Vượt rào cản, thúc đẩy thương mại nông - lâm - thủy sản Việt Nam và Hoa Kỳ

Ngành nông - lâm - thủy sản Việt Nam đang phải đối mặt với áp lực ngày càng lớn từ nguy cơ bị phía Hoa Kỳ áp thuế đối ứng cao, cùng với các rào cản phi thuế quan ngày càng siết chặt như thủ tục kiểm dịch phức tạp, yêu cầu minh bạch nguồn gốc nguyên liệu, và tiêu chuẩn môi trường khắt khe, đang đặt ngành nông - lâm - thủy sản Việt Nam trước những thách thức chưa từng có.

Thị trường Hoa Kỳ, chiếm 24,4% tổng kim ngạch xuất khẩu nông sản Việt Nam, đạt 15,72 tỷ USD trong quý I/2025, tăng 13,1% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, gỗ và sản phẩm gỗ dẫn đầu với 3,95 tỷ USD (tăng 11,6%), tiếp theo là thủy sản với 1,8 tỷ USD (tăng 9,8%). Mặt hàng rau quả chỉ đạt 1,14 tỷ USD, giảm 11,3% do cạnh tranh gay gắt từ Mexico và Chile. Trước bối cảnh này, Việt Nam đang nỗ lực tìm giải pháp để duy trì vị thế tại thị trường xuất khẩu lớn nhất, đồng thời thúc đẩy nhập khẩu từ Hoa Kỳ nhằm cân bằng cán cân thương mại.

Thách thức lớn đối với doanh nghiệp xuất khẩu

Ngành nông - lâm - thủy sản đang đối mặt với hàng loạt rào cản khiến doanh nghiệp chật vật duy trì thị phần tại Hoa Kỳ. Cảnh báo từ Cơ quan Quản lý Đại dương và Khí quyển Quốc gia Hoa Kỳ (NOAA) về việc cấm nhập khẩu tôm, cá ngừ, và cua từ năm 2026 nếu Việt Nam không đáp ứng tiêu chuẩn bảo vệ động vật biển làm gia tăng áp lực cho ngành thủy sản. Bà Nguyễn Thị Thu Sắc, đại diện Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), chia sẻ: “Thủ tục kiểm dịch và tiêu chuẩn an toàn thực phẩm của Hoa Kỳ ngày càng phức tạp, làm tăng chi phí và thời gian cho doanh nghiệp.”

Còn theo ông Trần Quốc Toàn - Tổng Giám đốc Công ty CP Xuất nhập khẩu Nông sản An Giang: “Nhu cầu tiêu thụ thịt và sữa ở Việt Nam đang tăng mạnh, tạo cơ hội lớn cho hàng hóa Hoa Kỳ. Tuy nhiên, chi phí logistics và thuế nhập khẩu vẫn là rào cản.”

Thực tế, chi phí logistics tăng vọt 55-73% trong quý I/2025 do gián đoạn vận tải biển, theo báo cáo của Bộ Công Thương, càng khiến giá thành sản phẩm nông sản Việt Nam kém cạnh tranh.

Ngành gỗ, dù đạt kim ngạch xuất khẩu ấn tượng, cũng đối mặt với yêu cầu khắt khe về chứng nhận rừng bền vững (FSC). Ông Nguyễn Quốc Khanh, đại diện Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, nhận định: “Chúng ta có thể nhập gỗ từ Hoa Kỳ để chế biến sản phẩm giá trị gia tăng, đồng thời xuất khẩu đồ nội thất sang thị trường này. Tuy nhiên, cần ưu đãi vốn và cải thiện hạ tầng logistics để cạnh tranh.”

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy cảnh báo: “Hoa Kỳ yêu cầu minh bạch tuyệt đối về nguồn gốc và quy trình sản xuất. Nếu không cải thiện, nguy cơ mất thị trường là rất cao.” Những thách thức này, kết hợp với cạnh tranh từ các quốc gia có chi phí thấp hơn, đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam phải đổi mới mạnh mẽ để tồn tại và phát triển.

