Chuyển hóa thách thức ESG thành cơ hội

Trước làn sóng toàn cầu về phát triển bền vững và các tiêu chuẩn ESG, doanh nghiệp Việt Nam đang đứng trước cả thách thức và cơ hội lớn. Làm thế nào để chuyển hóa những áp lực này thành động lực phát triển bền vững và lợi thế cạnh tranh? Ông Nguyễn Quang Vinh, Phó Chủ tịch VCCI kiêm Chủ tịch VBCSD, đã chia sẻ cùng phóng viên về các giải pháp giúp doanh nghiệp vượt qua rào cản và tận dụng cơ hội từ ESG.

Tại sao ESG là xu hướng bắt buộc với doanh nghiệp hiện nay? Doanh nghiệp Việt Nam có thể nắm bắt những cơ hội nào khi thúc đẩy ESG?

Hãy nhìn vào xu hướng toàn cầu để thấy vì sao ESG đã trở thành yêu cầu bắt buộc đối với doanh nghiệp. Liên minh châu Âu đi đầu với các quy định như CSRD, mở rộng phạm vi áp dụng cho hơn 50.000 doanh nghiệp, cùng các tiêu chuẩn như EU Taxonomy và CSDDD để định hình kinh tế bền vững và đảm bảo trách nhiệm trên chuỗi cung ứng toàn cầu. Tại Mỹ, ESG được thúc đẩy mạnh mẽ bởi nhu cầu từ nhà đầu tư, với tỷ lệ doanh nghiệp niêm yết lớn có báo cáo ESG đạt 100% vào năm 2022. Dù còn nhiều tranh cãi, các quy định của SEC và luật tại bang California đang củng cố sự minh bạch và quản lý bền vững.

Tại châu Á, các quốc gia như Nhật Bản, Trung Quốc và khu vực ASEAN đang nhanh chóng áp dụng các tiêu chuẩn ESG với tỷ lệ tuân thủ tăng cao. Những thay đổi này không chỉ tạo áp lực mà còn mở ra cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam. Thực hành ESG giúp xây dựng uy tín, thu hút vốn đầu tư xanh, tối ưu hóa chi phí, và đáp ứng nhu cầu sản phẩm bền vững. Đồng thời, ESG hỗ trợ quản lý rủi ro, tạo môi trường làm việc gắn kết, và thúc đẩy phát triển cộng đồng, đảm bảo sự tăng trưởng bền vững và ổn định lâu dài. Đây chính là chìa khóa để doanh nghiệp Việt hội nhập sâu rộng và khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế.

Ông đánh giá thế nào về thực trạng thực hành ESG của các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay?

Việt Nam đã đạt nhiều tiến bộ trong thực hành ESG, thể hiện qua các cam kết mạnh mẽ từ Chính phủ. Tại COP26 năm 2021, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định mục tiêu phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050, đặt nền móng cho chiến lược phát triển bền vững quốc gia. Hàng loạt chính sách như Thông tư 96/2020/TT-BTC, Quyết định 167/QĐ-TTg, Thông tư 13/2023/TT-BKHĐT, Nghị quyết 136/NQ-CP … đã được ban hành nhằm thúc đẩy tính minh bạch và hỗ trợ doanh nghiệp kinh doanh bền vững.

01

Cụ thể, Nghị quyết 136/NQ-CP cùng một số văn bản pháp luật khác đã nhấn mạnh việc thúc đẩy áp dụng Bộ Chỉ số Doanh nghiệp Bền vững (CSI) của VCCI như một công cụ quản trị hiệu quả, tích hợp các tiêu chí ESG. Đồng thời, các quy định trong Luật Chứng khoán, Nghị định 155/2020/NĐ-CP, Luật Bảo vệ Môi trường và Luật Lao động cũng yêu cầu công bố các chỉ số ESG. Những quy định này tạo môi trường pháp lý đồng bộ, hỗ trợ và thúc đẩy doanh nghiệp thực hành ESG một cách hiệu quả.

Nhận thức về ESG trong cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam đã có tiến bộ, nhưng thách thức vẫn còn lớn. Theo Báo cáo “Đánh giá mức độ thực hành kinh doanh bền vững theo khung ESG năm 2024” của Bộ Kế hoạch và Đầu tư và USAID, 39% doanh nghiệp chưa từng biết đến ESG, và 62% chưa hiểu rõ các chính sách liên quan. Doanh nghiệp lớn dẫn đầu trong tiếp cận và thực hành ESG, trong khi 26-30% doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ đã bắt đầu triển khai, nhưng vẫn cần nhiều hỗ trợ để nâng cao hiệu quả.

Trong ba trụ cột ESG, các doanh nghiệp thực hành tốt nhất ở trụ cột Xã hội (68%), tiếp theo là Quản trị (63%) và Môi trường (52%). Mức độ thực hành có xu hướng tỷ lệ thuận với quy mô doanh nghiệp, với các doanh nghiệp lớn tận dụng được nguồn lực mạnh mẽ để tuân thủ và áp dụng tốt các tiêu chuẩn ESG, trong khi doanh nghiệp nhỏ hơn đối mặt nhiều hạn chế về nguồn lực và năng lực.

Tôi cho rằng những con số này phản ánh đúng thực trạng ESG tại doanh nghiệp Việt Nam,dù tiến độ vẫn chậm so với thế giới. Đầu tư ESG tập trung vào các tập đoàn đa quốc gia, công ty niêm yết, và doanh nghiệp ngành tiêu dùng do áp lực quốc tế và nhu cầu thị trường. Tuy nhiên, với chính sách hỗ trợ từ Chính phủ, tín dụng xanh, và xu hướng tiêu dùng bền vững, ESG tại Việt Nam đang có nhiều cơ hội phát triển.

