Siết hoạt động ngân hàng

Sau 1 năm khá thành công với việc cơ cấu 9 Ngân hàng thương mại (NHTM) yếu kém nhất, hoạt động sáp nhập, mua bán giữa các NH Việt vẫn tiếp tục trong năm nay. Thêm nữa, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) còn siết thêm các quy định quản lý hệ thống NH, thúc đẩy nhanh hơn quá trình tái cơ cấu.

Thông tin mà giới NH quan tâm đặc biệt lúc này là việc NHNN sẽ ban hành thông tư thay thế Thông tư 13/2010/TT-NHNN về các tỷ lệ an toàn trong hoạt động của các tổ chức tín dụng. Dự kiến ngay trong tháng 4 này, những quy định trong thông tư mới sẽ ảnh hưởng đến toàn diện các hoạt động của các nhà băng.

Không mới nhưng đúng thời điểm

Thông tư 13 có hiệu lực từ 1/10/2010 có sức ảnh hưởng mạnh mẽ tới toàn bộ hệ thống NH và với cả nền kinh tế. Một số quy định của Thông tư này dù hướng tới các chuẩn mực quốc tế, cũng không thể đi vào thực tiễn hoạt động của các nhà băng tại thời điểm đó. Khi Thông tư 13 ra đời, nó được coi như cú phanh gấp của chính sách tiền tệ, ảnh hưởng nặng nề tới hoạt động NH và hãm phanh quá gấp với dòng tiền của nền kinh tế.

Năm 2010, hệ thống NH khó khăn thanh khoản, các NH giành giật vay tiền lẫn nhau trên thị trường liên ngân hàng, đẩy lãi suất qua đêm lên rất cao. Thiếu thanh khoản là hệ quả những năm tín dụng bùng nổ quá mức trước đó. Thông tư 13 ra đời, điểm gây sốc nhất là quy định nâng hệ số an toàn vốn tối thiểu - CAR và giới hạn tỷ lệ cho vay so với huy động – LDR. CAR tối thiểu phải nâng từ 8% lên 9%. LDR của các NHTM không được vượt quá 80%. Có nghĩa là huy động được 100 đồng thì mức độ cho vay không được quá 80 đồng.

Thông tư 13 thể hiện quyết tâm của NHNN lập lại trật tự trên thị trường tiền tệ. Thanh khoản của các NH quá yếu kém và rủi ro hệ thống rất lớn. Tuy nhiên, cũng vì quá yếu thanh khoản, nhiều NH cho vay vượt trên 100% huy động, nên dù muốn họ không thể theo được quy định mới. Thông tư có độ trễ 5 tháng để áp dụng, nhưng các NH quy mô lớn phải cần đến 2 năm để có hệ số CAR chuẩn, còn các NH nhỏ chưa tính đến. Riêng tỷ lệ cho vay so với huy động LDR thì NHNN chào thua. Cuối năm 2011 NHNN đã tạm gác quy định này.  Quy định không sai, nhưng thực tế lại không đáp ứng được, chính sách chạy nhanh hơn thực tế quá xa. Điều này chỉ có thể nói thời điểm ra đời của chính sách không gắn liền với thực tế hoạt động của hệ thống NH và cả nền kinh tế.

Đó mới là những khó khăn của hệ thống NH, hệ lụy đối với nền kinh tế rất lớn, bởi cú phanh quá gấp. Nền kinh tế bị đột ngột rút tiền, được ví như rút củi đáy nồi, nên thiếu động lực để phục hồi và phát triển.

Chốt chặn kiểm soát rủi ro

NHNN muốn tăng cường hơn nữa các tiêu chuẩn an toàn, đó là mục đích của Thông tư 03, cũng như của Thông tư thay thế sắp ban hành. Sau hơn 3 năm, NHNN đã hội đủ các kinh nghiệm, trong đó có cả kinh nghiệm về tính thời điểm. Hệ thống NH đã trải qua giai đoạn tái cơ cấu, khắc phục những NH yếu kém, đã trở nên dồi dào thanh khoản và cẩn trọng hơn sau những đại án thất thoát hang nghìn tỷ đồng. Thời gian qua cả hệ thống đã phải chỉnh đốn để theo khuôn khổ mới trên thị trường liên ngân hàng, đặc biệt là theo những quy định chặt chẽ hơn trong Thông tư 02 về phân loại nợ và trích lập dự phòng. trong kế hoạch thanh tra số 2 năm 2014, NHNN sẽ thực hiện thanh tra toàn diện pháp nhân đối với tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài được thanh tra, trong đó tập trung thanh tra chất lượng tín dụng, nợ xấu và đặc biệt là các khoản nợ được cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ.

Vì vậy hệ thống có thể nâng chẩn an toàn lên thêm một bước nữa để đáp ứng các yêu cầu mới từ NHNN.

Thị trường liên NH giờ đây yên ả sau khi thực hiện thong tư 21. Thông tư 02 yêu cầu phân loại nợ và trích lập dự phòng đang được thực hiện rốt ráo và còn 9 tháng nữa để các NH hoàn thành. Thông tư mới được chời đợi sẽ nâng các chuẩn an toàn hệ thống. Theo một lãnh đạo ngành NH, sắp tới bên cạnh quy định các tỷ lệ an toàn, sẽ tập trung hơn vào yêu cầu hạn chế tình trạng sở hữu chéo trong hệ thống, tăng cường chế tài xử lý và yêu cầu khắc phục hậu quả trong hoạt động của các NHNN. Một trong các chế tài xử lý sẽ là yêu cầu cổ đông, chủ sở hữu phải góp bổ sung vốn. NHNN cũng sẽ hạn chế một số hoạt động hoặc hạn chế việc mở rộng địa bàn hoạt động của các NH.

Quy định chủ sở hữu phải góp vốn bổ sung  sẽ khắc phục được tình trạng vốn điều lệ ảo ở một số tổ chức tín dụng; nhất là trong trường hợp sáp nhập hoặc hợp nhất, giá trị thực của vốn điều lệ đã giảm thấp vì thua lỗ và nợ xấu nhưng vẫn gộp nguyên vào ngân hàng sau sáp nhập, hợp nhất. Thực tế, trong năm 2013, trong hệ thống có tình trạng một số tổ chức tín dụng thua lỗ “ăn” cả vào vốn; thậm chí một số tổ chức tín dụng không có khả năng để tự xử lý nợ xấu.

Thông tư thay thế Thông tư 13 ra đời lúc này được coi như một chốt chặn an toàn cho hệ thống NH, theo hướng nâng cao chất lượng hoạt động, phòng ngừa và hạn chế rủi ro hệ thống.

Lê Minh