Liên kết logistics trong khu công nghiệp: Giải pháp phát triển bền vững

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu, ngành logistics Việt Nam ngày càng khẳng định vai trò là động lực quan trọng cho tăng trưởng, đặc biệt tại các khu công nghiệp (KCN). Với lợi thế vị trí địa lý chiến lược, hạ tầng không ngừng hoàn thiện và dòng vốn FDI liên tục gia tăng, việc tích hợp logistics vào KCN không chỉ giúp tối ưu hóa chuỗi cung ứng, thúc đẩy phát triển bền vững mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam trên bản đồ kinh tế thế giới.

Nhu cầu logistic tại các KCN

Cùng với sự bùng nổ của thương mại điện tử và các hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP, EVFTA và RCEP,… Việt Nam đang trở thành điểm đến lý tưởng cho các nhà đầu tư toàn cầu, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất và logistics. Theo Expert Market Research, trong năm 2024, ngành logistics đạt giá trị 80,65 tỷ USD và được dự báo sẽ tăng trưởng với tốc độ CAGR 6,4%, đạt 149,98 tỷ USD vào năm 2034.

Theo Savills, Việt Nam hiện sở hữu hơn 38.200ha đất công nghiệp trên 203 KCN hoạt động, với tỷ lệ lấp đầy trung bình đạt 80% ở miền Bắc và 89% ở miền Nam vào năm 2024. Các KCN được quy hoạch tại các vị trí huyết mạch, kết nối trực tiếp với cảng biển, đường cao tốc và sân bay quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho vận chuyển hàng hóa. Sự tăng trưởng này còn được thúc đẩy bởi các tập đoàn lớn như Samsung, LG và Foxconn chuyển dịch sản xuất sang Việt Nam để đa dạng hóa chuỗi cung ứng.

Tuy nhiên, báo cáo từ Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) cho thấy, ngành logistics Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Chi phí logistics chiếm 15 -16% GDP vào năm 2025, ngang mức trung bình khu vực châu Á – Thái Bình Dương nhưng cao hơn mức toàn cầu. Các doanh nghiệp nội địa chỉ chiếm 20% thị phần logistics, chịu áp lực cạnh tranh từ các tập đoàn quốc tế như DHL và Maersk. Ngoài ra, sự thiếu hụt nhân lực chất lượng cao và tiến độ chậm trong chuyển đổi số cũng là những rào cản lớn.

Xu hướng tích hợp logistics trong KCN

Sự tích hợp logistics trong các KCN đang định hình lại ngành công nghiệp Việt Nam, với các KCN hiện đại được thiết kế đồng bộ, kết hợp giữa khu sản xuất, cảng biển, kho bãi và dịch vụ logistics. KCN DEEP C tại Hải Phòng là một ví dụ tiêu biểu, với cảng biển nội khu hiện đại và hệ thống kho thông minh, thu hút dòng vốn FDI tăng 27% trong năm 2024, chủ yếu vào các ngành công nghệ cao và logistics.

Ông Đào Trọng Khoa, Chủ tịch VLA nhấn mạnh: “Việc tích hợp logistics vào KCN không chỉ giảm chi phí vận hành mà còn giúp doanh nghiệp phản ứng nhanh với biến động thị trường, từ đó củng cố vị thế cạnh tranh”.

Các xu hướng nổi bật bao gồm ứng dụng công nghệ số như AI, blockchain và IoT để tối ưu hóa quản lý chuỗi cung ứng. Logistics xanh cũng đang được đẩy mạnh, với các KCN áp dụng phương tiện vận tải thân thiện môi trường và kho bãi sử dụng năng lượng mặt trời, phù hợp với Chiến lược Tăng trưởng Xanh quốc gia 2021 - 2030. Nhu cầu giao hàng chặng cuối từ thương mại điện tử, với tốc độ tăng trưởng 29% mỗi năm, đang thúc đẩy sự phát triển của các trung tâm logistics quy mô lớn tại Hải Phòng và TP.Hồ Chí Minh. Theo bà Melissa Cyrill, chuyên gia tại Dezan Shira & Associates: “Việt Nam đang nổi lên như một trung tâm logistics khu vực nhờ các chính sách cải cách và đầu tư hạ tầng mạnh mẽ”.

