bền vững trong thời đại hiện nay.

Thứ hai, DN cần quan tâm, đầu tư để nâng cao năng lực quản trị công ty bền vững. Thế nhưng DNNVV của Việt Nam có nguồn lực hữu hạn và chưa có sự quan tâm, đầu tư đầy đủ cho công tác quản trị DN, điều này phần nào tạo ra rào cản cho chính các DN khi theo đuổi chiến lược phát triển bền vững, cũng như tiếp cận nguồn tài chính xanh.

Để “gỡ bỏ” rào cản đó, VCCI, với hạt nhân là VBCSD, đã tiên phong khởi xướng xây dựng Bộ chỉ số DN bền vững (CSI) từ năm 2014 và triển khai thường niên Chương trình Đánh giá, Công bố DN bền vững tại Việt Nam từ năm 2016 theo chỉ đạo của Chính phủ.

Chương trình CSI không chỉ dừng lại ở phạm vi tìm kiếm, biểu dương các DN phát triển bền vững xuất sắc tại Việt Nam, mà thông qua đó, VCCI muốn thúc đẩy DN thực hiện kinh doanh bền vững nói chung, thúc đẩy trách nhiệm giải trình và thực hành quản trị DN bền vững thông qua áp dụng Bộ chỉ số CSI nói riêng. Bộ chỉ số CSI tập hợp một danh mục các chỉ số về quản trị DN, môi trường, và lao động, xã hội phù hợp với pháp luật hiện hành trong nước, các tiêu chuẩn quốc tế và luôn được cập nhật hàng năm. Khi áp dụng Bộ chỉ số CSI, DN sẽ tự tổng hợp thông tin theo hướng dẫn, từ đó có thể tự đánh giá tổng quát “sức khỏe” của mình, cũng như các tác động tạo ra từ hoạt động của DN, qua đó xây dựng kế hoạch hành động phù hợp. Đồng thời, CSI sẽ hỗ trợ đắc lực cho việc lập và công bố thông tin DN.

Khi thực hiện tốt trách nhiệm giải trình, làm tốt công tác tổng hợp và báo cáo thông tin minh bạch, DN có thể tự mình mở ra cánh cửa đến với các nhà đầu tư và thị trường quốc tế rộng lớn nói riêng, và hiện thực hóa chiến lược phát triển bền vững DN nói chung. 

Trước xu thế hội nhập toàn cầu, ông đánh giá những lợi thế cạnh tranh mà DN Việt Nam đang sở hữu ra sao, và họ cần làm gì để nắm bắt cơ hội phát triển bền vững và đạt được thành công lâu dài?

DN Việt Nam có rất nhiều lợi thế của người đi sau, rút được kinh nghiệm cũng như bài học thành công của người đi trước nên có thể đi tới xu thế mới, cập nhật, triển khai phát triển bền vững dễ dàng hơn. Đơn cử, đối với kinh tế tuần hoàn, hoàn toàn chúng ta có thể triển khai, sử dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh để chuyển mô hình kinh doanh từ nâu sang xanh.

Bên cạnh đó, phát triển bền vững là định hướng chiến lược và ưu tiên hàng đầu trong các chính sách của Đảng, Nhà nước Việt Nam hiện nay. Sau chuỗi 11 lần liên tiếp của Diễn đàn DN phát triển bền vững Việt Nam (VCSF) từ năm 2014 và Hội nghị toàn quốc về Phát triển bền vững vào các năm 2018, 2019 do VCCI chủ trì tổ chức, nhiều kiến nghị chính sách đã được trình lên Chính phủ, làm đầu vào cho các chính sách quan trọng như: Chỉ thị 13/CT-TTg về PTBV lần đầu tiên của Chính phủ; Quyết định 1362/QĐ-TTg Phê duyệt kế hoạch PTBV DN khu vực tư nhân đến năm 2025, tầm nhìn 2030; Nghị quyết 136/NQ-CP về phát triển bền vững,…

Đồng thời, vai trò quan trọng của cộng đồng DN trong phát triển kinh tế, xã hội, đóng góp vào sự phồn vinh, thịnh vượng dài hạn của quốc gia đã một lần nữa được khẳng định tại Nghị quyết 41 về phát huy vai trò đội ngũ doanh nhân trong tình hình mới của Bộ chính trị được ban hành cuối năm qua. Do đó, tôi tin rằng trong thời gian tới, sẽ có nhiều chính sách tạo thuận lợi hơn nữa hỗ trợ cộng đồng DN thực hành kinh doanh bền vững, kinh doanh có trách nhiệm. Đây chính là những lợi thế quan trọng cho DN Việt Nam phát triển bền vững.

Việt Nam là một nền kinh tế mở, với 16 hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết và thực thi và 3 FTA đang đàm phán. Điều này mở ra các cơ hội liên kết, phát triển cho cộng đồng DN, nhưng nó cũng đặt ra những thách thức của luật chơi, tiêu chuẩn toàn cầu mà các DN muốn đáp ứng được thì bắt buộc phải chuyển đổi, tái cơ cấu theo hướng xanh, bền vững, trách nhiệm.

