Để nông nghiệp Việt Nam “cất cánh”

Việt Nam có 70% dân số sống ở nông thôn, chính vì thế mà trong thông điệp đầu năm Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã đặt trọng tâm vào nông nghiệp, đưa người nông dân vào vị trí trung tâm và vai trò chủ thể để thực hiện tái cơ cấu nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới, là động lực quan trọng để thúc đẩy kinh tế Việt Nam phát triển. Thời gian qua, Thông điệp của Thủ tướng đã đi vào thực tế, các chính sách ưu đãi, hỗ trợ mạnh mẽ và kịp thời của Chính phủ về cả pháp lý và tài chính đều đang phát huy tác dụng, làm cho bức tranh nông nghiệp Việt Nam dần thay đổi diện mạo, mang lại lợi ích thiết thực cho người nông dân.

Lấy nông dân là trung tâm

Tái cơ cấu ngành nông nghiệp với mục tiêu nâng cao thu nhập của người nông dân được xem là định hướng phát triển nền nông nghiệp Việt Nam giai đoạn tới. Định hướng đó hoàn toàn đúng nhưng tái cơ cấu bằng cách nào, chuyển đổi sang cây gì, con gì lại không đơn giản. Theo các chuyên gia ngành nông nghiệp thì đã có rất nhiều cuộc họp bàn về vấn đề tái cơ cấu nông nghiệp và thực hiện nghị quyết về nông nghiệp, nông dân, nông thôn, nhưng thực tế, vẫn là nói dễ hơn làm. Và sẽ càng khó hơn khi quá trình tái cơ cấu đòi hỏi 3 yếu tố quan trọng: tiền, thị trường và tư duy.

Lãnh đạo Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam - đơn vị có nhiều năm gắn bó với nông nghiệp đã chỉ ra rằng: Trong nhiều năm, nông nghiệp được nói đến nhiều, sản xuất để xuất khẩu cũng được nói đến nhiều, nhưng người nông dân, chủ thể chính của sản xuất lại ít được nói đến. Đặt ra con số lợi nhuận thu được từ 1ha đất sản xuất lúa gạo, nhưng thực tế không có nhiều hộ có được 1ha đất. Tại đồng bằng sông Hồng, 90 - 95% số hộ nông dân có diện tích 0,2 - 0,3ha, đồng bằng sông Cửu Long có khá hơn một chút. Trong bối cảnh chi phí đầu vào cao, giá công lao động cao, giá lúa bán ra thấp như hiện nay, mỗi hộ phải có 4ha trở lên mới có thể sống được bằng sản xuất lúa gạo. Việc hàng chục ngàn hộ nông dân bỏ ruộng là dấu hiệu của sản xuất không hiệu quả. 

Hiện nay, Việt Nam mỗi năm xuất khẩu tới 30% sản lượng gạo, trên 90% cà phê, khoảng 80 - 90% điều và hồ tiêu ra nước ngoài. Nền nông nghiệp Việt Nam đang rất mở, phụ thuộc nhiều vào nhu cầu thị trường xuất khẩu, đòi hỏi sản xuất quy mô lớn hơn, hàng hóa có chất lượng cao hơn, độ đồng đều của sản phẩm tốt hơn. Bây giờ, không phải tính mấy tấn/ha như trước kia mà phải tính bao nhiêu tiền/ha. Sản xuất quy mô nhỏ không còn thích ứng vì chi phí sản xuất quá cao, không đáp ứng được những yêu cầu ngày càng khắt khe của xuất khẩu. Thay đổi tư duy của người nông dân chính là từ nền nông nghiệp số lượng sang nền nông nghiệp hiệu quả. Chính sách dồn điền đổi thửa hình thành những cánh đồng mẫu lớn đang triển khai rộng khắp trên đất nước sẽ đem lại hiệu quả cho người nông dân cũng như doanh nghiệp.

