Tỉnh Quảng Ninh: Nắm bắt xu thế mới trong hợp tác PPP

Tốc độ gia tăng dân số ngày càng nhanh, nhu cầu phát triển kinh tế ngày càng cao trong bối cảnh các nguồn tài nguyên đất liền dần cạn kiệt đang đẩy mạnh khuynh hướng tiến ra biển, khai thác biển, làm giàu từ biển, ảnh hưởng đến phát triển bền vững, đặc biệt là môi trường. Nhu cầu về vốn cho bảo vệ môi trường đang gây áp lực  lớn đối với nguồn ngân sách có hạn của Nhà nước. Yêu cầu cấp bách hiện nay cần có các định hướng cơ chế, chính sách thu hút nguồn vốn bên ngoài, trong đó có vốn từ tư nhân thông qua hình thức hợp tác Công tư PPP.

Tiên phong về phát triển bền vững

Trong khuôn khổ Chương trình Đối thoại kết hợp Hành trình báo chí “Tăng cường đối tác công tư trong bảo vệ môi trường biển và vùng ven biển” tại Hạ Long Do Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN) tại Việt Nam và Hội đồng Doanh nghiệp vì sự phát triển bền vững Việt Nam (VBCSD/VCCI) phối hợp tổ chức, các bên tham gia đã khảo sát thực trạng môi trường về tình hình phát triển du lịch tại địa phương. Tỉnh Quảng Ninh là một trong những địa phương đóng vài trò tiên phong trong thực hiện chuyển đổi phương thức phát triển, áp dụng hình thức hợp tác công – tư (PPP), chuyển đổi cơ cấu từ chú trọng phát triển công nghiệp, du lịch sang bảo vệ môi trường, phát triển bền vững (từ “nâu” sang “xanh”).

Tỉnh Quảng Ninh có đường bờ biển dài trên 250 km, diện tích mặt biển rộng trên 6.100 km2 và trên 40.000 ha bãi triều, 20.000 ha eo vịnh, diện tích các đảo chiếm 11,5% diện tích đất tự nhiên. Dải ven biển tỉnh Quảng Ninh có Vịnh Hạ Long đã được UNESCO hai lần công nhận là Di sản Thiên nhiên Thế giới về các giá trị cảnh quan và giá trị địa chất, địa mạo; gần đây được tôn vinh là Kỳ quan thiên nhiên mới của thế giới. Cùng với vịnh Hạ Long và vịnh Bái Tử Long còn có các khu bảo tồn thiên nhiên biển, đảo như Vườn quốc gia Bái Tử Long, Vườn quốc gia Cát Bà, quần đảo Cô Tô – Thanh Lân và Đảo Trần...

Theo Đề án cải thiện môi trường tỉnh Quảng Ninh, đến năm 2030, nhu cầu kinh phí để thực hiện đầu tư cho các lĩnh vực về quản lý môi trường nói chung là trên là 27.433.047,6 triệu đồng, tương đương khoảng 1.304,1 triệu USD. Trong tổng số 91 dự án đề xuất, tất cả các dự án được thực hiện ở vùng ven biển, vùng biển hoặc có liên quan đến biển.

Tuy nhiên, nguồn ngân sách luôn có hạn, nguồn chi cho sự nghiệp môi trường (năm 2013, tổng chi cấp huyện và cấp tỉnh khoảng 810 tỷ đồng (40 triệu USD) ; năm 2014, tổng chi cấp huyện và cấp tỉnh khoảng 680 tỷ (34 triệu USD), Quỹ bảo vệ môi trường tỉnh hiện có khoảng  600 tỷ ( 30 triệu USD), từ các nguồn thu từ thuế và phí bảo vệ môi trường khác sẽ không đảm bảo các mục tiêu tại Đề án trên.

