Xúc tiến xuất khẩu, hội nhập sâu Cộng đồng Kinh tế ASEAN

Đây là chủ đề chính được thảo luận tại Diễn đàn xúc tiến Xuất khẩu Việt Nam 2014 tổ chức vừa qua tại Hà Nội. Sự kiện do Cục xúc tiến thương mại, Bộ Công thương tổ chức.

Nhiều cơ hội và thách thức

Phát biểu tại hội thảo, ông Đỗ Thắng Hải, Thứ trưởng Bộ Công Thương khẳng định, 2014-2015 là giai đoạn quan trọng của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) để tiến đến mục tiêu xây dựng Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) năm 2015. ASEAN đang đứng trước triển vọng tăng cường hơn nữa vị thế của mình, trở thành khu vực kinh tế có sức cạnh tranh cao trên thế giới. Đây cũng là cơ hội tốt cho các doanh nghiệp Việt Nam đẩy mạnh xuất khẩu, hội nhập sâu rộng cộng đồng kinh tế ASEAN.

Số liệu thống kê của Hải quan Việt Nam cho thấy, năm 2013, ASEAN là thị trường xuất khẩu lớn thứ 3 của Việt Nam, chỉ đứng sau Mỹ và EU, với kim ngạch xuất khẩu đạt 18,47 tỷ USD. 3 tháng đầu năm nay, ASEAN tiếp tục duy trì vị trí đạt được của năm ngoái. Về đầu tư, năm 2013, tổng số vốn đăng ký mới và tăng thêm của ASEAN vào Việt Nam là 5,05 tỷ USD, chiếm 23,3% tổng số vốn đăng ký mới và tăng thêm vào Việt Nam. Trong đó Singapore là một trong những quốc gia có số vốn đầu tư lớn nhất vào VIệt Nam (năm 2012, năm 2013 đứng thứ 2, năm 2011 đứng thứ 3).

Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải, tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam sang ASEAN thời gian qua đang có chiều hướng chậm lại. Một trong những nguyên nhân là do các ưu thế về xuất khẩu với khối thị trường truyền thống có vị trí địa lý gần gũi này, như các ưu đãi từ Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA), chưa được tận dụng tối đa.

Ông Trần Thanh Hải, Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương nhận định, tham gia vào cộng đồng kinh tế ASEAN, các doanh nghiệp Việt Nam có nhiều cơ hội nhưng cũng phải đối diện với rất nhiều thách thức. ASEAN đã và đang thành công trong việc thu hút đầu tư và tham gia vào các thỏa thuận thương mại tự do với một số đối tác thương mại lớn, hội nhập khu vực sâu rộng với nền kinh tế toàn cầu. Bên cạnh đó, nhiều hiệp định thương mại tự do của ASEAN với các đối tác trong khu vực đã có hiệu lực nhằm khai thác tiềm năng to lớn về hợp tác và tăng trưởng, tạo môi trường thuận lợi cho các hoạt động thương mại và đầu tư giữa ASEAN và các đối tác. Đến hết năm 2013, ASEAN đã thực hiện được 72,2% các biện pháp trong AEC cho giai đoạn 2008-2013.

Cũng theo ông Trần Thanh Hải, doanh nghiệp có những cơ hội như: Bán hàng sang các nước ASEAN sẽ gần như bán hàng trong nước; minh bạch, giảm bớt thời gian cho thủ tục xuất nhập khẩu; thuận lợi trong việc hưởng ưu đãi thông qua cải cách thủ tục xuất xứ, tiến tới cho phép tự chứng nhận xuất xứ.

Ngoài ra, các doanh nghiệp Việt Nam cũng có cơ hội thu hút FDI từ các nước ASEAN và các nước đối tác của ASEAN; Tham gia quá trình phân công lao động, hợp tác liên kết sản xuất với các doanh nghiệp thuộc các nước ASEAN.

Tuy nhiên, tham gia vào cộng đồng kinh tế ASEAN, các doanh nghiệp Việt Nam cũng phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức như cạnh tranh về hàng hóa, cạnh tranh về dịch vụ, cạnh tranh về thu hút đầu tư, đối mặt với các yêu cầu về chất lượng hàng hóa, phương thức kinh doanh ngày càng cao. Không chỉ vậy, các doanh nghiệp Việt cũng phải đối mặt với các biện pháp phòng vệ thương mại. Để có chỗ đứng trên thị trường các nước, hàng hóa Việt Nam phải cạnh tranh gay gắt với hàng hóa của các nước khác trong khu vực và trên thế giới, đặc biệt là hàng hóa của Thái Lan và Trung Quốc vốn có những lợi thế lớn về giá cả, chất lượng và từ lâu đã chiếm lĩnh thị trường.

