Sơn Đồng: Khát vọng vươn ra thế giới từ giá trị thủ công truyền thống

Làng nghề điêu khắc – sơn mỹ nghệ Sơn Đồng (Hoài Đức, Hà Nội) vừa được Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội đề xuất tham gia Mạng lưới các Thành phố Thủ công Thế giới, theo Công văn số 6262/SNNMT-PTNT ban hành ngày 29/8/2025. Hiện địa phương đang hoàn thiện hồ sơ trình Hội đồng Thủ công Thế giới xem xét công nhận.

Đoàn đại biểu quốc tế Hội đồng Thủ công Thế giới làm việc và tham quan làng nghề Sơn Đồng

Việc tham gia mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO được đánh giá là bước tiến quan trọng, giúp làng nghề định vị thương hiệu và quảng bá hình ảnh trên các lĩnh vực sáng tạo. Quá trình đáp ứng các tiêu chí gia nhập mạng lưới Thành phố sáng tạo không chỉ khẳng định sự phát triển của kinh tế sáng tạo tại địa phương, mà còn thể hiện sự công nhận của quốc tế đối với vai trò của văn hóa thủ công truyền thống trong phát triển kinh tế – xã hội. Đây cũng là động lực góp phần bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa đặc sắc, tạo ra sản phẩm mới giá trị cao, gắn với xu hướng đô thị bền vững.

Ông Nguyễn Trung Hùng, Chuyên viên Phòng Kinh tế xã Sơn Đồng, cho biết từ tháng 5 đến tháng 8/2025, UBND xã đã nhiều lần làm việc với Sở Nông nghiệp và Môi trường để đánh giá hiện trạng và thống nhất các tiêu chí. Đến nay, xã đã xây dựng website giới thiệu lịch sử và sản phẩm làng nghề; bố trí phòng truyền nghề rộng 40 m² phục vụ đào tạo 20–30 học viên trẻ; mở phòng thực hành 50 m² và biên soạn giáo trình nghề điêu khắc, sơn mỹ nghệ.

Ông Sundeep Kumar, Phó Chủ tịch Hội đồng Thủ công Thế giới khu vực châu Á – Thái Bình Dương ấn tượng về các sản phẩm của làng nghề Sơn Đồng

Địa phương cũng hoàn thiện không gian trưng bày truyền thống rộng 40 m², lưu giữ sắc phong, hiện vật và tư liệu phát triển làng nghề. Một trung tâm thiết kế sáng tạo quy mô 50 m² đã được chỉnh trang, trưng bày mẫu hoa văn, nguyên liệu, bề mặt sơn; trang bị máy tính thiết kế 3D và dự kiến phát triển 30–50 mẫu sản phẩm quà tặng mới.

Ngày 15/11, Làng nghề Sơn Đồng đón đoàn đại biểu quốc tế trong khuôn khổ chương trình thẩm định để công nhận làng nghề khảm trai – sơn mài Chuyên Mỹ là thành viên Mạng lưới các Thành phố Thủ công sáng tạo Thế giới năm 2025. Nhân dịp này, phóng viên đã trao đổi với ông Sundeep Kumar, Phó Chủ tịch Hội đồng Thủ công Thế giới khu vực châu Á – Thái Bình Dương ấn tượng về Sơn Đồng qua góc nhìn Hội đồng Thủ công Thế giới

Thưa ông, hôm nay ông đã tới thăm làng nghề Sơn Đồng. Ấn tượng của ông về chuyến đi và đánh giá của ông về sản phẩm của làng nghề?

Tôi rất vui khi được đến thăm Sơn Đồng. Điều khiến tôi ấn tượng nhất là nơi đây vẫn còn rất nhiều người tâm huyết gìn giữ một nghề thủ công truyền thống lâu đời và tinh xảo. Các sản phẩm rất đẹp, và tôi hiểu rằng để tạo ra chúng, người thợ phải bỏ vào đó nhiều công sức, kỹ năng và thời gian. Chúng tôi cũng từng sử dụng một số sản phẩm, nên hiểu rõ giá trị lao động phía sau mỗi tác phẩm.

Tôi cũng vui khi thấy làng nghề đã có những bước đi ban đầu trong đổi mới, đặc biệt về tư duy thiết kế. Tôi tin dư địa phát triển còn rất lớn. Hiện nay, nếu muốn hướng tới thị trường toàn cầu, không chỉ thị trường truyền thống trong nước, các sản phẩm cần phù hợp hơn với không gian sống, cách bài trí và gu thẩm mỹ của khách hàng quốc tế – những người vốn ít sử dụng đồ thờ hay nội thất kiểu truyền thống.

Người thợ Sơn Đồng đang sở hữu kỹ năng thủ công rất lớn, tích lũy qua thời gian. Điều quan trọng là “phủ lên” kỹ năng ấy một lớp thiết kế hiện đại, dựa trên nhu cầu thực tế của các nhóm khách hàng khác nhau. Hiện sản phẩm chủ yếu đáp ứng công năng truyền thống như lập bàn thờ, đồ nội thất thờ… nhưng không phải ai cũng có nhu cầu này. Người tiêu dùng ở những thị trường khác có những nhu cầu hoàn toàn khác.

Vì vậy, câu hỏi cần đặt ra là:
Thị trường thế giới đang cần những sản phẩm có công năng gì? Làm thế nào để thiết kế sản phẩm phù hợp với nhu cầu đó, đồng thời hợp thẩm mỹ của thế hệ trẻ hiện nay?

Ngay tại Việt Nam, số lượng bạn trẻ mua các sản phẩm theo phong cách truyền thống có thể không nhiều nếu sản phẩm không được đổi mới. Một nghề thủ công muốn phát triển bền vững phải liên tục tiến hóa về kiểu dáng, công năng và thiết kế. Tôi rất vui khi thấy Sơn Đồng đã bước đầu hướng theo con đường này, nhưng các bạn cần mạnh dạn hơn nữa. Đừng quá lo lắng về việc sản phẩm có bán được hay không; hãy để trí tưởng tượng bay xa – những sản phẩm phù hợp thị trường sẽ tự nhiên xuất hiện.

Ông có lời khuyên nào dành cho người dân làng nghề trong quá trình đổi mới kỹ năng, ứng dụng thiết kế hay phát triển du lịch làng nghề?

Chuyến thăm hôm nay của chúng tôi là chuyến tiền thẩm định của Hội đồng Thủ công Thế giới. Chúng tôi được mời để đánh giá xem Sơn Đồng có đủ điều kiện nộp hồ sơ đề nghị công nhận làng nghề thủ công hay không.

Sau chuyến tiền thẩm định, nếu nhận thấy địa phương có tiềm năng, chúng tôi sẽ đề xuất mời một đoàn giám khảo chính thức gồm 3–4 chuyên gia tới đánh giá. Họ sẽ lập báo cáo chi tiết, trả lời toàn bộ các vấn đề như: cải thiện trải nghiệm du lịch; định hướng thiết kế sản phẩm; hoạt động đào tạo – truyền nghề; giải pháp nâng cao hiệu quả kinh tế và gia tăng giá trị…

Tất cả sẽ được trình bày trong báo cáo chính thức, vì vậy tôi không muốn đưa ra khuyến nghị quá sớm vào thời điểm này. Hãy đợi kết luận từ quá trình thẩm định chính thức.

Trân trọng cảm ơn ông.

Nguồn: Vietnam Business Forum