Cơ hội mới cho doanh nghiệp Việt Nam và Hoa Kỳ

Việc nâng cấp quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ lên Đối tác chiến lược toàn diện vào năm 2023 đánh dấu cột mốc quan trọng trong hợp tác kinh tế song phương. Theo ông Ted Osius - Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ - ASEAN (USABC), nguyên Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam - bước tiến này đang mở ra nhiều cơ hội mới, với kim ngạch thương mại hai chiều đạt gần 150 tỷ USD năm 2024. Ông nhấn mạnh tiềm năng lớn trong hợp tác hai bên ở các lĩnh vực như chuyển đổi số, sản xuất công nghệ cao, năng lượng bền vững, đồng thời ghi nhận những cải cách liên tục của Việt Nam nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và thu hút doanh nghiệp Hoa Kỳ.

Ông đánh giá thế nào về ý nghĩa của việc nâng cấp quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ lên Đối tác chiến lược toàn diện vào năm 2023 đối với hoạt động kinh doanh và đầu tư của các doanh nghiệp Hoa Kỳ tại Việt Nam?

Quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ đã mang lại nhiều lợi ích to lớn, góp phần thúc đẩy hợp tác song phương trong các lĩnh vực: Bán dẫn, kinh tế số, không gian mạng, năng lượng,... Tháng 6/2024, hai nước đã tổ chức Đối thoại kinh tế Việt Nam - Hoa Kỳ lần thứ nhất, nhằm thúc đẩy hợp tác giữa hai nước nói chung, trong đó có hợp tác về kinh tế, thương mại và đầu tư.

Sự quan tâm của các doanh nghiệp Hoa Kỳ đối với Việt Nam tiếp tục được thể hiện rõ qua chuyến công tác của Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ - ASEAN năm 2025 với sự tham gia của 64 doanh nghiệp. Đoàn đại biểu của chúng tôi vinh dự được tiếp kiến Tổng Bí thư Tô Lâm, Thủ tướng Phạm Minh Chính, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh và các bộ trưởng then chốt. Các nhà lãnh đạo Việt Nam đã truyền tải một thông điệp rõ ràng và nhất quán: Việt Nam cam kết chủ động hợp tác và giải quyết vấn đề mất cân bằng thương mại với Hoa Kỳ.

Trong năm qua, kim ngạch thương mại hàng hóa hai chiều giữa hai nước đạt 149,7 tỷ USD, tăng 20,4% so với năm 2023. Điều này đưa Việt Nam trở thành đối tác thương mại lớn thứ 8 của Hoa Kỳ. Hoa Kỳ cũng là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Việc nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện đóng vai trò thiết yếu trong việc đưa mối quan hệ kinh tế và thương mại giữa hai nước đạt được vị thế như hiện nay.

Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ - ASEAN là nền tảng quan trọng góp phần thúc đẩy quan hệ kinh tế giữa hai quốc gia. Theo ông, những lĩnh vực nào có triển vọng hợp tác lớn nhất giữa các công ty Hoa Kỳ và Việt Nam trong 5 đến 10 năm tới?

Tại một hội nghị đầu năm 2015 nhân kỷ niệm 20 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước, Thứ trưởng Ngoại giao Hà Kim Ngọc đã kêu gọi hai nước tiến xa hơn từ hợp tác song phương sang hợp tác khu vực và toàn cầu, một chiến lược mà Chính phủ hai bên đã theo đuổi trong thập kỷ tiếp theo. Chúng ta có thể mở rộng khái niệm này, tăng cường hợp tác trong an ninh khu vực, gìn giữ hòa bình toàn cầu, sức khỏe con người và phòng chống đại dịch, cũng như giảm thiểu và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Tổng Bí thư Tô Lâm tiếp Đoàn Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ - ASEAN do ông Ted Osius dẫn đầu sang thăm và làm việc tại Việt Nam, ngày 18/3/2025

Trong bối cảnh toàn cầu hóa đang định hình bởi sự phát triển công nghệ nhanh chóng và làn sóng chủ nghĩa dân tộc ngày càng dâng cao, Việt Nam có cơ hội đầu tư vào phát triển hệ sinh thái số, giúp đạt được các mục tiêu tăng trưởng. Trong một hội nghị bàn tròn dành cho các lãnh đạo doanh nghiệp do Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ - ASEAN tổ chức vào tháng 9/2024, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh tiềm năng to lớn của quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ, đồng thời nêu bật các lĩnh vực hợp tác trọng điểm như: Chuyển đổi số, công nghiệp công nghệ cao, và chuyển đổi, phát triển năng lượng bền vững. Ông khẳng định thông điệp: Chính phủ Việt Nam coi chuyển đổi số và phát triển công nghệ là động lực chính cho giai đoạn tới. Việt Nam không muốn bị mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung bình, mà muốn vươn lên với một nền kinh tế đổi mới sáng tạo.