Cần tận dụng tốt ưu đãi thuế quan

Theo ông Trần Thanh Hải, bốn đặc trưng cơ bản của Cộng đồng kinh tế ASEAN là: Thị trường đơn nhất, không gian sản xuất chung; Khu vực kinh tế có khả năng cạnh tranh cao; Khu vực phát triển kinh tế cân bằng và Khu vực hội nhập toàn diện vào nền kinh tế toàn cầu, các doanh nghiệp cần tận dụng triệt để những ưu thế này để xúc tiến xuất khẩu, mở rộng hợp tác đầu tư với các đối tác trong khu vực. Và nếu tận dụng tốt các ưu đãi thuế quan trong thương mại với các nước AEC, Việt Nam sẽ có cơ hội lớn để xuất khẩu các mặt hàng chủ lực như dệt may, gạo, thủy sản, linh kiện điện tử...

Theo bà Phạm Thị Hồng Thanh, Hàm Vụ trưởng, Phó Vụ trưởng, Vụ TT. Châu Á Thái Bình Dương, Bộ Công Thương, doanh nghiệp Việt Nam cần tiếp tục đẩy mạnh xuất khẩu sang ASEAN những mặt hàng chiếm tỷ trọng lớn trong kim ngạch xuất khẩu như: điện thoại các loại và linh kiện; máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện; Phương tiện vận tải và phụ tùng; Máy móc, thiết bị, dụng cụ phụ tùng khác, sắt thép các loai, gạo…

Bên cạnh việc thúc đẩy xuất khẩu nhóm hàng nêu trên (chủ yếu là nhóm hàng xuất khẩu của doanh nghiệp FDI), theo bà Thanh, trong ngắn hạn doanh nghiệp Việt Nam lưu ý những cơ hội xuất khẩu sau đây: Tận dụng Bản thỏa thuận ưu đãi thuế suất thuế nhập khẩu với Lào, Bản thỏa thuận thúc đẩy thương mại song phương với Campuchia; lợi thế của hàng Việt Nam tại hai thị trường này và Myanmar để đẩy mạnh xuất khẩu.  Ngoài ra, các FTA giữa ASEAN với Trung Quốc; Úc-NiuDiLan; Nhật Bản… cũng là những nhân tố quan trọng mà các doanh nghiệp cần tính tới khi lập chiến lược sản xuất kinh doanh của mình.

Về dài hạn, cần tăng cường hoạt động khảo sát thị trường: tự thành lập đoàn khảo sát thị trường để tiến hành khảo sát hoặc tham gia các đoàn khảo sát thị trường do các cơ quan quản lý nhà nước, các tỉnh thành, các tổ chức xúc tiến thương mại tổ chức và Tham gia các hội chợ triển lãm trong và ngoài nước: nhằm giới thiệu, quảng cáo hàng hóa và ký kết các hợp đồng mua bán và tìm kiếm các thông tin về thị trường.

Tuy  nhiên, một vấn đề đặt ra, theo TS. Nguyễn Đức Thành Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR),  vấn đề đặt ra hiện nay là: Việt Nam lựa chọn mô hình nào để phù hợp với luật chơi của AEC và nền kinh tế toàn cầu?; Việt Nam xác định vị trí nào trong phân công kinh tế và ở đâu trong mạng lưới sản xuất khu vực?; Các biện pháp kinh tế và chính sách cải cách nào để đạt được lợi thế trong AEC 2015?.

Đại diện Cục xúc tiến Thương mại, Bộ Công thương cho biết, kế hoạch năm 2014, Cục sẽ đẩy mạnh việc tổ chức các hội chợ, triển lãm như: Hội chợ Thương mại Việt- Lào (3-7/7/2014); Hội chợ hàng Việt Nam tại Myanma (16-19/11/2014); Hội chợ CAEXPO lần thứ 11 (Thansg9/2014)… đêy đẩy mạnh xuất khẩu và hội nhập sâu rộng hơn vào cộng đồng kinh tế ASEAN.

Thu Hà