Tốc độ thoái vốn đầu tư ngoài ngành đã nhanh hơn, đáng chú ý là quá trình thoái vốn mang lại lợi nhuận cho nhà nước chứ không lỗ vốn như lo ngại trước đây.

Theo số liệu thống kê từ 90 tập đoàn, tổng công ty, có 42 đơn vị đầu tư vào lĩnh vực ngoài ngành như chứng khoán, bảo hiểm, bất động sản, quỹ đầu tư, ngân hàng với giá trị ước tính khoảng 22.405 tỷ đồng và theo kế hoạch đề ra thì đến năm 2015, buộc phải thoái hết vốn này.

Theo Ban chỉ đạo đổi mới và phát triển doanh nghiệp, tính đến 25-12-2014, cả nước đã thoái 6.076 tỉ đồng vốn nhà nước theo giá trị sổ sách tại 233 doanh nghiệp, thu về khoảng 8.000 tỉ đồng, bằng 1,3 lần mệnh giá. Cụ thể tại các lĩnh vực chứng khoán thu được 204 tỉ đồng, bảo hiểm 297 tỉ, bất động sản 185 tỉ đồng, tài chính 1.489 tỉ đồng, ngân hàng 1.308 tỉ... Ngoài ra, việc bán phần vốn nhà nước tại các doanh nghiệp mà nhà nước không cần nắm giữ mang lại khoảng 4.519 tỉ đồng,chiếm 56% tổng số vốn đã thoái.

Những thương vụ lớn

Số liệu được Bộ Kế hoạch Đầu tư công bố tại phiên họp thường kỳ Chính phủ tháng 9/2014 cho thấy, có 2.975,8 tỷ đồng trong tổng số 22.000 tỷ đồng vốn đầu tư ngoài ngành được thoái vốn. Theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, thì các tập đoàn, tổng công ty nhà nước phải hoàn thành việc thoái vốn đầu tư ngoài ngành trong hai năm 2014 - 2015. Tuy nhiên, với tiến độ hiện nay (mới đạt khoảng 19%), xem ra, phải rất quyết tâm và nỗ lực rất lớn, các tập đoàn, tổng công ty nhà nước mới có thể hoàn thành nhiệm vụ này.

Tốc độ thoái vốn đầu tư ngoài ngành được đẩy nhanh trong nửa cuối năm 2014. Nhiều thương vụ lớn đã diễn ra trong những tháng cuối cùng của năm 2014.

Lãnh đạo Tập đoàn Điện lực VN (EVN) cho biết, năm 2014 tổng thoái vốn của EVN đạt khoảng gần 1.000 tỷ đồng. Đặc biệt, trong năm qua EVN đã thoái hết vốn tại 2 công ty bất động sản là Công ty bất động sản Sài Gòn Vina và Công ty bất động sản miền Trung. EVN dự định bán đấu giá 16% cổ phần ở ABBank nhưng Thủ tướng đã chỉ đạo giao cho NHNN đứng ra sắp xếp. Trong 2015 sẽ có phương án xử lý cổ phần của EVN tại ABBank.

Phần vốn góp tại Công ty Cổ phần Tài chính Điện lực cũng được mang ra bán đấu giá trong tháng 12/2014, thu về 600 tỷ đồng. Trong 40% cổ phần tại công ty này (EVN bán 25% cổ phần, vừa qua, theo kế hoạch là bán 62,5 triệu thì bán thành công 58 triệu, sẽ tiếp tục thoái vốn tiếp.

Tập đoàn Hóa chất  (Vinachem) năm 2014 cũng thu 233 tỷ đồng từ thoái vốn ngoài ngành. Tập đoàn này thoái vốn khỏi Công ty Tài chính cổ phần Hóa chất và từ việc chuyển nhượng cổ phần tại một đơn vị chứng khoán.

Thủ tướng yêu cầu Vinachem sẽ thoái hết vốn nắm giữ một số đơn vị hoạt động trong lĩnh vực bảo hiểm, chứng khoán như Tổng công ty cổ phần Bảo Minh, Công ty cổ phần Chứng khoán Thương mại và Công nghiệp Việt Nam…

Nửa cuối năm 2014, Tổng Công ty Hàng không Việt Nam (Vietnam Airlines) thoái vốn thành công tại Tổng Công ty Cổ phần Bảo Minh. Việc thoái vốn thành công tại Techcombank và bảo hiểm Bảo Minh đem lại cho tập đoàn này gần 430 tỷ đồng. Sắp tới, Vietnam Airlines sẽ bán tiếp cổ phần tại 8 DN.

Theo đề án tái cơ cấu đã được Thủ tướng phê duyệt, giai đoạn 2012 - 2015, Vietnam Airlines sẽ thoái toàn bộ vốn tại 10 doanh nghiệp, tập trung trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng, dịch vụ, bưu chính viễn thông, khách sạn.

Năm 2015, không thể lùi

Quá trình thoái vốn chậm do thị giá nhiều cổ phiếu của DN đã đầu tư hiện xuống dưới mệnh giá (thấp hơn giá gốc 10.000 đồng/ cổ phiếu), trong khi các DN phải bảo toàn khoản vốn đã đầu tư, do đó thường chào bán cổ phần với giá 10.000 đồng/cổ phiếu trở lên. Một số phiên đấu giá cổ phần của các DN phải hủy kế hoạch tổ chức vì không nhà thầu nào tham dự đấu giá.

Nguyên nhân khác nữa là quá trình đầu tư ngoài ngành không minh bạch, không có phương án kinh doanh cụ thể không được các đơn vị chức năng xem xét, quyết định, trái với quy định của pháp luật. Đến nay lãnh đạo các DNNN sợ trách nhiệm nên trì hoãn quá trình thoái vốn.

Tuy vậy, điểm lại quá trình thoái vốn, cho thấy các DN thu được lãi, chứ không lỗ vốn như những lo ngại trước đó.

Theo ông Phạm Viết Muôn Phó chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ - Phó trưởng ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển doanh nghiệp, việc các doanh nghiệp thoái vốn đầu tư ngoài ngành cũng mang lại lợi nhuận cho Nhà nước khi thoái hơn 6.050 tỷ đồng giá trị sổ sách, chiếm 30% tổng số vốn phải thoái và gấp 6 lần năm 2013, thì thu về hơn 8.000 tỷ đồng, tức là bán 1 đồng vốn nhà nước thì thu về được 1,3 đồng.

Duy chỉ có việc thoái vốn trong lĩnh vực chứng khoán thì chỉ bằng 98% giá trị sổ sách. Lãnh đạo các tập đoàn, tổng công ty đều khẳng định trong năm 2015 sẽ hoàn thành thoái vốn đầu tư ngoài ngành, nhưng kiến nghị Chính phủ không nên “cực đoan” phải thoái vốn bằng mọi giá, vì có những ngành có tiềm năng mang lại lợi nhuận hoặc đang mang lại lợi nhuận cho đồng vốn nhà nước.  Theo đó, Chính phủ có thể cho phép một tỷ lệ nhất định số vốn đầu tư ngoài ngành và kiểm soát qua hiệu quả lãi trên số vốn đầu tư.

Lê Minh