Việt Nam đang đầu tư vào khoa học và công nghệ như một động lực chính cho tăng trưởng kinh tế. Hoa Kỳ có thể là đối tác trong đào tạo kỹ sư và các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học và lượng tử. Đồng thời, nhờ công nghệ đám mây, Việt Nam có thể tận dụng dữ liệu toàn cầu để đào tạo các nhà khoa học, từ đó thúc đẩy sự phát triển trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo và các ngành công nghệ cao khác.

Chúng tôi đánh giá cao thông tin được công bố đầu năm nay về việc Saigon Asset Management (SAM) sẽ triển khai dự án trung tâm dữ liệu trị giá 1,5 tỷ USD, công suất 150 megawatt tại Việt Nam, trở thành cơ sở trung tâm dữ liệu lớn nhất khi hoàn thành. Đây là lĩnh vực lý tưởng để mở rộng hợp tác song phương, bao gồm tăng đầu tư của Hoa Kỳ vào trung tâm dữ liệu hoặc chia sẻ chuyên môn kỹ thuật.

Với kinh nghiệm làm Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam, theo ông, đâu là sự thay đổi mang tính đột phá nhất trong môi trường kinh doanh của Việt Nam kể từ khi ông kết thúc nhiệm kỳ ngoại giao?

Việt Nam đã có một năm 2024 phát triển mạnh mẽ, vượt cả kỳ vọng trong nước và quốc tế: GDP tăng trưởng 7,09%, nhờ xuất khẩu và dòng vốn đầu tư nước ngoài, trong khi đầu tư nước ngoài đạt 38,23 tỷ USD, với 67% hướng vào sản xuất. Thặng dư thương mại của Việt Nam với Hoa Kỳ đạt mức kỷ lục 123,4 tỷ USD. Việt Nam hiện là đối tác có thặng dư thương mại lớn thứ ba với Hoa Kỳ, chỉ sau Trung Quốc và Mexico. Đây được xem là một trong những thay đổi đáng kinh ngạc nhất trong quan hệ kinh tế giữa hai nước, cho thấy nỗ lực tăng trưởng mạnh mẽ của Việt Nam.

Nhìn rộng hơn, cả Hoa Kỳ và Việt Nam đều mong muốn quan hệ song phương tiếp tục phát triển. Như đã đề cập, Chính phủ Hoa Kỳ muốn giảm thâm hụt thương mại với Việt Nam, trong khi Việt Nam mong muốn được công nhận là nền kinh tế thị trường.

Ngay trước chuyến thăm Hà Nội của chúng tôi trong khuôn khổ Chương trình Kinh doanh Việt Nam của USABC năm nay, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã thăm Hoa Kỳ. Các công ty Việt Nam và Hoa Kỳ đã ký kết các thỏa thuận hợp tác và hợp đồng mua sắm bao gồm máy móc, thiết bị, nguyên liệu, dịch vụ và hàng hóa trị giá hơn 4 tỷ USD, đồng thời cam kết mua máy bay Boeing và Lockheed, dịch vụ hàng không, khai thác dầu khí và các sản phẩm hóa dầu nhập khẩu với tổng trị giá hơn 50 tỷ USD. Hai tuần sau, Việt Nam công bố giảm thuế đối với các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Hoa Kỳ, bao gồm khí tự nhiên hóa lỏng, ô tô, ethanol và ethane. Tổng giá trị các thỏa thuận kinh tế và thương mại giữa các công ty hai nước, dự kiến triển khai từ năm 2025, được dự báo đạt 90 tỷ USD.

Mức thuế nhập khẩu mà Chính phủ Việt Nam quyết định giảm là thuế suất tối huệ quốc. Do đó, tất cả các quốc gia không có hiệp định thương mại tự do với Việt Nam - bao gồm Hoa Kỳ - sẽ có cơ hội tiếp cận thị trường nội địa Việt Nam tốt hơn trước. Nhiều quốc gia có hiệp định thương mại tự do với Việt Nam đã được hưởng thuế nhập khẩu thấp hoặc bằng 0 đối với sản phẩm xuất khẩu sang Việt Nam.