Một yếu tố quan trọng trong việc phát triển nông nghiệp bền vững là công nghệ. Để chuyển giao và phổ biến những tiến bộ khoa học kỹ thuật cho doanh nghiệp và người nông dân rất cần có sự vào cuộc của các nhà khoa học, chuyên gia kỹ thuật trong và ngoài nước, đặc biệt là những người có kinh nghiệm về các mô hình ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật khác nhau trên thế giới, nhằm lựa chọn ra mô hình phù hợp nhất với điều kiện riêng của từng địa phương.

Tìm nhà đầu tư

Theo số liệu thống kê, đến hết tháng 8/2014, tổng vốn đầu tư đăng ký vào lĩnh vực nông nghiệp mới chỉ đạt 3,4 tỷ USD, chiếm 3,03% tổng số dự án và 1,4% tổng vốn đầu tư đăng ký. Bình quân hàng năm, toàn ngành thu hút được khoảng 20 dự án và 130 triệu USD mỗi năm. Thực tế, nhịp độ thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI) vào lĩnh vực nông - lâm - ngư nghiệp đã đạt mức cao trong giai đoạn 1991-2000. Tuy nhiên, giai đoạn gần đây, FDI trong lĩnh vực này đã giảm mạnh. Cụ thể, nếu như cách đây 15 năm, FDI vào nông lâm ngư nghiệp chiếm 15% trong tổng vốn đầu tư FDI của cả nước thì trong 3 năm gần đây chiếm chưa đến 0,5%. Chính vì vậy, tìm nhà đầu tư chiến lược cho nông nghiệp Việt Nam đang được đẩy mạnh. Một trong những nhà đầu tư đó chính là Nhật Bản - nước đang đứng đầu về đầu tư FDI tại Việt Nam trong lĩnh vực công nghiệp. Năm 2014 đánh dấu mối quan hệ khăng khít hơn giữa Việt Nam và Nhật Bản, đặc biệt khi lãnh đạo cấp cao của hai nước đang tìm hướng đẩy mạnh hợp tác nông nghiệp. Bản thân các lãnh đạo của Việt Nam khi thăm Nhật Bản đều nhấn mạnh đến việc thu hút đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, đưa nông sản Việt Nam sang thị trường Nhật Bản. Lĩnh vực nông nghiệp đang trở nên hấp dẫn với nhiều doanh nghiệp Nhật. Nhiều chuyên gia dự báo sẽ có làn sóng đầu tư rất mạnh từ các doanh nghiệp Nhật Bản vào nông nghiệp Việt Nam.

Sau các cuộc gặp giữa lãnh đạo Nhà nước Việt Nam và Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN&PTNT) với lãnh đạo Nhật Bản, tháng 6/2014, Bộ trưởng Bộ Nông lâm nghiệp và thủy sản Nhật Bản Yoshimasa Hayashi đã có chuyến thăm và làm việc với Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Việt Nam Cao Ðức Phát về hợp tác nông nghiệp Việt Nam – Nhật Bản. Sau đó, hàng loạt đoàn doanh nghiệp ở nhiều địa phương Nhật Bản đã sang Việt Nam tìm kiếm cơ hội hợp tác đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp. Những tín hiệu này cho thấy không chỉ là các kế hoạch cấp cao giữa lãnh đạo hai nước, mà bản thân các doanh nghiệp Nhật Bản cũng thật sự quan tâm đến việc đầu tư vào nông nghiệp Việt Nam sau thời gian dài tập trung vào lĩnh vực công nghiệp. Trong đối thoại hợp tác nông nghiệp Việt Nam – Nhật Bản hồi tháng 6/2014, hai bên đã xác định chọn 5 vùng trọng điểm của Việt Nam để thí điểm thực hiện các kế hoạch phát triển ngành nông nghiệp Việt Nam là Hà Nội, Nghệ An, Lâm Đồng, TP.Hồ Chí Minh và đồng bằng sông Cửu Long.

Lê Hiền