Giá điện tăng: Áp lực chi phí và cơ hội thích ứng cho doanh nghiệp

Giá điện tăng 4,8% từ 10/5, đẩy tổng mức tăng ba năm qua vượt 17%, tạo áp lực cho người dân và doanh nghiệp nhưng cũng mở ra cơ hội đổi mới, san sẻ gánh nặng với ngành điện để hướng tới phát triển bền vững.

Gia tăng áp lực chi phí

Phó Tổng Giám đốc EVN Võ Quang Lâm cho biết mức tăng giá điện 4,8% được cân nhắc kỹ lưỡng, hài hòa giữa chi phí đầu vào tăng cao, như than nhập khẩu, khí, dầu trong bốn tháng đầu năm 2025, và khả năng chi trả của người dân, doanh nghiệp, nhằm đảm bảo cạnh tranh kinh tế và an sinh xã hội. Ông nhấn mạnh quyết định này dựa trên đánh giá tác động đến CPI và nền kinh tế. Trong khi đó, Chủ tịch HĐTV EVN Đặng Hoàng An chia sẻ, dù EVN dự kiến lãi trước thuế hơn 4.100 tỷ đồng vào cuối năm 2024, khoản lỗ lũy kế hơn 47.000 tỷ đồng từ 2022-2023 vẫn là gánh nặng tài chính lớn.

Theo Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam, tần suất tăng giá điện phản ánh áp lực từ biến động giá nhiên liệu đầu vào (than, dầu, khí), tỷ giá ngoại tệ và khoản lỗ tài chính hàng chục nghìn tỷ đồng của EVN. Dù giá nhiên liệu toàn cầu gần đây hạ nhiệt, gánh nặng chi phí buộc ngành điện phải tăng giá bán, người tiêu dùng và doanh nghiệp cùng san sẻ một phần chi phí.

Đại diện EVN nhận định, giá điện tăng là tất yếu để đảm bảo vận hành ngành điện, nhưng chúng tôi hiểu người dân và doanh nghiệp đang đối mặt áp lực lớn, mức tăng 4,8% được cân nhắc kỹ để giảm thiểu tác động, đồng thời kêu gọi sự san sẻ từ xã hội.

Theo ông Trần Hoàng Sơn, Giám đốc Chiến lược thị trường VPBankS, với 61% hộ gia đình sử dụng dưới 200 kWh/tháng, chi phí phát sinh chỉ khoảng 13.800 đồng/hộ/tháng. Ngay cả nhóm tiêu thụ cao (400-500 kWh/tháng), mức tăng chi phí dao động từ 49.000-65.000 đồng, được đánh giá là “trong ngưỡng chấp nhận”. Mức tăng này khuyến khích người dân sử dụng điện tiết kiệm hơn, như dùng thiết bị hiệu suất cao, đồng thời lưu ý trong bối cảnh giá vàng, tỷ giá và nhiều mặt hàng thiết yếu đồng loạt tăng, chi phí điện tăng dù nhỏ vẫn ảnh hưởng sức mua, đặc biệt với nhóm thu nhập thấp.

Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng GDP 8% năm 2025, dựa nhiều vào tiêu dùng nội địa. Giá điện tăng là cơ hội để người dân cùng ngành điện xây dựng lối sống bền vững, đồng thời củng cố niềm tin vào khả năng kiểm soát lạm phát dưới 4,5% của Chính phủ, dù tiến độ giải ngân đầu tư công chỉ đạt 15,88% kế hoạch đến 30/4/2025.

Khối doanh nghiệp sản xuất, đặc biệt các ngành thép, xi măng, hóa chất, đối mặt áp lực chi phí lớn. Tập đoàn Hòa Phát, dù tự chủ hơn 90% điện năng, dự kiến chi thêm 28-30 tỷ đồng mỗi năm cho điện lưới. Công ty Supe Phốt phát và Hóa chất Lâm Thao, tiêu thụ 3,7 triệu kWh/tháng, ước tính chi phí sản xuất tăng 4 tỷ đồng/năm, tác động mạnh đến sản phẩm NPK hàm lượng cao. “Chúng tôi phải tối ưu vận hành để giữ giá thành cạnh tranh,” ông Trần Đại Nghĩa, Phó Tổng Giám đốc Supe Lâm Thao, chia sẻ.

