Gỡ nút thắt cho tăng trưởng đầu tư công năm 2026

Đầu tư công tiếp tục được xác định là một trong những động lực quan trọng nhất góp phần vào tăng trưởng kinh tế, ổn định vĩ mô và phát triển bền vững trong năm 2026.

Ngày 23/12, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức Toạ đàm: “Đầu tư công: gỡ nút thắt để bứt phá tăng trưởng năm 2026”. Sự kiện nhằm tạo cơ hội kết nối, trao đổi và đưa ra các giải pháp tháo gỡ khó khăn, đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công và triển khai các dự án hạ tầng trọng điểm trong năm 2026.

Theo số liệu từ Bộ Tài chính, ước giải ngân vốn đầu tư công đến hết ngày 18/12/2025 là 603.602,1 tỷ đồng, tăng thêm gần 26.000 tỷ đồng so với số liệu công bố 1 tuần trước. Dù vậy, vẫn còn 20 bộ ngành và 11 địa phương giải ngân vốn đầu tư công thấp hơn mức bình quân chung cả nước.

Trong bối cảnh tiến độ giải ngân các dự án hạ tầng chiến lược vẫn còn chậm so với yêu cầu, nhiều cơ quan trung ương và địa phương có tỷ lệ giải ngân thấp hơn mức bình quân chung của cả nước, trong khi đó, chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng GDP từ 10% trở lên trong năm 2026, việc triển khai đúng tiến độ các công trình hạ tầng trọng điểm (đường sắt, sân bay quốc tế, cảng biển, năng lượng…) là vô cùng quan trọng trong việc đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế, đạt được mục tiêu tăng trưởng trong năm 2026.

Tăng cường kết nối vùng, dẫn dắt đầu tư tư nhân

Phát biểu tại buổi toạ đàm, ông Võ Tân Thành, Phó Chủ tịch VCCI khẳng định đầu tư công không chỉ là công cụ kích cầu, hay đo lường tỷ lệ giải ngân, mà cần được nhìn nhận như một đòn bẩy nâng cao năng suất tổng hợp của nền kinh tế. Theo ông Thành, mỗi dự án đầu tư công, nếu được thiết kế và triển khai hiệu quả, phải góp phần giảm chi phí logistics, chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, mở rộng không gian phát triển và tăng cường kết nối vùng và dẫn dắt đầu tư tư nhân, thúc đẩy đổi mới công nghệ và tổ chức sản xuất. Đây chính là nền tảng để định hình chất lượng tăng trưởng nhanh nhưng bền vững cho giai đoạn 2026 - 2030.

Từ thực tiễn tồn tại trong công tác triển khai đầu tư công giai đoạn 2021-2025, theo ông Thành, chúng ta cần nhận diện rõ các nút thắt mang tính hệ thống, các hạn chế trong thiết kế thể chế, cơ chế phối hợp và tổ chức thực thi. Nếu không được tháo gỡ một cách căn cơ, các hạn chế này sẽ tiếp tục tái diễn trong giai đoạn 2026–2030, ngay cả khi quy mô vốn đầu tư công được mở rộng mạnh mẽ.

Ông cũng ghi nhận điểm nghẽn về nguồn cung và giá vật liệu xây dựng – đặc biệt là cát, đá, vật liệu san lấp – đang là vấn đề nổi lên rõ nét, tác động trực tiếp đến tiến độ và chi phí của nhiều dự án hạ tầng trọng điểm. Các vướng mắc về thủ tục cấp phép mỏ, cơ chế liên kết vùng, điều chỉnh giá và khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp cung ứng vật liệu vẫn chưa được giải quyết một cách đồng bộ và hiệu quả.

Gắn giải ngân với mục tiêu đầu ra cụ thể

Tiến sĩ Đỗ Thiên Anh Tuấn, Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, cho rằng việc mở rộng quy mô đầu tư công, tự thân nó, không đủ để tạo ra tăng trưởng cao và bền vững. Tác động

lan tỏa của đầu tư công phụ thuộc quyết định vào chất lượng thể chế, kỷ luật phân bổ vốn và năng lực thực thi trên toàn bộ vòng đời dự án. Trong bối cảnh đó, cải thiện quản lý đầu tư công, đặc biệt ở các khâu lựa chọn dự án, điều phối liên vùng, giải ngân, vận hành và đánh giá sau dự án... có thể nâng đáng kể hệ số nhân của đầu tư công, cho phép đạt được mức tăng trưởng cao hơn mà không cần gia tăng tương ứng gánh nặng tài khóa.