Theo ông, những khó khăn chính mà doanh nghiệp Việt Nam gặp phải khi thực hành ESG là gì, và đâu là các kiến nghị ưu tiên của họ để cải thiện hiệu quả thực hành này?

Theo khảo sát, các doanh nghiệp Việt Nam gặp nhiều khó khăn trong thực hành ESG, tập trung vào ba vấn đề chính: thiếu thông tin về ESG, thiếu các chương trình giới thiệu và đào tạo, và chưa có chính sách hỗ trợ cụ thể từ Chính phủ. Ngoài ra, doanh nghiệp còn đối mặt với thách thức trong việc tìm kiếm nguồn vốn đầu tư, tuyển dụng và đào tạo nhân sự chuyên môn, cũng như thực hiện công bố và báo cáo liên quan đến ESG.

Để vượt qua những khó khăn, các doanh nghiệp đã đưa ra một số đề xuất nhằm thực hành ESG hiệu quả hơn. Ba điều họ quan tâm nhất là: cần có hướng dẫn cụ thể để áp dụng ESG, được hỗ trợ vay xanh từ Chính phủ hoặc các tổ chức, và được giảm hoặc miễn thuế nếu cam kết thực hiện các mục tiêu ESG rõ ràng. Điều này cho thấy doanh nghiệp rất cần thông tin rõ ràng và sự hỗ trợ tài chính để có thể tiếp cận ESG toàn diện hơn. Đây là những kiến nghị thực tế và rất cần thiết.

Theo ông, đâu là những yếu tố mà doanh nghiệp cần phải ưu tiên khi thực hành ESG?

Ưu tiên thực hành ESG cần được điều chỉnh linh hoạt theo ngành nghề, quy mô, nguồn lực và kỳ vọng của các bên liên quan. Doanh nghiệp cần đặt trọng tâm vào quản trị minh bạch và có trách nhiệm, tuân thủ pháp luật và tiêu chuẩn quốc tế, đồng thời quản trị rủi ro hiệu quả với các kế hoạch ứng phó rõ ràng. Về môi trường, cần chú trọng giảm phát thải, sử dụng năng lượng tái tạo, xử lý chất thải và quản lý tài nguyên bền vững. Trong trụ cột xã hội, việc phát triển nguồn nhân lực, thúc đẩy đa dạng và hòa nhập, duy trì quan hệ cộng đồng, và hỗ trợ kinh tế địa phương đóng vai trò thiết yếu.

Quan trọng hơn, doanh nghiệp nên áp dụng nguyên tắc "trọng yếu kép" khi lựa chọn mục tiêu, đảm bảo mang lại lợi ích cả cho nội bộ doanh nghiệp (hiệu quả kinh doanh, quản lý rủi ro) và cho xã hội (giải quyết các vấn đề môi trường, xã hội cấp bách). Điều này không chỉ giúp tối ưu hóa nguồn lực mà còn tạo nên giá trị lâu dài và bền vững.

VCCI đã có những hoạt động gì để hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp thúc đẩy thực hành ESG vào hoạt động sản xuất kinh doanh?

VCCI, với vai trò là tổ chức quốc gia đại diện cộng đồng doanh nghiệp tại Việt Nam, đã luôn tiên phong và bền bỉ trong việc hỗ trợ doanh nghiệp thực hành sản xuất và kinh doanh bền vững. Hướng tới mục tiêu chuyển đổi xanh và đạt Net Zero, VCCI thúc đẩy chuyển đổi đồng bộ thông qua các hoạt động kiến nghị chính sách và kết nối giao thương trong nước và quốc tế, đồng thời xây dựng, lan tỏa các bộ chỉ số quan trọng như Chỉ số Xanh cấp tỉnh (PGI), Bộ chỉ số Khu công nghiệp bền vững (SIP Index), đặc biệt là Bộ chỉ số Doanh nghiệp Bền vững (CSI).

Ra mắt từ năm 2016, CSI là công cụ quản trị đắc lực, giúp doanh nghiệp Việt tích hợp ESG vào chiến lược phát triển bền vững. Bộ chỉ số được cập nhật hàng năm để đảm bảo phù hợp với các thay đổi pháp lý và tiêu chuẩn quốc tế, hỗ trợ doanh nghiệp tự rà soát, tối ưu hóa hoạt động và xây dựng kế hoạch phát triển hiệu quả. VCCI cũng tổ chức Chương trình Đánh giá và Công bố Doanh nghiệp Bền vững thường niên, vinh danh các doanh nghiệp tiêu biểu trong các lĩnh vực như kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải và thúc đẩy giá trị đa dạng, bao trùm.

Những nỗ lực của VCCI đã được Chính phủ ghi nhận qua việc đưa CSI vào các chính sách quan trọng như Chỉ thị 13/CT-TTg, Quyết định 1362/QĐ-TTg và Nghị quyết 136/NQ-CP. Vươn tầm quốc tế, CSI đã trở thành dự án di sản của Hội đồng Tư vấn Kinh doanh ASEAN (ASEAN BAC), góp phần nâng cao vị thế doanh nghiệp Việt trên bản đồ kinh doanh toàn cầu.

Hương Ly (Vietnam Business Forum)