Chủ động hợp tác PPP

Để đẩy mạnh huy động các nguồn lực, ngoài nguồn từ ngân sách nhà nước, Tỉnh Quảng Ninh đã mạnh dạn áp dụng chuyển đổi các hình thức đầu tư thông qua các thí điểm các mô hình công tư – PPP trên các lĩnh vực; ban hành danh mục 64 công trình thí điểm áp dụng hình thức đối tác Công - Tư (Trong đó có dự án Khai thác Vịnh Hạ Long và Dự án Khu liên hợp xử lý rác thải sinh hoạt công nghiệp cho 3 địa phương Hạ Long- Cẩm Phả - Hoành Bồ). Với chủ trường xã hội hóa công tác bảo vệ môi trường, các công ty tư nhân, công ty cổ phần, hợp tác xã, viện nghiên cứu, trường Đại học, các trung tâm nghiên cứu đã tham gia với vài trò là cung ứng dịch vụ môi trường mới; doanh nghiệp đã tham gia vào công tác thu gom và xử lý chất thải rắn bao gồm bao gồm INDEVCO, URENCO, Công ty Cổ phần Xử lý chất thải rắn Đô thị T.P Hạ Long, Công ty Môi trường Xanh, Công ty Vệ sinh Hồng Mạnh... Hơn nữa, các hoạt động hợp tác cũng được huy động tích cực vào lĩnh vực này bằng việc khuyến khích sự tham gia của các doanh nghiệp thông qua một số dự án trồng rừng bảo vệ môi trường, dự kiến Chương trình Rừng ngập mặn cho tương lai nhằm tăng cường đầu tư vào hệ sinh thái ven biển vì mục tiêu phát triển bền vững...

Bên cạnh các dự án về môi trường, tỉnh Quảng Ninh đang đẩy nhanh tiến độ triển khai Đề án nâng cao chất lượng, hiệu quả quản trị kinh doanh, khai thác và phát huy giá trị Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long, vịnh Bãi Tử Long theo mô hình hợp tác công tư; Tỉnh đã chỉ đạo các ngành xây dựng các tiêu chí quản trị, kinh doanh khai thác và phát huy giá trị Di sản thiện nhiên thế thới để làm cơ sở lựa chọn thu hút các nhà đầu tư quan tâm tham gia quản trị công tác khai thác, dịch vụ, đảm bảo nâng cao hiệu quả kinh tế nhưng vẫn đảm bảo tuân thủ Luật pháp, Công ước UNESCO về quản lý, bảo tồn, phát huy giá trị di sản vịnh Hạ Long. Tỉnh cũng chấp thuận Dự án “Sáng kiến liên minh vịnh Hạ Long” với mục tiêu thành lập một Liên minh đối tác công – tư gồm các tổ chức ở cấp địa phương và quốc gia, các doanh nghiệp của Việt Nam và Hoa Kỳ cùng hợp tác hỗ trợ tỉnh Quảng Ninh bảo tồn bền vững các giá trị nổi bật toàn cầu của Vịnh Hạ Long và quản lý hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên. Việc nâng cao hiệu quả quản lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên vịnh Hạ Long gắn với việc bảo vệ môi trường sinh thái ven biển được coi là nhiệm vụ trọng tâm của tỉnh Quảng Ninh trong thời gian tới.

Sự tham gia của khu vực ngoài nhà nước vào dịch vụ môi trường ngày càng nhiều là một xu hướng tích cực, phù hợp với yêu cầu xã hội hóa công tác bảo vệ môi trường, có tiềm năng mang lại những lợi ích như thực hiện tốt hơn, tầm bao phủ rộng hơn và tính bền vững cao hơn nhờ vào hiệu quả đạt được với năng lực quản lý, sự sáng tạo, khả năng định hướng theo yêu cầu người dùng. Việc áp dụng thí điểm triển khai các mô hình đã góp phần tăng cường nguồn lực đầu tư trong khi ngân sách của tỉnh còn hạn chế.

Vẫn còn rào cản

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai tỉnh Quảng Ninh còn gặp một số khăn vướng mắc: Khung pháp lý cho mô hình PPP chưa được hoàn thiện; Cán bộ thực hiện chưa được đào tạo bài bản về lĩnh vực PPP và chưa có kinh nghiệm về triển khai các mô hình đầu tư này.  Nguồn vốn đầu tư công bị hạn chế nên gặp nhiều khó khăn trong việc phân bổ nguồn vốn nhà nước tham gia vào các dự án PPP. Khó khăn trong việc bố trí vốn chuẩn bị đầu tư để làm cơ sở lập danh mục dự án kêu gọi thu hút đầu tư; Giữa lợi ích của nhà nước và lợi ích của các nhà đầu tư còn mâu thuẫn.

Các dự án PPP đều là những dự án đầu tư, trong đó các nhà đầu tư tư nhân tìm kiếm lợi nhuận, do vậy lợi nhuận phải đủ lớn để ít nhất họ cũng có thể thu hồi vốn như trong các điều kiện kinh doanh thông thường khác. Quá trình đề xuất dự án PPP và đàm phán hợp đồng còn khó khăn do hạn chế về năng lực cán bộ cũng như sự thiếu hụt các quy định cần thiết. Bên cạnh đó, việc xây dựng danh mục kêu gọi PPP cũng chưa tính đến yêu cầu về tính hấp dẫn của dự án nên rất khó thu hút được sự quan tâm của các nhà đầu tư.

Thanh Nga