Khơi dậy tinh thần kinh doanh

Hội thảo Kinh tế vĩ mô Việt Nam do Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) tổ chức cuối tuần trước kết thúc trong nhiều mối băn khoăn. Mục tiêu tìm phương án hữu hiệu nào cho nền kinh tế cho năm 2015 và các năm tới tới không hề đơn giản.

Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) thực hiện Báo cáo kinh tế vĩ mô Quý III/2014. Báo cáo được xây dựng với các mục tiêu: cập nhật diễn biến kinh tế vĩ mô và điều chỉnh chính sách kinh tế vĩ mô trong quý, đánh giá triển vọng kinh tế vĩ mô trong quý IV/2014; Đưa ra các kiến nghị đối với điều hành chính sách kinh tế vĩ mô trong quý IV/2014 và các năm tiếp theo phù hợp với yêu cầu cải cách ở Việt Nam. Ngày 14/11 vừa qua tại Hà Nội, CIEM đã tổ chức Hội thảo tham vấn chuyên gia về bản Báo cáo này. Hội thảo do Tiến sĩ Nguyễn Đình Cung- Viện trưởng CIEM chủ trì với sự tham gia của nhiều chuyên gia kinh tế và cố vấn cấp cao.

Có bắt đầu làn sóng cải cách lần thứ 2?

Tại Hội thảo, Tiến sỹ Nguyễn Đình Cung đã trình bày những nội dung chính trong Báo cáo như tình hình kinh tế vĩ mô quý III, triển vọng và một số điều chỉnh chính sách quan trọng. Theo ông Cung, tốt nhất là thật sự cải cách thể chế, tháo bỏ các nút thắt để mở đường cải cách kinh tế (làn sóng cải cách lần thứ 2); xác định lại vai trò nhà nước và thị trường. Tuy nhiên một phương án khác có thể là tập trung thực hiện tốt các chính sách, luật mới ban hành có nội dung tốt (Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, Nghị quyết 19...), cải cách giấy phép kinh doanh, giấy phép chuyên ngành xuất nhập khẩu, hoàn thiện, đạt chất lượng tốt các luật căn bản của thể chế thị trường.

Lần trước (những năm 2000), là mở cửa thị trường, nhà nước rút dần đi cho thị trường vận hành. Làn sóng đầu tư thứ nhất xuất hiện. Lần này, khó hơn rất nhiều khi yêu cầu của làn sóng đầu tư thứ hai là phải thay đổi cách thức vận hành của nhà nước. Nên có lẽ phương án khả thi cao hơn cả là thực hiện tốt các giải pháp cải thiện môi trường kinh doanh”, ông Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng CIEM trong vai trò là người phát biểu để dẫn chia sẻ quan điểm.

Đóng góp vào báo cáo, Tiến sĩ Lê Đăng Doanh cho rằng cần tập trung phân tích sâu hơn các phần ngân sách, bội chi, nợ công, các vấn đề đang ảnh hưởng trực tiếp tới “sức khỏe” của nền kinh tế Việt Nam như tín dụng, nợ xấu, tài sản thế chấp. Ông Doanh cũng đưa ra những băn khoăn về chất lượng giám sát và quản lý Ngân hàng, ông Doanh cũng đề nghị sửa đổi hệ thống pháp luật có liên quan, kể cả pháp luật và các thể chế tín dụng và quy trình này cần phải được làm công khai, minh bạch. “Hiện giờ, chúng ta đang nói nhiều đến cạnh tranh bằng động lực tăng trưởng, bằng chất lượng của doanh nghiệp... Nhưng hội nhập thì đang ngày càng sâu đậm hơn, những lợi thế cạnh tranh nếu không tranh thủ sẽ mất đi rất nhanh. Nếu không thay đổi động lực tăng trưởng ngay thì nền kinh tế Việt Nam sẽ lại phải đặt câu hỏi cạnh tranh bằng cái gì”, ông Doanh thẳng thắn.

