Khuôn khổ pháp lý mới cho hợp tác công tư

Với những điểm mới, thông thoáng trong các văn bản quy phạm pháp luật về đầu tư theo hình thức công tư (PPP) và Luật Đấu thầu kỳ vọng sẽ chấp dứt cảnh lạm dụng sử dụng vốn nhà nước, hay chuyện địa phương lên Trung ương xin thêm nguồn kinh phí hỗ trợ… là khẳng định của ông Lê Văn Tăng, Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu, Bộ Kế hoạch và Đầu tư trong Hội nghị giới thiệu Nghị định về đầu tư theo hình thức đối tác công tư và Nghị định quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đấu thầu về lựa chọn nhà đầu tư, được tổ chức mới đây tại Hà Nội.

Nhà thầu tư nhân được tham gia vào PPP

Theo ông Lê Văn Tăng, ngoài những nguồn vốn cũ như: Vốn ngân sách nhà nước, trái phiếu Chính phủ, nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức và nguồn vốn đầu tư phát triển trực tiếp nước ngoài, với lần điều chỉnh và mở rộng này hai văn bản quy phạm pháp luật nên trên được cho là những khung pháp lý cơ bản để việc triển khai các dự án theo hình thức đối tác công tư (PPP) tại Việt Nam. Đây cũng là nhận thức nhạy bén của Chính phủ, mở ra một cách làm mới nhằm tối đa thu hút các nguồn vốn đầu tư để phát triển cơ sở hạ tầng của đất nước.

Ngoài những kênh dẫn vốn truyền thống thì việc đầu tư theo hình thức PPP hút vốn từ khu vực kinh tế tư nhân cũng được xem là rất hiệu quả. Nhận thức rõ điều này, Chính phủ cũng đã nỗ lực nhằm hoàn thiện kế hoạch xây dựng một hành lang pháp lý rõ ràng và có hệ thống về đầu tư theo hình thức PPP, bao gồm: Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư (sửađổi), Luật Đấu thầu, Luật Xây dựng, Nghị định về đầu tư theo hình thức đối tác công tư, Nghị định hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Đấu thầu về lựa chọn nhà đầu tư và các thông tư, văn bản hướng dẫn khác có liên quan. Điều này thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc phát huy mọi nguồn lực nhằm thúc đẩy đầu tư phát triển hạ tầng.

Cụ thể, với Nghị định số 15/2015/NĐ-CP về đối tác công tư có nội dung phù hợp với thông lệ quốc tế cũng như mở rộng lĩnh vực cho phép triển khai theo hình thức PPP, từ dự án kết cấu hạ tầng đến y tế, giáo dục, dạy nghề; cho phép đa dạng hóa loại hình hợp đồng cũng như nhấn mạnh khẩu chuẩn bị dự án… Ngoài ra, việc thúc đẩy PPP cũng không nằm ngoài mục đích chia sẻ gánh nặng về kinh phí với ngân sách nhà nước cũng như tạo điều kiện, cơ hội tham gia và tìm kiếm lợi nhuận cho nhà đầu tư. Các điều khoản quy định rõ ràng, đầy đủ trong nghị định sẽ là tiền đề tạo khuyến khích, quan tâm, tham gia của các ngân hàng-với vai trò là kênh cấp vốn và doanh nghiệp đầu tư vào các dự án PPP. Trên cơ sở đó, tạo ra những công trình phục vụ lợi ích công trên tinh thần bảo đảm hài hòa quyền lợi 3 bên gồm Nhà nước, doanh nghiệp và người sử dụng, ông Tăng nói.

Thông tin chi tiết hơn, theo ông Hoàng Mạnh Phương, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ kế hoạch và Đầu tư cho biết, sẽ có nhiều dự án, loại hợp đồng thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, nhưng các dự án PPP phải có đặc điểm chung là đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng và phục vụ lợi ích công, đáp ứng nhu cầu chung của xã hội.

Cụ thể, theo nội dung Nghị định số 15/2015/ND-CP đưa ra các quy định hướng dẫn các lĩnh vực đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) bao gồm: Các công trình kết cấu hạ tầng giao thông vận tải và các dịch vụ có liên quan; hệ thống chiếu sáng, hệ thống cung cấp nước sạch, hệ thống thoát nước, hệ thống thu gom, xử lý nước thải, chất thải, nhà ở xã hội, nhà ở tái định cư; nhà máy điện, đường dây tải điện; công trình kết cấu hạ tầng y tết, giáo dục, đào tạo, dạy nghề, văn hóa thể thao và các dịch vụ liên quan, trụ sở của cơ quan nhà nước; công trình kết cấu hạ tầng thương mại, khoa học công nghệ, khí tượng thủy văn, khu kinh tế, khu công nghiệp, khu công nghệ cao, khu công nghệ thông tin tập trung, ứng dụng công nghệ thông tin tập trung…

Một điểm mới của Nghị định lần này là cho phép thu hút đầu tư tư nhân vào các công trình kết cấu hạ tầng nông nghiệp, nông thôn và dịch vụ phát triển liên kết sản xuất gắn với chế biến, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp.

