Quảng Nam và hành trình bảo tồn các di sản văn hóa

Trải qua bao thăng trầm, Quảng Nam ngày nay vẫn còn lưu giữ những di sản văn hóa vật thể và phi vật thể giá trị, biểu trưng cho trí tuệ và tâm hồn của dân tộc Việt Nam. Đặc biệt từ sau khi Đô thị cổ Hội An và Khu đền tháp Mỹ Sơn được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới, trong những năm qua Quảng Nam luôn chú trọng đến công tác bảo tồn, tu bổ các hạng mục công trình để hai di sản này mãi trường tồn với thời gian.

Là địa phương sở hữu hơn 300 di tích lớn nhỏ cùng với bề dày văn hoá phi vật thể, Quảng Nam đã ban hành Quy chế Quản lý di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh trên địa bàn tỉnh Quảng Nam vào năm 2006 và sau đó thay thế bằng Quy chế quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị các di tích và danh thắng trên địa bàn tỉnh Quảng Nam vào năm 2010. Theo đó, hai di sản văn hoá thế giới được giao cho các đơn vị chuyên trách của thành phố Hội An và huyện Duy Xuyên trực tiếp quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị. Nguồn thu từ vé tham quan hai di sản trên được giao cho địa phương sử dụng và công tác bảo tồn di và phát huy giá trị di sản.

Hai di sản văn hoá thế giới được tu bổ hằng năm từ nguồn kinh phí của Bộ Văn hóa, Thể thao & Du lịch, ngân sách địa phương, kinh phí do nhân dân đóng góp và tài trợ của nhiều tổ chức quốc tế. Tính đến nay, tổng kinh phí đầu từ cho công tác bảo tồn ở Đô thị cổ Hội An gần 161.045.000.000 đồng, và ở Khu đền tháp Mỹ Sơn là 69.066.000.000 đồng. Công tác tu bổ, trùng tu các di sản trên được tiến hành thận trọng theo những quy định nghiêm ngặt trên cơ sở tham vấn kinh nghiệm của những nhà khoa học, chuyên gia trong nước và quốc tế.

Mới đây, Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An cũng đã tham mưu UBND Thành phố Hội An xây dựng và trình cấp thẩm quyền phê duyệt phương án “Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa trên địa bàn xã Cẩm Thanh” với tổng kinh phí 162 tỷ đồng. Đặc biệt, “Quy hoạch đầu tư tổng thể bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di sản văn hóa thế giới Hội An gắn với phát triển Thành phố Hội An và du lịch giai đoạn 2012 - 2025” đã được Thủ tướng Chính Phủ phê duyệt với tổng kinh phí 1.468 tỷ đồng. Các chương trình, hoạt động quảng bá, xúc tiến du lịch, phát huy di tích được chú trọng thường xuyên, góp phần nâng cao đáng kể thương hiệu du lịch văn hóa Hội An.

Ông Đinh Hài - Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Nam cho biết vấn đề duy trì, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá đặc trưng, các di sản văn hoá của tiền nhân để lại phụ thuộc rất nhiều vào những chủ nhân di sản. Nhà nước và nhân dân phải tích cực tìm hướng giải quyết, có tiếng nói chung để tháo gỡ những vướng mắc, bất cập về nguồn vốn đầu tư, cơ chế quản lý tại các di tích văn hóa.

Tỉnh Quảng Nam xác định công tác bảo tồn phải gắn liền với việc phát huy giá trị của các di sản bởi chỉ có như thế di sản mới có sức sống bền vững. Theo đó, tỉnh lựa chọn du lịch văn hoá là sản phẩm cốt lõi, vừa phát huy được thế mạnh địa phương, vừa là công cụ để bảo tồn các giá trị di sản. Để phát triển loại hình du lịch đặc thù này, du khách không chỉ tham quan mà còn phải được trải nghiệm cuộc sống trong không gian văn hoá của địa phương. Do đó, Quảng Nam định hướng phát triển du lịch cộng đồng để du khách có thể tiếp cận nhiều nhất và có thể chạm đến những nét văn hoá bản địa; trong đó mô hình lưu trú nhà dân (homestay) được khuyến khích phát triển.

Về phía cộng đồng, tỉnh đang xây dựng chiến lược để tuyên truyền về việc bảo tồn những giá trị văn hoá địa phương, xem đây là điều kiện tiên quyết đảm bảo chất lượng sản phẩm du lịch văn hoá. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” là một công cụ đắc lực giúp truyền tải thông điệp trên đến cộng đồng dân cư. Ngoài ra, các giá trị văn hoá phi vật thể (dân ca, trò chơi dân gian) của địa phương đã được đưa vào chương trình giảng dạy cấp học phổ thông, các cuộc thi mỹ thuật thiếu nhi về chủ đề di sản được thực hiện hàng năm. Ông Hài nhấn mạnh: “Chúng tôi cũng tạo điều kiện tối đa để các trường học tổ chức tham quan các di tích, danh thắng trong tỉnh. Tóm lại, chúng tôi đang cố gắng xây dựng một cồng đồng hiện tại và tương lai biết trân trọng, biết tự hào, và hết lòng bảo vệ những giá trị di sản cha ông để lại”.

Mỹ Châu