Vốn tư nhân đổ vào hạ tầng

“Năm 2010, hạ tầng Việt Nam đứng thứ 103 thế giới, năm 2012 đứng thứ 90, năm 2014 đứng thứ 74. Rõ ràng đây đã có sự kết hợp rất lớn giữa vốn ngân sách, trái phiếu chính phủ, vốn huy động xã hội hóa”, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Đinh La Thăng khẳng định tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XIII khai mạc hôm 21/5/2015 tại Hà Nội.

Hạ tầng hút vốn đầu tư

Nguồn vốn xã hội đầu tư phát triển hạ tầng rất lớn trong những năm qua, bề nổi của xu hướng này có thể nhận thấy rõ ràng qua việc các doanh nghiệp (DN) lớn trong nước quan tâm đến việc mua sân bay, cảng biển…

Trong lĩnh vực hạ tầng giao thông, Bộ trưởng Đinh La Thăng cho biết, từ trước tới nay, toàn bộ vốn ODA dành cho giao thông vận tải là 18 tỷ USD, nhưng riêng trong mấy năm vừa qua, ngành giao thông đã huy động được 180.000 tỷ đồng, tương đương 9 tỷ USD dành riêng cho đường bộ, tương đương 50% vốn ODA từ trước tới nay.

Nguồn vốn xã hội hóa đầu tư bằng hình thức xây dựng – chuyển giao – kinh doanh (BOT) đã góp phần quan trọng để Việt Nam đầu tư phát triển hạ tầng mạnh mẽ trong vài năm trở lại đây. Bộ trưởng Đinh La Thăng khẳng định, với việc đưa vào khai thác hàng nghìn km đường bộ, trong đó có 700 km đường cao tốc, các cây cầu có quy mô lớn, các cảng biển, sân bay bằng nguồn vốn đầu tư xã hội hóa đã làm thay đổi bộ mặt hạ tầng giao thông Việt Nam.

Khi hạ tầng được cải thiện tốt hơn sẽ giảm thời gian lưu thông của các phương tiện kéo giảm nhiều chi phí khác, đảm bảo an toàn, đẩy lùi tai nạn giao thông. Bộ trưởng Đinh La Thăng khẳng định: “Đầu tư phát triển hạ tầng giao thông đã góp phần tăng năng suất, tăng năng lực cạnh tranh kinh tế quốc tế, thực hiện được công tác tái đầu tư công, giảm áp lực nợ công nếu cứ dùng vốn ngân sách hoặc nguồn trái phiếu chính phủ”.

Trong bối cảnh nợ công tăng cao áp sát 65% GDP, các nguồn lực dành cho phát triển hạ tầng khó khăn, việc huy động nguồn vốn từ xã hội, theo hình thức BOT đã góp phần giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước và tạo thế chủ động trong thực hiện đầu tư, phát triển nhanh kết cấu hạ tầng giao thông.

Vốn đầu tư hạ tầng giao thông, đã huy động khoảng 160 nghìn tỷ đồng để triển khai 65 dự án, công trình từ nguồn vốn ngoài ngân sách và trong năm 2014 đạt mức giải ngân kỷ lục lên đến 100 nghìn tỷ đồng. Trước đó, lĩnh vực này mới chỉ thu hút được khoảng 49.605 tỷ đồng với 22 dự án. Nhưng riêng 3 năm trở lại đây, nguồn vốn đã tăng mạnh và gia tăng gần gấp 3 số lượng dự án so với giai đoạn trước.

Xu hướng nguồn vốn xã hội hóa đầu tư xây dựng hạ tầng được dự báo sẽ còn phát triển nhanh trong những năm sắp tới. Giai đoạn từ năm 2016 - 2020, dự kiến sẽ có một nguồn vốn lớn, lên đến khoảng 235 nghìn tỷ đồng vốn ngoài ngân sách đầu tư vào giao thông, từ đường bộ, đường sắt, cảng hàng không quốc tế, các dự án cảng biển, dự án đường thủy nội địa.

Tạo thuận lợi cho nhà đầu tư

Tại diễn đàn Quốc hội kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XIII, chủ đề xã hội hóa đầu tư xây dựng hạ tầng thu hút nhiều quan tâm. Đại biểu Trần Du Lịch đề nghị: Đối với các hình thức đầu tư BOT, BT, cần minh bạch, công khai điều kiện triển khai và phải có luật về hình thức đầu tư đối tác công - tư (PPP). Bởi khuôn khổ pháp lý chưa đầy đủ như hiện nay sẽ khó thu hút được nhà đầu tư nước ngoài.

Công tác giải phóng mặt bằng là khó khăn mà các chủ đầu tư đặt ra khi quyết định đầu tư các dự án hạ tầng. Nhà đầu tư tư nhân không thể bỏ tiền vay ngân hàng và chịu lãi hàng tháng cho những dự án phải nằm đấy vì chưa có mặt bằng thực hiện. Vì vậy, theo các chuyên gia, để tăng sức thu hút với nhà đầu tư tham gia vào dự án hạ tầng giao thông, các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương phải phối hợp chặt chẽ để đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng.

Một khó khăn khác là thời hạn thu hồi vốn, trong khi Nhà nước mong muốn các nhà đầu tư thu phí trong thời gian dài, thì các ngân hàng chỉ giải quyết cho vay vốn trong thời hạn ngắn. Do đó, với các dự án có tổng vốn đầu tư từ 2.000-3.000 tỷ đồng và phương án tài chính có mức thu 20 năm, thì gần như trong 7 năm đầu, doanh nghiệp thu không đủ trả lãi vay.

Về vấn đề này, Trưởng ban Quản lý các dự án đối tác công tư, Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Danh Huy cho biết, Bộ sẽ đề nghị Ngân hàng Nhà nước chỉ đạo các ngân hàng thương mại nâng mức tín dụng đối với những dự án giao thông – vận tải. Bên cạnh đó, Bộ Giao thông Vận tải cũng công bố danh mục các dự án đầu tư rõ ràng, minh bạch để các nhà đầu tư quan tâm, tìm hiểu; ban hành chính sách về nhượng quyền khai thác, kinh doanh để tạo ra nguồn lực đầu tư; thành lập lập quỹ hỗ trợ đầu tư các dự án hợp tác công tư...

Bảo Châu