Mặt khác, DN Việt Nam cũng phải đối diện với các thách thức như nhận thức về phát triển bền vững còn hạn chế, thiếu am hiểu cần thiết để đáp ứng các chuẩn mực cao về môi trường, trách nhiệm xã hội, quản trị DN, hạn chế về nguồn lực, hạn chế về công nghệ sản xuất cũ, năng lực quản trị còn yếu,…

Vượt lên những rào cản đó, tận dụng lợi thế, để “vượt vũ môn hóa rồng”, hướng tới phát triển bền vững, thịnh vượng dài hạn, bên cạnh việc thực hiện chuyển đổi nhận thức, tư duy kinh doanh, thúc đẩy quản trị công ty bền vững và thực hiện trách nhiệm giải trình như tôi đã nêu trên, DN Việt Nam có thể nghiên cứu thực hiện chuyển đổi chuỗi giá trị. Cần lưu ý rằng DN chỉ có thể hiện thực hóa các mục tiêu phát triển bền vững khi xây dựng được một hệ sinh thái bền vững thông qua tăng cường sự tham gia và nâng cao năng lực cho các nhà cung cấp, các bên liên quan trong chuỗi giá trị của DN. Bên cạnh đó, DN cũng cần quan tâm, đầu tư thực hiện chuyển đổi kép, cụ thể là chuyển đổi số, phát triển các giải pháp công nghệ mới cần song hành, bổ trợ cho chuyển đổi xanh.

Chuyển đổi xanh đang trở thành xu hướng tất yếu trên toàn cầu. Ông có thể chia sẻ về vai trò của VCCI và cộng đồng DN trong việc thúc đẩy quá trình hiện thực hóa mục tiêu Net Zero thông qua đổi mới sáng tạo, chuyển đổi đồng bộ và hợp tác đa bên?

Trong nhiều năm qua, VCCI đã phối hợp với nhiều bộ, ngành để luôn đồng hành cùng DN, không chỉ tạo ra những diễn đàn trao đổi, đối thoại giữa DN và cơ quan hữu quan nhằm tháo gỡ vướng mắc, mà đồng thời còn đưa ra những chia sẻ, kinh nghiệp về mô hình phát triển bền vững cho các DN học hỏi, tìm hiểu mô hình phù hợp nhất, và VCSF là một ví dụ điển hình.  

Bên cạnh đó, thông qua hàng loạt các hoạt động tập huấn, đào tạo, truyền thông bền bỉ trong nhiều năm qua, VCCI đã giới thiệu đến cộng đồng DN những nội hàm mới, xu thế mới trong kinh doanh bền vững, cũng như nâng cao năng lực cho DN về mô hình kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải carbon trên 3 phạm vi (Scope 1,2,3), các mô hình kinh doanh “vị” tự nhiên, phát triển bền vững nguồn vốn con người, lập báo cáo bền vững,…

VCCI cũng đã xây dựng và công bố các bộ chỉ số thúc đẩy chuyển đổi bền vững hướng tới các đối tác khác nhau. Đơn cử như Chỉ số Xanh cấp tỉnh (PGI) để thúc đẩy các tỉnh, thành phố tại Việt Nam quan tâm hơn tới phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường; hay Bộ chỉ số doanh nghiệp bền vững (CSI) để thúc đẩy cộng đồng DN thực hiện quản trị DN bền vững, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của chính DN và chuyển đổi sang kinh doanh có trách nhiệm. Hiện nay, VCCI, thông qua đầu mối là VBCSD, cũng đang phối hợp với tổ chức IDH Việt Nam, triển khai Sáng kiến Thúc đẩy Khu công nghiệp bền vững Việt Nam, trong đó có xây dựng và lan tỏa Bộ chỉ số Khu công nghiệp bền vững (SIP Index).

Những nỗ lực của VCCI hay bất kỳ tổ chức nào cũng sẽ không thể đi đến đích nếu thiếu sự đồng hành của các doanh nghiệp có cam kết mạnh mẽ với PTBV. Không chỉ là nguồn lực tài chính, bản thân DN có thể tạo ra những tác động tích cực đến xu hướng tiêu dùng, tạo ra sinh kế bền vững cho cộng đồng, bảo tồn đa dạng sinh học, tài nguyên môi trường với những mô hình kinh doanh “vị” tư nhiên, hay hỗ trợ những DN khác trong chuỗi giá trị của họ. Một ví dụ về sự hợp tác chặt chẽ giữa VCCI-VBCSD và DN như sáng kiến nâng cao nhận thức, tập huấn về Net Zero cho các đối tác trong chuỗi cung ứng của doanh nghiệp mà VBCSD phối hợp Nestlé Việt Nam và các Bộ ngành đã triển khai vào tháng 4 vừa qua, tạo ra hiệu ứng rất tốt và được cộng đồng DN đánh giá cao.

Sau Diễn đàn VCSF lần thứ 11 với chủ đề “Net Zero 2050: Bồi đắp niềm tin – Kiến tạo chuyển đổi” vừa được VCCI tổ chức thành công vào ngày 10/9 vừa qua, chúng tôi đã tập hợp được nhiều kiến nghị hữu ích từ cộng đồng DN về chuyển đổi xanh, về thúc đẩy quản trị bền vững, xây dựng nguồn vốn con người dài hạn. Những kiến nghị này sẽ được tổng hợp và báo cáo lên Chính phủ và Hội đồng quốc gia về Phát triển bền vững trong thời gian sớm nhất nhằm hướng đến việc hoàn thiện thể chế, xây dựng môi trường sản xuất kinh doanh thuận lợi, tạo bệ đỡ cho sự phát triển bền vững của DN.

Với những nỗ lực của Chính phủ, các cơ quan quản lý, các tổ chức xã hội, cộng đồng DN, người tiêu dùng và các bên liên quan, tôi tin tưởng rằng chúng ta có thể đẩy nhanh quá trình chuyển đổi đồng bộ để cùng hướng tới một tương lai xanh, bình đẳng và bao trùm.

Trân trọng cảm ơn ông!

Hương Ly (Vietnam Business Forum)