Nâng cao hiệu quả trong sử dụng nguồn vốn ODA

Trong nhiều năm qua, nguồn vốn ODA đang trở thành nguồn lực quan trọng góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế. Việc thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài đang ngày càng trở nên quan trọng hơn trong kế hoạch phát triển kinh tế xã hội trong những năm tới. Bên cạnh đó, việc tăng cường và nâng cao hiệu quả của dòng vốn ODA cũng được nhắc tới nhiều trong thời gian vừa qua.

Tăng cường công tác quản lý

Theo thống kê của Bộ Tài chính, nguồn vốn đầu tư nước ngoài ODA trong những năm qua được đầu tư chủ yếu vào lĩnh vực hạ tầng giao thông, phát triển nông nghiệp, nông thôn và xóa đói giảm nghèo. Cùng với kế hoạch sử dụng hiệu quả nguồn vốn ODA thì Việt Nam cũng đã thực hiện có hiệu quả chương trình tái cơ cấu lại các khoản nợ nước ngoài với việc giảm được nghĩa vụ trả nợ cho Chính phủ trên 12 tỷ USD, góp phần quan trọng trong việc tái cơ cấu nguồn ngân sách nhà nước và tập trung vốn cho việc thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế- xã hội.

Với những công trình trọng điểm đã và đang được hoàn thành trong thời gian vừa qua như dự án xây dựng nhà ga hành khách T2- Cảng hàng không Nội Bài, Dự án nước sạch và vệ sinh môi trường khu vực nông thôn Đồng bằng Sông Cửu Long, Đồng bằng sông Hồng, Dự án hạ tầng giao thông khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, Nhà máy nhiệt điện Ô Môn 2… chứng tỏ tính hiệu quả của việc sử dụng nguồn vốn ODA.

Báo cáo của Văn phòng Ban Chỉ đạo quốc gia về ODA năm 2014 cho thấy, trong năm 2014 tổng nguồn vốn vay ODA là 5,25 tỷ USD và nguồn vốn ODA việc trợ không hoàn lại là 350 triệu USD, cao hơn 9% so với năm 2013.  Trong đó các tổ chức cho vay lớn nhất vẫn là JICA (Nhật Bản) 1,773 tỷ USD, Ngân hàng thế giới (WB) 1,386 tỷ USD, Ngân hàng phát triển châu Á (ADB) 1,058 tỷ USD.

Với các biện pháp tăng cường công tác vận động, giải ngân và phòng chống tình trạng tiêu cực, tham nhũng trong việc sử dụng nguồn vốn ODA thì việc giải ngân nguồn vốn đang gặp nhiều thuận lợi, đặc biệt là những dự án có nguồn vốn vay lớn như dự án quản lý tài sản đường bộ Việt Nam do WB tài trợ với tổng giá trị là 251,7 triệu USD, dự án xây dựng nhà máy điện Thái Bình 1 và đường dây truyền tải trị giá 358,11 triệu USD do JICA tài trợ….

Cần có sự tham gia tích cực của các bộ ngành

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang hội nhập sâu vào nền kinh tế trong khu vực và trên thế giới, các hàng rào thuế quan dần được gỡ bỏ thì kinh tế Việt Nam cần chứng tỏ được thế mạnh và tiềm năng phát triển của mình để thu hút tốt hơn nữa nguồn vốn đầu tư từ nước ngoài.

Theo chỉ đạo của Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải, để nâng cao hiệu quả tiến độ giải ngân nguồn vốn ODA và sử dụng hiệu quả nguồn vốn này, các bộ, ngành, địa phương cần tích cực hơn nữa trong việc tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong việc giải phóng mặt bằng, nâng cao chất lượng công tác chuẩn bị dự án, vốn đối ứng. Về phía các cơ quan quản lý nhà nước về nguồn vốn ODA, cơ quan chủ quản, chủ dự án và các nhà tài trợ cũng đã thống nhất sẽ tổ chức thường xuyên các cuộc họp kiểm kiểm tình hình thực hiện, xác định và kịp thời xử lý các vướng mắc nảy sinh, thúc đẩy tiến độ thực hiện và nâng cao tỷ lệ giải ngân các chương trình, dự án ODA.

Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải cho rằng, trong năm 2015, nhiệm vụ chính sẽ là nâng cao năng lực giải ngân, cam kết sử dụng hiệu quả nguồn vốn mà Việt Nam đã ký với các tổ chức. Và để nâng cao hiệu quả trong việc thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài Việt Nam cần phải giải quyết tốt những vấn đề sau:

Phải có sự đảm bảo đầy đủ, kịp thời nguồn vốn đối ứng cho các chương trình và dự án ODA để các dự án này đạt tỷ lệ giải ngân cao nhất và nhanh nhất. Nếu nguồn lực đối ứng bị thiếu bao gồm tài chính và nguồn nhân lực có năng lực thì khó mà thành công trong việc sử dụng nguồn vốn ODA có hiệu quả cao để phục vụ các mục tiêu phát triển. Dù đó là nguồn vốn hay hay viện trợ không hoàn lại đều đòi hỏi những chi phí trong nước mới có thể hiện thực hóa được vốn ODA trở thành những kết quả phát triển cụ thể.

Khi Việt Nam trở thành nước có thu nhập trung bình thấp thì nguồn vốn vay ODA không hoàn lại và nguồn vốn vay có ưu đãi thấp sẽ giảm, thay vào đó là những nguồn vốn vay kém ưu đãi. Vì vậy, việc sử dụng hiệu quả nguồn vốn vay này đòi hỏi Việt Nam phải tăng cường năng lực và cải tiến mạnh mẽ tình hình thực hiện dự án, sử dụng tập trung hơn để đầu tư xây dựng hạ tầng kinh tế và xã hội quy mô lớn, có giá trị và tạo ra tác động lan tỏa đối với sự phát triển chung của cả nước.

Hoàn thiện các văn bản pháp lý, đổi mới trong quy trình và thủ tục quản lý dự án ODA trên cơ sở kết hợp tham khảo những quy chuẩn của các nhà tài trợ, nhất là trong ba khâu công việc quan trọng: đấu thầu mua sắm; đền bù, di dân và tái định cư; quản lý tài chính của các chương trình, dự án dẫn đến tình trạng trình duyệt “kép”.

Trong các mối quan hệ hợp tác phát triển mới, các mô hình viện trợ mới cũng sẽ được áp dụng. Trong đó, sự tham gia của tư nhân và các tổ chức phi chính phủ sẽ được khuyến khích. Do vậy, Chính phủ cần có những chính sách và thể chế phù hợp để tạo môi trường cho các mô hình, phương pháp tiếp cận mới. Bên cạnh đó, cần hợp tác chặt chẽ với các nhà tài trợ để sử dụng một cách hợp lý các cách tiếp cận và mô hình viện trợ mới, nhất là hỗ trợ ngân sách trong tiếp nhận tài trợ để nâng cao hiệu quả sử dụng, giảm bớt các thủ tục và góp phần cải thiện các hệ thống quản lý công của Việt Nam theo chuẩn mực và tập quán quốc tế.

Cần xác định các ưu tiên đầu tư khi sử dụng ODA và nâng cao công tác giám sát, theo dõi và đánh giá dự án. Bởi, bản chất ODA vẫn là khoản vay và có nghĩa vụ phải trả nợ, nên cần loại bỏ tư tưởng “xin” ODA trong một bộ phận cán bộ ở các cấp, kể cả cán bộ lãnh đạo chưa hiểu rõ vai trò và bản chất của ODA, dẫn đến chưa quan tâm đầy đủ đến việc sử dụng hiệu quả nguồn vốn này. Do đó, cần nâng cao năng lực và nhận thức cho đội ngũ tham gia quản lý, sử dụng nguồn vốn ODA.

Đình Thanh