Công ty Cơ khí Chính xác SKD Việt Nam, nơi điện chiếm 20-30% giá thành, cũng chịu ảnh hưởng. “Chúng tôi cải tiến dây chuyền, nhưng đầu tư công nghệ mới là thách thức lớn,” ông Nguyễn Văn Kết, Giám đốc SKD Việt Nam,cho biết. SKD Việt Nam cùng Supe Lâm Thao, đã triển khai hệ thống quản lý năng lượng ISO 50001:2018, số hóa qua phần mềm PMS, lắp biến tần ba pha, thay động cơ hiệu suất cao và đèn LED, giúp giảm 5-7% tiêu thụ điện. Những giải pháp này là bước đi cần thiết, dù chưa bù đắp hết chi phí tăng.

Cơ hội thích ứng cho doanh nghiệp

Theo PGS-TS Ngô Trí Long - nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Thị trường Giá cả, giá điện tăng là cú hích để doanh nghiệp nhìn lại chuỗi giá trị. Dù doanh nghiệp đối mặt khó khăn, đây là cơ hội để đổi mới công nghệ và nâng cao hiệu quả, với sự hỗ trợ từ chính sách Nhà nước.

Tuy nhiên, PGS-TS Ngô Trí Long lưu ý, EVN cần công khai chi phí sản xuất điện theo từng loại hình để người dân và doanh nghiệp giám sát. Đặc biệt, ông đề xuất cơ chế bù chéo giá điện cần xóa bỏ, đẩy nhanh thị trường điện cạnh tranh, khuyến khích năng lượng sạch.

Giá điện tăng mang lại lợi ích cho ngành điện và xây lắp. Yuanta Việt Nam đánh giá việc cải thiện dòng tiền EVN sẽ hỗ trợ doanh nghiệp phát điện như GEG, REE và đẩy nhanh dự án nguồn, lưới điện.

Ngành điện đang nỗ lực đảm bảo nguồn cung ổn định, tạo nền tảng cho tăng trưởng. Về lạm phát, với trọng số 3% trong rổ CPI, giá điện tăng chỉ đẩy CPI năm 2025 tăng 0,07-0,10 điểm phần trăm, trong mục tiêu kiểm soát. Tuy nhiên, TS Nguyễn Tiến Thỏa - Chủ tịch Hội Thẩm định Giá Việt Nam lưu ý: “Giá điện tăng có thể trở thành cái cớ để nhiều mặt hàng ‘té nước theo mưa’.” Ông đề xuất yêu cầu doanh nghiệp niêm yết giá minh bạch trước và sau thời điểm điều chỉnh, đồng thời giám sát chặt và xử lý nghiêm các trường hợp tăng giá vô lý.

Theo các chuyên gia, giá điện tăng là thách thức nhưng cũng là động lực để các bên cùng hành động đồng bộ, hướng tới phát triển bền vững. Người dân được khuyến khích sử dụng thiết bị tiết kiệm điện và điều chỉnh thói quen tiêu dùng, không chỉ để giảm chi phí mà còn góp phần bảo vệ môi trường. Doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ tiết kiệm năng lượng, số hóa quản trị và hợp tác với các nhà cung cấp năng lượng tái tạo, trong khi Nhà nước cần hỗ trợ tín dụng ưu đãi và giảm thuế để doanh nghiệp nhỏ dễ dàng tiếp cận các giải pháp này. Ngành điện, với vai trò của EVN, phải cải tổ nội bộ, công khai chi phí, ưu tiên huy động nguồn điện giá rẻ như thủy điện và năng lượng tái tạo, đồng thời đầu tư mạnh vào hạ tầng truyền tải để giảm tổn thất. Cơ quan quản lý cần tăng cường giám sát giá cả thị trường, xây dựng chiến lược năng lượng bền vững và thúc đẩy thị trường điện cạnh tranh, tạo nền tảng cho sự phát triển lâu dài.

“Giá điện tăng là lời kêu gọi để người dân, doanh nghiệp và ngành điện cùng đổi mới,” PGS-TS Ngô Trí Long khẳng định. Trong ngắn hạn, sự san sẻ gánh nặng là cần thiết để duy trì hệ thống năng lượng; về lâu dài, một thị trường điện minh bạch, cạnh tranh và bền vững sẽ giúp Việt Nam duy trì tăng trưởng kinh tế, hài hòa lợi ích cộng đồng.

Hương Ly (Vietnam Business Forum)