Xuân trên Tây Bắc

Tây Bắc là vùng đất mang đậm bản sắc văn hoá đa dạng của hơn 20 dân tộc khác nhau, mỗi dân tộc đều có những tết, lễ hội đặc trưng. Những nét văn hoá truyền thống được thể hiện rõ nét trong đời sống sinh hoạt, lao động và sản xuất một cách phong phú riêng biệt, độc đáo và bí ẩn.

Người Phù Lá đón tết

Dân tộc Phù Lá ở Lào Cai chuẩn bị đón tết từ tháng chạp, họ chuẩn bị củi, dự trữ rau lợn, sấy khô cá, nấu rượu và tìm lá dong để gói bánh chưng. Vào ngày 30 tết mỗi gia đình thường vào rừng lấy một ngọn trúc về để quét dọn trong nhà và đặt bàn thờ tổ tiên, với mong muốn quét sạch mọi cái xấu của năm cũ và đón một năm mới an lành, bội thu.

Mỗi độ xuân về, khi muôn sắc hoa nở rộ trên khắp sườn núi, bản làng cũng là lúc đồng bào các dân tộc Phù Lá tạm gác lại mọi công việc sản xuất để vui tết, đón xuân. Ngoài bánh chưng, bánh giầy, các món ăn ngày Tết của người Phù Lá không cầu kỳ mà vẫn phong phú, đa dạng và độc đáo gồm món luộc, canh xương, áp chảo, nướng, rang và xào. Người Phù Lá ăn tết chính trong 3 ngày từ mồng 1 đến mồng 3, nhưng các hoạt động vui Xuân thường kéo dài từ mồng 1 đến hết ngày 15 tháng giêng, sau đó mới bắt đầu bước vào lao động sản xuất trong một mùa vụ mới.

Lễ hội Xên Pang Ả của người Kháng

Lễ hội Xên Pang Ả của dân tộc Kháng ở Sơn La là ngày hội lớn, rất có ý nghĩa đối với đồng bào. Đây là dịp để mọi người tạ ơn tổ tiên và các thế lực siêu nhiên đã giúp đỡ cho họ có sức khỏe, bản mường yên bình, ấm no. Đây cũng là dịp để cộng đồng người Kháng vui chơi thư giãn sau những ngày lao động vất vả. Lễ hội được tổ chức với quy mô một vùng rộng lớn, gồm nhiều bản, cứ 2 -3 năm được tổ chức một lần vào khoảng tháng 10- 12. Lễ hội được tổ chức với mục đích mời các “ma nhà”, “ma bản”, “ma trời” hưởng lễ vật và những người được Pa Ả chữa cho khỏi bệnh (được coi là con nuôi) đến dâng lễ tạ ơn.

Lễ hội Mương A Ma của người Xinh Mun

Lễ hội Mương A Ma diễn ra trong 2 ngày trong khoảng thời gian từ tháng 12 đến tháng 2 âm lịch, có phần lễ và phần hội rõ ràng, với phần lễ trang nghiêm thành kính, phần hội rộn ràng trong tiếng trống, tiếng chiêng. Trong sự say nồng của men rượu, tinh thần của người dân được thăng hoa, mọi người thả mình theo những điệu múa, trò chơi dân gian rất vui vẻ mang tính nghệ thuật và giáo dục cao như điệu múa Tăng bu, To luồng, múa kéo thuyền, chơi đấu võ hay bắt tổ ong…Lễ hội Mương A Ma là một nét văn hóa tiêu biểu, đặc sắc diễn tả hiện thực đời sống cộng đồng của dân tộc Xinh Mun. Đây là một hình thức sinh hoạt văn hóa tập thể lành mạnh, góp phần tích cực vào việc vun đắp truyền thống uống nước nhớ nguồn, tạo ra bầu không khí vui tươi phấn khởi hướng thiện.

Tết hoa của người Cống

Lễ Cúng hoa hay còn gọi là Tết hoa, đây là lễ tết truyền thống quan trọng nhất của đồng bào Cống nói chung ở tỉnh Điện Biên.Tết hoa được tổ chức vào tháng 9 âm lịch hàng năm, sau khi thu hoạch vụ mùa, công việc nương rẫy đã tạm gác lại để chuẩn bị đón mừng một năm mới. Địa điểm diễn ra lễ tại nhà già làng, trưởng bản. Người Cống quan niệm hết năm là kết thúc một năm cũ, cả bản cả mường sau khi tổ chức lễ cúng hoa để cầu cho năm mới thóc lúa, khoai, sắn đầy bồ, lợn gà trâu bò đầy chuồng mọi người mạnh khỏe, gặp nhiều may mắn.

Sáng sớm ngày diễn ra lễ chủ mỗi gia đình lên nương lúa hái hoa mào gà gieo quanh nương mang đến nhà thầy cúng cùng trang trí hoa từ gốc tới ngọn trên một cây tre dựng giữa nhà cao sát nóc. Lễ vật mỗi gia đình mang đến làm lý tại nhà thầy cúng: 01 con gà. Trong âm thanh rộn rã của trống, tiếng chiêng và không khí tưng bừng của ngày hội cả bản cả mường cùng hân hoan nhảy múa, ca hát, ném các hạt giống thóc, lúa ngô ra không gian xung quanh, thể hiện ước muốn mọi vật sinh sôi nảy nở như những cơn mưa hạt giống này.

Người Cống coi đời sống tâm linh là hết sức thiêng liêng. Họ luôn tin rằng bên cạnh sự nỗ lực của bản thân mình các thần linh, tổ tiên luôn đồng hành để tiếp thêm sức mạnh cho họ vượt qua thử thách và làm nên những điều kỳ diệu trong cuộc sống.

Nguyễn Mai