Những động thái gần đây của Việt Nam phản ánh tầm nhìn dài hạn trong hội nhập và phát triển. Việt Nam đã chọn cách ứng phó để ngăn chặn khả năng Chính phủ Hoa Kỳ tăng thuế nhập khẩu đối với sản phẩm “made in Vietnam”. Bằng cách chủ động giảm thuế và “mua hàng Mỹ,” Việt Nam sẽ có thể tập trung vào các yếu tố kinh tế nội địa, như tăng cường lợi thế cạnh tranh trong các hệ sinh thái trong nước. Việt Nam có thể hợp tác với các bên tư nhân trong và ngoài nước tại thị trường nội địa để nâng cao hơn nữa khả năng cạnh tranh thương mại toàn cầu.

Việt Nam là một trong những nền kinh tế năng động, nhưng vẫn đối mặt với thách thức trong việc hoàn thiện môi trường kinh doanh. USABC có những chiến lược nào để hỗ trợ Việt Nam vượt qua những trở ngại này?

Việt Nam có thể áp dụng một số cơ chế để hoàn thiện môi trường kinh doanh, tăng cường khả năng phục hồi kinh tế và thúc đẩy hội nhập khu vực như sau:

Thứ nhất, đàm phán các hiệp định thương mại hoặc thỏa thuận thương mại mới. Các hiệp định này có thể bao gồm các quy định về bảo vệ đầu tư, sở hữu trí tuệ, giải quyết tranh chấp và các vấn đề mới nổi trong vài năm gần đây.

Thứ hai, mở rộng chuỗi cung ứng trong lĩnh vực khoáng sản chiến lược. Việt Nam sở hữu trữ lượng khoáng sản đáng kể và là nước có trữ lượng đất hiếm lớn thứ hai thế giới. Các đối tác khác như Indonesia, Philippines và Trung Quốc cũng có trữ lượng khoáng sản chiến lược đáng kể. Với nhu cầu ngày càng tăng đối với các khoáng sản này, dù là cho xe điện hay chất bán dẫn, việc tìm kiếm các cách mới để cùng nhau củng cố chuỗi cung ứng là rất quan trọng.

Thứ ba, tiếp tục tăng cường các khung hợp tác số với các đối tác, bao gồm việc tích cực tham gia đàm phán Thỏa thuận Khung Kinh tế Số ASEAN (DEFA). Trong DEFA, các ưu tiên có thể tạo ra một khung hài hòa và hệ sinh thái số đáng tin cậy, cùng với việc thúc đẩy áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế cho thanh toán xuyên biên giới.

Thứ tư, hợp tác với các đối tác đẩy nhanh quá trình chuyển đổi năng lượng. Điều này bao gồm đơn giản hóa dòng chảy năng lượng xanh, củng cố hạ tầng lưới điện khu vực với các đối tác gần gũi về địa lý, chia sẻ chuyên môn kỹ thuật và giảm chi phí năng lượng cho người tiêu dùng và các ngành công nghiệp then chốt.

Một trong những lợi thế nổi bật của Việt Nam là đã định vị mình như một trung tâm trong mạng lưới các hiệp định thương mại tự do toàn cầu. Khi Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ - ASEAN đến thăm Hà Nội vào tháng 3/2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã đề nghị Hoa Kỳ xem xét nâng cấp hiệp định thương mại song phương hiện tại, đặc biệt trong bối cảnh quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện mới. Thuế quan của Việt Nam cần dựa trên nguyên tắc tối huệ quốc để áp dụng cho tất cả. Việc giảm thêm thuế quan cụ thể đối với sản phẩm của Hoa Kỳ sẽ đòi hỏi nâng cấp hiệp định này. Lợi ích cho Hoa Kỳ bao gồm giảm thuế đối với các sản phẩm nông nghiệp, một lĩnh vực quan trọng.

Cuối cùng, ông có lời khuyên nào dành cho các doanh nghiệp Việt Nam muốn tăng cường sự tham gia hoặc thâm nhập thị trường Hoa Kỳ thông qua sự hỗ trợ của Hội đồng?

Như đã đề cập trước đó, chúng tôi khuyến khích các công ty Việt Nam xem xét đầu tư và tăng cường sự tham gia với các doanh nghiệp Hoa Kỳ. Điều này không chỉ giúp giải quyết thặng dư thương mại của Việt Nam với Hoa Kỳ mà còn củng cố quan hệ kinh tế giữa hai nước, một phần không thể thiếu trong mối quan hệ song phương ngày càng được củng cố của chúng ta.

Trân trọng cảm ơn ông!

Hương Ly (Vietnam Business Forum)