Gia tăng giá trị cho nông sản Việt

Hiện xuất khẩu nông sản Việt Nam vẫn chủ yếu xuất ở dạng nguyên liệu thô và nhằm vào những thị trường dễ tính. Cánh cửa để vào được những thị trường khó tính hơn như EU, Nhật, Hàn Quốc… vẫn khá hẹp với DN Việt. Các doanh nghiệp ngành này đang gặp khó bởi vừa thiếu định hướng chiến lược vừa thiếu cơ chế chính sách phù hợp.

Doanh nghiệp không mặn mà đầu tư vào nông nghiệp

Việc khuyến khích đầu tư tư nhân, phát triển DN trong hợp tác công-tư về nông nghiệp vẫn được Chính phủ khuyến khích từ lâu, nhưng đến nay khu vực này vẫn không hút vốn đầu tư. Đến nay, khu vực DN tư nhân mới chỉ đóng góp 7,1% GDP trong lĩnh vực nông, lâm, thủy sản. Nhiều ý kiến cho rằng, hiện đang có rất nhiều rào cản cả khách quan và chủ quan khiến nhiều DN không mặn mà đầu tư vào sản xuất nông nghiệp.

Chủ tịch Hội đồng thành viên kiêm Tổng giám đốc Công ty mía đường Cồn Long Mỹ Phát Bùi Thị Quy cho rằng, Nhà nước khuyến khích các DN nông nghiệp nâng cao số lượng, chất lượng sản phẩm nhưng lại không có cơ chế, chính sách trong tiêu thụ cho phù hợp. Chính vì vậy, khó khăn lớn nhất của các nhà máy đường hiện nay là đầu ra sản phẩm không ổn định, lượng cung thường xuyên cao hơn cầu. Cụ thể như thời điểm đường trong nước đang tồn kho lớn, DN mía đường lao đao đứng bên bờ vực phá sản thì Nhà nước lại cho nhập khẩu đường, chưa kể lúc đó đường Việt Nam còn phải cạnh tranh về giá với đường nhập lậu.

Vốn sản xuất vẫn là vấn đề rất khó với DN, mặc dù khu vực nông nghiệp được định hướng cho vay ưu đãi. Việc tiếp cận nguồn vốn vay cũng rất khó khăn đối với DN bởi những ràng buộc về điều kiện thế chấp không chấp nhận tài sản trên khu đất nuôi tôm... Theo phản ánh của nhiều DN nông nghiệp vừa và nhỏ, chính sách ưu tiên đầu tư cho phát triển nông nghiệp, nông thôn dường như chỉ dành cho DN lớn, DN có vốn đầu tư nước ngoài, còn đơn vị nhỏ lẻ như HTX, các chủ trang trại và nông dân vẫn ngoài tầm với.

Cần những “hoa tiêu” giỏi

Nông sản của Việt Nam vẫn chưa thoát khỏi tình trạng xuất thô, giá trị thấp. Vấn đề nâng cao tính cạnh tranh của hàng nông sản Việt Nam cũng được nâng lên đặt xuống từ lâu, nhưng vấn đề phát triển xuất khẩu, khai thác thị trường quốc tế cho các sản phẩm nông sản của các DN nông nghiệp chưa thật sự được bài bản. Chính việc thiếu tính cạnh tranh cả bề rộng và chiều sâu thị trường đã đe dọa sự phát triển bền vững của thị trường xuất khẩu.

Trên thực tế, hiện xuất khẩu nông sản Việt Nam vẫn chủ yếu xuất ở dạng nguyên liệu thô và nhằm vào những thị trường dễ tính. Cánh cửa để vào được những thị trường khó tính hơn như EU, Nhật, Hàn Quốc… vẫn khá hẹp với DN Việt. Muốn giải quyết vấn đề xuất khẩu ngay từ gốc rễ, trước hết, phải giải quyết cho được vấn đề “thông tin thị trường”. Không chỉ nông dân, mà ngay các nhà sản xuất của chúng ta cũng thường không nắm đủ các thông tin thị trường, không đầu tư đúng mức để điều tra, nghiên cứu thị trường, mà chỉ chạy theo những đơn hàng chỉ mang tính thời vụ trước mắt và lệ thuộc quá nhiều vào việc xuất khẩu sang nước láng giềng... Trong khi đó, để vào được những thị trường khó tính nói trên, nhà sản xuất chỉ thành công khi để nhiều công sức nghiên cứu thị hiếu của khách hàng, từ đó mới tổ chức sản xuất lớn đáp ứng nhu cầu của thị trường đó.

Một trong những chỗ dựa quan trọng để điều hành công tác xuất khẩu hàng hóa là những dự báo mang tính định hướng của các bộ, ngành và hiệp hội ngành hàng về triển vọng thị trường, dung lượng thị trường trong từng năm, từng thời điểm để các DN sản xuất, phân phối chủ động nguồn hàng. Tuy nhiên, tính chính xác của những dự báo này luôn bị ngờ vực. Minh chứng điều này mặt hàng hồ tiêu đã có chín tháng tăng trưởng thần kỳ nhưng hóa ra lại là hệ quả của một dự báo thiếu chính xác… Trong khi đó, thị diễn biến thị trường có thể thay đổi bất ngờ, những mặt hàng như cà-phê, hạt điều, thủy sản, gỗ và sản phẩm gỗ tiếp tục duy trì là ngành hàng có sự gia tăng cả về sản lượng cũng như giá trị thì có một số mặt hàng xuất khẩu chủ lực như gạo, cao-su, chè… đã có sự sụt giảm đáng kể so với cùng kỳ năm ngoái. Dự báo sai hoặc không tin tưởng vào dự báo  không chỉ là sự thua lỗ hay mất trắng của DN mà lớn hơn, có thể là mất đi thế mạnh của cả một mặt hàng chiến lược của quốc gia.  

Để đưa kinh tế nông nghiệp phát triển xứng với cơ hội và tiềm năng của một đất nước có thế mạnh về nông nghiệp như Việt Nam, điều các DN cần là chuyển hóa những chính sách đúng vào đời sống, làm sao để họ tin rằng có thể kiếm tiền và làm giàu trên đồng ruộng quê nhà.               

Khánh An