Công nghiệp hỗ trợ dệt may: Chìa khóa để phát triển bền vững

Năm 2025, ngành dệt may Việt Nam đặt mục tiêu xuất khẩu đạt 47-48 tỷ USD, tăng thêm 3-4 tỷ USD so với năm trước. Để đạt được con số này, doanh nghiệp không chỉ cần mở rộng thị trường mà quan trọng hơn là phải chủ động nguồn nguyên phụ liệu, đáp ứng những tiêu chuẩn ngày càng khắt khe từ các nước nhập khẩu như EU, Mỹ. Những thị trường này yêu cầu sản phẩm có nguồn gốc minh bạch, đảm bảo tính "xanh", bền vững và đạt chuẩn lao động.

Nhận diện thách thức

Tuy nhiên, ngành dệt may Việt Nam vẫn đang đối mặt với một trở ngại lớn: phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu. Hiện khoảng 70% nguyên phụ liệu vẫn phải nhập khẩu, chủ yếu từ Trung Quốc, do ngành dệt, nhuộm trong nước chưa phát triển đồng bộ. Điều này không chỉ khiến doanh nghiệp khó kiểm soát chi phí mà còn làm giảm khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Tình trạng "xuất sợi, nhập vải" kéo dài gây ra nhiều thách thức. Các doanh nghiệp phải đối mặt với giá nguyên liệu đầu vào liên tục tăng cao trong bối cảnh lạm phát toàn cầu, ảnh hưởng trực tiếp đến biên lợi nhuận. Ngay cả những phụ kiện đơn giản như nút áo, dây kéo cũng phải nhập khẩu, làm tăng chi phí sản xuất và giảm tính chủ động của doanh nghiệp.

Không chỉ vậy, việc thiếu hụt nguồn cung nội địa khiến doanh nghiệp dễ bị tổn thương trước các biến động chuỗi cung ứng toàn cầu. Khi các nước nhập khẩu ngày càng thắt chặt tiêu chuẩn về xuất xứ và sản xuất bền vững, ngành dệt may Việt Nam cần phải có bước chuyển đổi mạnh mẽ để duy trì và mở rộng thị trường xuất khẩu.

Ưu tiên phát triển công nghệ hỗ trợ

Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) nhận định rằng, việc thiếu hụt nguồn cung nội địa đang khiến doanh nghiệp dệt may dễ bị tổn thương trước biến động chuỗi cung ứng toàn cầu. Khi các nước nhập khẩu siết chặt tiêu chuẩn về xuất xứ và sản xuất bền vững, ngành cần nhanh chóng chuyển đổi để giữ vững và mở rộng thị trường. Nhằm hỗ trợ quá trình này, Chính phủ đã và đang triển khai nhiều chính sách nhằm thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp sản xuất nguyên phụ liệu trong nước, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu và nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Nhằm thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ, Chính phủ đã triển khai các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất nguyên phụ liệu. Nghị định số 115/2024/NĐ-CP đã được ban hành, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ, đặc biệt là trong ngành dệt may.

Bên cạnh đó, Chính phủ cũng đang xem xét sửa đổi Nghị định 111/2015/NĐ-CP về phát triển công nghiệp hỗ trợ, nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp trong nước. Các chính sách hỗ trợ về thuế, phí và lãi vay dành cho doanh nghiệp sản xuất nguyên phụ liệu được coi là đòn bẩy quan trọng giúp ngành dệt may bứt phá và vươn xa trên thị trường quốc tế.

Hiệp hội Dệt may Việt Nam đang hợp tác chặt chẽ với các doanh nghiệp để thúc đẩy phát triển chuỗi cung ứng nội địa. Ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch Hiệp hội, nhấn mạnh rằng việc thành lập Trung tâm nguyên phụ liệu ngành thời trang sẽ giúp doanh nghiệp nội địa tiếp cận nguồn cung chất lượng, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu và tận dụng tốt hơn lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do (FTA). Điều này không chỉ giúp ngành dệt may chủ động hơn trong sản xuất mà còn giảm rủi ro từ biến động chuỗi cung ứng toàn cầu.

Bên cạnh đó, việc thu hút đầu tư từ các tập đoàn đa quốc gia và hỗ trợ doanh nghiệp nội địa phát triển công nghiệp hỗ trợ là ưu tiên hàng đầu. Thực tế, đã có một số doanh nghiệp FDI đầu tư vào sản xuất vải tại Việt Nam từ năm 2018. Sau 15 năm, 10% sản phẩm của khối doanh nghiệp FDI ngành dệt may đã được sử dụng trong nước, góp phần đáp ứng quy tắc xuất xứ trong nhiều hiệp định thương mại tự do, giúp doanh nghiệp nội địa hưởng lợi về thuế và giảm chi phí nguyên liệu.

Một trong những dự án đáng chú ý gần đây là Tổ hợp sản xuất vải công nghệ cao của Tập đoàn Syre tại Khu công nghiệp Nhơn Hội A, Bình Định, với tổng vốn đầu tư từ 700 triệu - 1 tỷ USD. Theo ông Tim King, Giám đốc vận hành cấp cao của Syre, nhà máy này sẽ sử dụng công nghệ hiện đại, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về bảo vệ môi trường và sản xuất xanh. Đặc biệt, dự án sẽ tận dụng nguyên liệu tái chế từ quần áo, vải vụn, tạo bước tiến quan trọng trong nền kinh tế tuần hoàn và giúp ngành dệt may Việt Nam giảm sự phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng cần tập trung vào đổi mới công nghệ. Việc ứng dụng tự động hóa, AI và robot vào quy trình sản xuất không chỉ giúp nâng cao năng suất mà còn giảm chi phí, gia tăng độ ổn định, đồng thời đáp ứng tốt hơn các tiêu chuẩn xuất khẩu ngày càng cao từ các hiệp định thương mại tự do (FTA). Tổng Công ty May 10 ứng dụng máy móc tự động và AI, tối ưu năng suất và chi phí lao động, tạo nền tảng phát triển bền vững.

Để tiến xa hơn, ngành dệt may không thể mãi dựa vào gia công mà cần một cuộc chuyển mình thực sự. Chìa khóa nằm ở phát triển công nghiệp hỗ trợ, giúp doanh nghiệp kiểm soát chi phí, nâng cao năng lực cạnh tranh và chủ động trong chuỗi cung ứng. Chỉ khi làm chủ được nguồn nguyên liệu, Việt Nam mới có thể vươn tầm, khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế và tiến tới phát triển bền vững.

Hương Giang (Vietnam Business Forum)