Về giải pháp trọng tâm thúc đẩy giải ngân đầu tư công năm 2026, ông Tuấn đưa ra 06 giải pháp căn cơ bao gồm: (i) nâng cao chất lượng khâu chuẩn bị đầu tư ngày từ đầu; (ii) điều hành vốn một cách linh hoạt hơn; (iii) nâng cao trách nhiệm và năng lực của chủ đầu tư và cả ban quản lý dự án; (iv) tháo gỡ có trọng tâm các nút thắt về đất đại, giải phóng mặt bằng và vật liệu xây dựng; (v) đặt giải ngân đầu tư công trong mối quan hệ phối hợp chặt chẽ với chính sách tiền tệ và các công cụ vĩ mô khác; (vi) chuyển trọng tâm đánh giá từ tỷ lệ giải ngân sang hiệu quả và tác động của dự án.

Ông Tuấn nói thêm rằng, chúng ta không nên quá chú trọng đến con số tỷ lệ giải ngân vì có nguy cơ dẫn đến lựa chọn dự án kém hiệu quả hoặc đẩy nhanh tiến độ bằng mọi giá. Ngược lại, nếu gắn giải ngân với mục tiêu đầu ra cụ thể, chẳng hạn như cải thiện hạ tầng chiến lược, giảm chi phí vận tải, nâng cao năng lực sản xuất hoặc thu hút đầu tư tư nhân... thì đầu tư công mới thực sự trở thành công cụ thúc đẩy tăng trưởng bền vững chứ không đơn thuần là biện pháp kích tổng cầu ngắn hạn.

Cần lời giải cung ứng liên vùng

Tiến sĩ Võ Minh Đức- Phó chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp khoáng sản TP. Hồ Chí Minh, Phó chủ tịch Hội vật liệu xây dựng Việt Nam, cho rằng nhu cầu của Tp.HCM tính riêng cho đầu tư công năm 2026 là khoảng 26 triệu m3 vật liệu đá xây dựng, nếu phải đáp ứng cho các công trình trọng điểm khu vực miền Đông và Đồng bằng sông Cửu Long thì nhu cầu gần gấp đôi, trong khi việc cung ứng thực hiện theo cơ chế liên tỉnh, liên kết vùng là chưa có lời giải.

Đê giải quyết nội dung này, ông Đức kiến nghị 06 giải pháp tháo gỡ các điểm nghẽn: (1) Bộ Xây dựng là đầu mối chỉ đạo phối hợp liên vùng và làm vai trò điều tiết của nhà nước đối với các Dự án đầu tư công; (2) nâng cao công suất các mỏ hiện tại, tăng độ sâu đến cots quy hoạch, mở rộng và thông moong giữa các mỏ liền kề; (3) Cục Địa chất và khoáng sản Bộ Nông nghiệp và môi trường cần ban hành Thông tư quy định kỹ thuật về công tác thăm dò phù hợp. Đặc biệt là mạng lưới thăm dò và các kỹ thuật khác; (4) khoanh định và phê duyệt sớm khu vực không đấu giá phần tài nguyên xuống sâu, mở rộng, thông moong khu vực các mỏ hiện đang khai thác và khu vực đã được phê duyệt quy hoạch với phần diện tích không thể tách thành dự án độc lập, phần xen kẹp; (5) những mỏ hiện đang khai thác, khi mở rộng, xuống sâu và thông mong miễn giảm thủ tục xin Quyết định chủ trương đầu tư, vì các mỏ này là dự án đã được cấp chủ trương cho thăm dò đánh giá trữ lượng, trước đây đã có mỏ có Quyết định chủ trương đầu tư; (6) cần chuyển đổi mạnh mẽ từ “tiền kiểm sang hậu kiểm”.

Nguồn: Vietnam Business Forum