Giải pháp chiến lược cho doanh nghiệp

Để vượt qua rào cản và tận dụng tiềm năng thị trường Hoa Kỳ, doanh nghiệp Việt Nam cần một chiến lược dài hạn, kết hợp với sự hỗ trợ đồng bộ từ Chính phủ. Bộ trưởng Đỗ Đức Duy nhấn mạnh: “Chúng tôi đã triển khai Đề án Thúc đẩy Xuất khẩu sang Hoa Kỳ, tập trung vào minh bạch chuỗi cung ứng, ứng dụng công nghệ số để truy xuất nguồn gốc, xây dựng thương hiệu bền vững và thúc đẩy chuyển đổi xanh.” Đề án này ưu tiên minh bạch hóa vùng nguyên liệu, số hóa kiểm soát chất lượng, và phát triển thương hiệu dựa trên tính bền vững, nhằm đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của Hoa Kỳ, EU, và Nhật Bản. Mục tiêu đưa 50% sản phẩm xuất khẩu đạt tiêu chuẩn truy xuất nguồn gốc vào cuối năm 2025, thông qua các nền tảng như blockchain, đang được Bộ Nông nghiệp và Môi trường đẩy mạnh.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết: “Nhập khẩu các sản phẩm nông - lâm - thủy sản từ Hoa Kỳ không chỉ có tác dụng trong ngắn hạn (đáp ứng nhu cầu thị hiếu tiêu dùng trong nước của mỗi bên, góp phần cân bằng thương mại và thúc đẩy đàm phán đạt kết quả tốt nhất) mà còn cả trong dài hạn bởi đây là cơ sở, nền tảng để Việt Nam - Hoa Kỳ có thể hợp tác chặt chẽ hơn trong lĩnh vực nông - lâm - thủy sản theo hướng công nghệ cao, tuần hoàn và phát triển bền vững.”

Với kim ngạch nhập khẩu từ Hoa Kỳ đạt 3,8 tỷ USD trong quý I/2025, chủ yếu là ngũ cốc, thịt, và sữa, Việt Nam có cơ hội tăng nhập khẩu để giảm thâm hụt thương mại 12,4 tỷ USD ghi nhận trong tháng 2/2025. Bộ trưởng Công Thương khuyến khích doanh nghiệp tăng cường kết nối với đối tác Hoa Kỳ để mở rộng nhập khẩu và hợp tác trong các dự án nông nghiệp xanh.

Để đáp ứng thị hiếu của thị trường Hoa Kỳ, TS. Lê Đăng Doanh, chuyên gia kinh tế nhận định: “Người tiêu dùng Mỹ ngày càng ưu tiên sản phẩm bền vững. Việt Nam cần đầu tư vào công nghệ tuần hoàn và giảm phát thải trong sản xuất nông nghiệp.” Ông đề xuất tận dụng các quỹ đầu tư xanh từ Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA) để nâng cấp cơ sở hạ tầng sản xuất.

Chuyên gia thương mại quốc tế Nguyễn Thị Minh Huyền nhấn mạnh, doanh nghiệp Việt Nam cần được đào tạo để hiểu rõ các quy định trong FTA với Hoa Kỳ, từ đó tối ưu hóa lợi ích và giảm rủi ro pháp lý, xây dựng thương hiệu nông sản dựa trên tính minh bạch và bền vững là yếu tố then chốt để chinh phục thị trường Hoa Kỳ.

Bên cạnh đó, chính phủ cam kết đồng hành với doanh nghiệp thông qua việc đơn giản hóa thủ tục kiểm dịch, tổ chức các đoàn xúc tiến thương mại sang Hoa Kỳ, và hỗ trợ số hóa chuỗi cung ứng. Các hiệp hội ngành hàng như VASEP và Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam được kỳ vọng sẽ hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận nguồn lực và cơ hội hợp tác quốc tế. Các chuyên gia đưa ra khuyến nghị cần đầu tư vào công nghệ số, cải thiện chất lượng sản phẩm, áp dụng mô hình sản xuất tuần hoàn để đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.

Hương Giang (Vietnam Business Forum)