“Làm sạch” những rối rắm trong rừng điều kiện kinh doanh hiện tại

Luật Doanh nghiệp (2014) đã có những kế thừa và tiếp tục phát huy hiệu quả và những tác động tích cực của những đợt cải cách lớn từ Luật Doanh nghiệp (1999), Luật Doanh nghiệp (2005) . Luật Doanh nghiệp (2014) đã tập trung đổi mới những vấn đề quan trọng liên quan đến thủ tục gia nhập thị trường, quản trị nội bộ doanh nghiệp, về doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp xã hội, con dấu, tổ chức lại, giải thể doanh nghiệp. Trong đó, có những nội dung hoàn toàn mới cần phải được hướng dẫn bằng Nghị định ngay sau khi Luật có hiệu lực. Dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành Luật Doanh nghiệp (2014) (Sau đây gọi là Dự thảo) đã hướng dẫn chi tiết nội dung liên quan đến doanh nghiệp xã hội, sử dụng mẫu dấu và một số nội dung khác.

Hội thảo lấy ý kiến doanh nghiệp đối với Dự thảo “Nghị định quy định chi tiết thi hành Luật doanh nghiệp và các quy định liên quan đến điều kiện kinh doanh trong hệ thống pháp luật về kinh doanh” do Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) phối hợp với Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung Ương (CIEM) và VCCI tổ chức và qua tại HN đã thu hút gần 200 đại biểu tham dự.

Theo Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM), có tới 1697 điều kiện kinh doanh trong tổng số 5.850 điều kiện kinh doanh được ban hành bởi các thông tư. Theo Luật Đầu tư, đến ngày 1/7/2015, các điều kiện này sẽ đương nhiên hết hiệu lực.

Ông Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng CIEM cho biết, chỉ riêng các quy định về điều kiện kinh doanh đã lên tới gần 900 trang, chưa kể quy định về hồ sơ, trình tự, thủ tục, thời hạn và cơ quan có thẩm quyền xác nhận đáp ứng điều kiện kinh doanh. Đó là chưa nói đến hàng ngàn “công văn điều hành hàng năm” cũng đặt ra điều kiện kinh doanh cho doanh nghiệp. Khoảng 6.000 điều kiện kinh doanh do các bộ, ngành và ủy ban ban nhân dân tỉnh ban hành hết hiệu lực từ 1/7 tới, khi Luật Doanh nghiệp có hiệu lực. Vì vậy, theo ông Cung, các DN phải chủ động, nếu DN không đăng ký, không thông báo cho cơ quan quản lý thì kinh doanh vẫn hợp pháp vì luật không cấm. Nếu ai phạt thì phải kiện. Doanh nghiệp không nên đi hỏi cơ quan Nhà nước là có được kinh doanh không vì nếu hỏi là còn tư duy xin – cho., mà tư duy này cần phải bỏ.

Ông Trần Hữu Huỳnh, Chủ tịch Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) cho rằng, thời điểm này có thể áp dụng giải pháp một nghị định sửa nhiều nghị định về điều kiện kinh doanh, để đảm bảo đến ngày 1/7/2015, không chỉ các điều kiện kinh doanh không đáp ứng yêu cầu của Luật Đầu tư sẽ hết hiệu lực mà còn “làm sạch” những rối rắm trong rừng điều kiện kinh doanh hiện tại.

Tuy nhiên, theo ông Ngô Việt Hòa, Công ty Luật Russin&Vecchi, khó có thể có một giải pháp để xử lý triệt để tình trạng thiếu kiểm soát việc xây dựng, ban hành các điều kiện kinh doanh hiện nay.

Dự thảo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật dường như đang có nỗ lực đưa ra cơ chế kiểm soát việc ban hành điều kiện kinh doanh từ phía cộng đồng doanh nghiệp, thông qua cơ chế tham vấn của cơ quan ban hành chính sách với VCCI. Đề xuất này, theo ông Hòa, nếu được thông qua, có thể tăng thêm tiếng nói phản biện từ doanh nghiệp, nhưng chắc vẫn chưa thể triệt để. Bởi lẽ, VCCI dù có tiếng nói lớn hơn nhưng quyền quyết định cuối cùng vẫn thuộc về cơ quan quản lý nhà nước.

Vì vậy ông Hòa cho rằng, nên chăng, trước mắt cần thành lập một “ban đặc nhiệm” về rà soát điều kiện kinh doanh giúp Chính phủ xử lý vấn đề này. Thành phần “Ban đặc nhiệm” cần đồng thời bao gồm đại diện giới chuyên gia, cộng đồng doanh nghiệp, và các nhà quản lý. “Ban đặc nhiệm” cần được trao quyền tối đa để “dọn dẹp” tất cả các điều kiện kinh doanh bất hợp pháp, bất hợp lý, bất bình đẳng…., cản trở hoạt động, quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp.

“Tất nhiên, điều quan trọng nhất là cần thay đổi tư duy con người, tư duy nhà quản lý về quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp. Chỉ khi tư duy thay đổi mới mong có sự thay đổi triệt để về xây dựng và thực thi pháp luật về điều kiện kinh doanh. Nếu không thay đổi tư duy, việc ban hành các cơ chế kiểm soát mới hay thành lập thêm các cơ quan kiểm soát sẽ không có nhiều tác dụng, đặc biệt trong dài hạn”, ông Hòa khẳng định.

 Anh Mai