Tích hợp logistics vào KCN mang lại những lợi thế chiến lược rõ rệt. Doanh nghiệp tiết kiệm đáng kể chi phí đầu tư vào kho bãi, vận chuyển và nhân lực, đồng thời giảm thiểu rủi ro gián đoạn chuỗi cung ứng. Hệ thống logistics đồng bộ giúp doanh nghiệp tập trung vào hoạt động sản xuất cốt lõi, nâng cao năng suất và hiệu quả vận hành. Vị trí chiến lược của các KCN, gần các cổng xuất nhập khẩu, giúp rút ngắn thời gian vận chuyển, đặc biệt trong bối cảnh xuất khẩu điện tử và dệt may tăng mạnh.

Hơn nữa, việc tích hợp logistics còn giúp doanh nghiệp củng cố sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế. KCN DEEP C, với cảng biển nội khu có khả năng tiếp nhận tàu 50.000DWT và công nghệ “Cảng thông minh” (Smartport), đã giảm thiểu thời gian xử lý hàng hóa và chi phí vận chuyển, tạo điều kiện thuận lợi cho các tập đoàn như Samsung tối ưu hóa chuỗi cung ứng toàn cầu.

KCN VSIP Bắc Ninh là một ví dụ khác minh chứng cho thành công của việc liên kết logistics. Với vị trí gần cảng Hải Phòng và sân bay Nội Bài, VSIP Bắc Ninh đã thu hút các doanh nghiệp sản xuất điện tử và ô tô, đồng thời phát triển các kho bãi thông minh ứng dụng công nghệ AI để quản lý hàng hóa. Ngoài ra, các KCN như Long Hậu (tỉnh Tây Ninh) và Amata (Đồng Nai) đang đầu tư mạnh vào các trung tâm logistics đa phương thức, kết nối trực tiếp với cảng Cát Lái và Cái Mép – Thị Vải. Những dự án này góp phần làm giảm chi phí vận chuyển, tăng khả năng tiếp cận thị trường quốc tế, đặc biệt là với các ngành hàng xuất khẩu chủ lực như dệt may, điện tử, nông sản,…

Giải pháp thúc đẩy tích hợp logistics

Tích hợp logistics vào các KCN không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là chiến lược để Việt Nam củng cố vị thế trung tâm sản xuất và logistics của Đông Nam Á. Để khai thác tối đa tiềm năng này, Việt Nam cần triển khai các giải pháp đồng bộ nhằm thúc đẩy tích hợp logistics vào KCN. Trước hết, cần tăng cường liên kết chuỗi cung ứng thông qua hợp tác chặt chẽ giữa doanh nghiệp logistics, doanh nghiệp sản xuất và các hiệp hội ngành hàng. Các mô hình đối tác công - tư (PPP) trong phát triển hạ tầng logistics cần được nhân rộng.

Bên cạnh đó, việc đầu tư hạ tầng giao thông và logistics là ưu tiên hàng đầu. Năm 2025, Chính phủ triển khai 14 dự án trọng điểm, bao gồm các đoạn cao tốc Bắc – Nam và sân bay Long Thành,... Ngoài ra, cần ưu tiên xây dựng thêm kho lạnh hiện đại và trung tâm logistics đa phương thức để đáp ứng nhu cầu của các ngành như thủy sản, nông sản,...

Việc khuyến khích thuê ngoài dịch vụ logistics, hiện chỉ đạt 60 - 70%, sẽ giúp doanh nghiệp tập trung vào chuyên môn và giảm chi phí vận hành. Điều này đòi hỏi nâng cao tính chuyên nghiệp của các nhà cung cấp dịch vụ logistics để tạo niềm tin cho đối tác.

Yếu tố đặc biệt quan trọng trong việc tích hợp, liên kết logistic và các KCN là đào tạo nhân lực chất lượng cao. Các chương trình đào tạo liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp cần được đẩy mạnh, tập trung vào các lĩnh vực như logistics xanh và quản lý chuỗi cung ứng số. Cuối cùng, việc áp dụng công nghệ số và logistics xanh là chìa khóa để giảm chi phí và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Các giải pháp như phương tiện vận tải điện, hệ thống quản lý chuỗi cung ứng số và blockchain đang được các KCN lớn triển khai, giúp tăng tính minh bạch và hiệu quả.

Hương Ly (Vietnam Business Forum)