Ngoài ra, về việc sử dụng vốn nhà nước đầu tư cho các dự án PPP, theo quy định tại Nghị định trên, nhà nước có thể góp vốn đễ hỗ trợ xây dựng công trình đối với dự án kinh doanh, thu phí từ người sử dụng, những khoản thu không đủ để thu hồi vốn đầu tư và lợi nhuận; hỗ trợ xây dựng công trình phụ trợ, tổ chức bồi thường, giải phóng mặt bằng và tái định cư.

Về hình thức lựa chọn nhà đầu tư, đấu thầu quốc tế là hình thức chủ yếu, rộng rãi. Tại Nghị định cũng chi tiết hóa phương pháp đánh giá hồ sơ dự thầu của nhà đầu tư nhằm tìm ra và lựa chọn đúng nhà đầu tư đủ năng lực, phù hợp và đáp ứng được mục tiêu của mỗi dự án.

Nghị định mới cũng bổ sung thêm các loại hợp đồng mới như bên cạnh các loại hợp đồng truyền thống như BOT, BTO, và BT còn có một số hợp đồng như BOO, O&M, BTL và BLT. Thực tiễn triển khai các dự án đầu tư theo hình thức này tại Việt Nam cũng như trên thế giới cho thấy việc bổ sung các loại hợp đồng này là cần thiết.

Tối đa hóa lợi ích từ quỹ đất địa phương

Cũng theo bà Vũ Phạm Quỳnh Lê, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu, Chánh Văn phòng, Văn phòng PPP về Nghị định số 30/2015/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đấu thầu về lựa chọn nhà đầu tư được Chính phủ ban hành vào ngày 17/3/2015, có hiệu lực từ ngày 05/5/2015. Nghị định trên bao gồm các nội dung điều chỉnh cơ bản như: Góp phần hoàn thiện cơ chế thu hút vốn đầu tư tư nhân; tăng cường công khai minh bạch; làm rõ các hình thức lựa chọn nhà đầu tư; đảm bảo cạnh tranh trong đấu thầu; ưu đãi cho nhà đầu tư đề xuất dự án PPP; kiểm soát “đầu ra” thay cho “đầu vào”; chi tiết hóa phương pháp đánh giá hồ sơ dự thầu của nhà đầu tư; xác định danh mục dự án sử dụng đất cần lựa chọn nhà đầu tư; nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực đất đai và rút gọn thủ tục đối với dự án quy mô nhỏ.

Ngoài ra, trong Nghị định mới này có điểm mới là đã chi tiết hóa các nội dung liên quan đến lựa chọn nhà đầu tư dự án sử dụng các khu “đất vàng”, đồng thời hướng dẫn chi tiết về công khai hóa, minh bạch hóa thông tin trong quá trình lựa chọn nhà đầu tư từ danh mục dự án, kế hoạch đấu thầu, thông báo mời thầu tới kết quả lựa chọn nhà đầu tư.

Một điểm mới khác là Nghị định cũng nêu rõ trong hồ sơ mời thầu phải nêu các tiêu chí đánh giá về chất lượng công trình, dịch vụ được cung cấp. Đây là điểm khác biệt cơ bản với hồ sơ mời thầu đối với nhà thầu. Với nhà đầu tư, hồ sơ mời thầu không chỉ định công nghệ để phát huy tối đa sự năng động, sáng tạo và năng lực kỹ thuật của nhà đầu tư. Nghị định này mở ra cơ chế huy động tối đa sự tham gia của nhà đầu tư tư nhân trong việc triển khai các dự án hạ tầng tại các vị trí đất cần chỉnh trang đô thị. Theo đó, nhà đầu tư góp nguồn lực với Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thực hiện giải phóng mặt bằng, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; sau đó đầu tư xây dựng công trình. Với cơ chế này, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có thể khai thác tối đa nguồn lực từ lợi thế vị trí của quỹ đất, đồng thời đảm bảo lựa chọn nhà đầu tư đủ năng lực triển khai dự án theo đúng công năng, mục đích đã quy hoạch.

Anh Phương