Tại Hội thảo, Bà Phạm Chi Lan - chuyên gia kinh tế, nguyên Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) chia sẻ những trăn trở về quá trình cải cách kinh tế ở Việt Nam như tiến độ và cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, cách thức thực hiện, việc tạo lập sân chơi bình đẳng giữa các thành phần kinh tế và việc tạo điều kiện để khu vực tư nhân phát triển. Bà Lan sử dụng hình ảnh “tội nghiệp” để nói về khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa. “Doanh nghiệp cứ nhỏ đi, liêu xiêu đi, nhưng phải thẳng thắn là không hoàn toàn do quy luật thị trường mà còn có nguyên nhân do chính sách thay đổi... Có thể,  việc thay đổi chính sách là do mong muốn tạo nên những quả đấm lớn cho tăng trưởng nhưng không thể vì thế mà gây ra những hệ lụy cho doanh nghiệp quy mô nhỏ”.

Với ý kiến cho rằng, đang có những nhận định không khách quan khi nói về khu vực FDI và những tác động lấn át, bà Chi Lan thẳng thắn nói: Tôi không muốn nhìn thấy sự lớn mạnh của FDI đi cùng với sự đi xuống của vốn đầu tư trong nước. Đang có thực tế là chính sách, văn bản không hề có sự phân biệt về nguồn vốn sở hữu, nhưng thực tế đang có những cách ứng xử chưa thực sự công bằng”.

Kinh tế đã thực sự hồi phục?

Kinh tế đã thực sự hồi phục hay chưa vẫn còn gây nhiều tranh luận. Có người nhận định đang từng bước phục hồi. Có ý kiến cho rằng, phục hồi trong vật vã.

“Tôi cho rằng, nền kinh tế có cải thiện nhưng chưa phục hồi”, theo nhận định của Ông Nguyễn Đình Cung. Ông phân tích rằng, khi động lực cũ của tăng trưởng đã yếu, đang yếu và chưa có động lực mới thay thế thì chưa thể nói về phục hồi.

Có thể nhận thấy các chuyên gia có nhận định chung cho rằng hồi phục kinh tế rất mong manh và tinh thần kinh doanh đang xuống rất thấp. Ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế  VCCI đề cập đến sự biến mất của những DN tư nhân lớn, đến số doanh nghiệp (DN) tạm dừng hoạt động trong tháng 10/2014 tăng tới 57% so với tháng trước đó... Nhưng theo ông: "Dư địa để cải cách môi trường kinh doanh còn rất lớn khi hàng loạt những điều kiện kinh doanh, ngành nghề kinh doanh có điều kiện đang được rà soát. Ngay cả quy định về gỡ bỏ trần chi phí quảng cáo tưởng như không thể bỏ được sau cả chục năm DN kiến nghị thì cũng đã được Bộ Tài chính đề nghị bỏ. Vấn đề ở đây là tư duy vì DN, hỗ trợ và tạo môi trường kinh doanh thuận lợi của những nhà hoạch định chính sách”.

Đang có sự đồng thuận khá lớn trong các chuyên gia kinh tế về yêu cầu khơi dậy tinh thần kinh doanh của DN, với khuyến nghị người đứng đầu Chính phủ, các bộ, ngành phải đi đầu trong chuyển mối quan hệ Chính phủ - DN từ “chủ thể quản lý - đối tượng quản lý” sang “quan hệ đối tác phát triển trong giải quyết các vấn đề xã hội”. Ông Cung đề nghị: “Giải pháp có thể làm ngay vào lúc này là Thủ tướng Chính phủ, những người đứng đầu các bộ, ngành, địa phương phải đi tiên phong đồng hành cùng doanh nghiệp để khơi dậy tinh thần kinh doanh đang rất thui chột và thiếu lửa. Tôi nghĩ rằng, tín hiệu phát đi từ những thông điệp cải cách về điều kiện kinh doanh, thủ tục hành chính ... sẽ là tín hiệu tốt  nhất vào lúc này để nhà đầu tư, người kinh doanh tìm lại được sự năng động vốn có”.

Khánh An