Thu hút nguồn lực đầu tư và hài hòa lợi ích

Trong hai năm 2013-2014, ngành Giao thông vận tải đã thu hút được 137 nghìn tỷ đồng để đầu tư 44 dự án hạ tầng giao thông, gấp hơn ba lần nguồn vốn ngoài ngân sách mà ngành đã huy động từ năm 2012 trở về trước. Theo kế hoạch trong vòng 5 năm tới (2016-2020), ngành giao thông vận tải sẽ cần nguồn vốn khoảng một triệu tỷ đồng đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng.

Bộ trưởng Giao thông Vận tải Đinh La Thăng cho biết, Bộ Giao thông Vận tải đang triển khai xã hội hóa từng lĩnh vực vận tải để thu hút đầu tư hạ tầng phát triển nhanh hơn nữa, giảm chi phí vận tải. Hiện nay chi phí logistic tại Việt Nam rất cao, trong đó chi phí vận tải gấp 3 lần thế giới nên không thể nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Mục tiêu hút vốn đầu tư đòi hỏi Bộ Giao thông Vận tải và Chính phủ cần phải hoàn thiện chính sách, giải quyết những vướng mắc hiện nay và ưu đãi hỗ trợ nhà đầu tư hơn nữa.

Từ đường cao tốc, sân bay, bến cảng…

Doanh nghiệp (DN) tư nhân tham gia lĩnh vực hạ tầng điện, đường, nước sạch, cảng biển từ trước nay không hiếm, dưới hình thức đổi đất lấy hạ tầng. Điển hình như trường hợp nhà đầu tư Hàn Quốc, GS E&C đầu tư dự án BT (xây dựng - chuyển giao) đại lộ Phạm Văn Đồng. Công ty CP Đầu tư Hạ tầng kỹ thuật TP.HCM (CII) cũng từng đi tiên phong trong hình thức nhượng quyền thu phí tại Trạm thu phí Kinh Dương Vương, phía Tây TP.HCM, Trạm thu phí xa lộ Hà Nội và là nhà đầu tư (NĐT) của nhiều dự án BT, BOT (xây dựng - kinh doanh - chuyển giao) hạ tầng giao thông tại TP.HCM. Tuy nhiên, trước năm 2012, DN nhà nước vẫn làm chủ "sân chơi" đầu tư hạ tầng, chưa xuất hiện các DN tư nhân quy mô lớn nhảy vào cuộc.

Trong vòng 2 năm nay, hàng loạt tên tuổi lớn đã đề xuất mua lại hoặc trực tiếp đầu tư nhiều dự án "khủng", trong đó có Tập đoàn Vingroup của tỷ phú Phạm Nhật Vượng. Vingroup mở rộng đầu tư tại đảo Phú Quốc với việc khởi công Cảng Hành khách Quốc tế Phú Quốc quy mô 179,3ha, trực tiếp quản lý, điều hành dự án phần vốn BOT, với giá trị là 493 tỷ đồng, tương đương với 30% tổng vốn đầu tư.

Vingroup không cũng không giấu tham vọng đầu tư vào hạ tầng khi đề xuất mua 3 nhà ga đường sắt: Hà Nội, Đà Nẵng, Sài Gòn cùng Cảng Sài Gòn, Cảng Hải Phòng.

Một đại gia khác là ông Đỗ Quang Hiển, Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc Công ty CP Tập đoàn T&T đã đề xuất với Bộ Giao thông Vận tải mua lại Cảng hàng không Quốc tế Phú Quốc. Và mới đây, Bầu Hiển cũng đã bày tỏ nguyện vọng mua ga đường sắt Hà Nội.

Có thể nói, chưa bao giờ lĩnh vực hạ tầng lại có sức hút lớn với khu vực tư nhân như thời gian gần đây. Nhiều dự án trọng điểm được khởi động lại sau nhiều năm mỏi mắt chờ NĐT. Đánh giá cơ hội đầu tư vào lĩnh vực hạ tầng của khối DN tư nhân, ông Lê Quốc Bình, Tổng giám đốc CII, cho rằng, tiềm năng còn rất lớn. Nếu so với một số nước trong khu vực, mức độ đầu tư cho hạ tầng, đặc biệt là đường sá, cầu cảng của Việt Nam chỉ mới trong giai đoạn đầu. Mảnh đất màu mỡ nhưng không phải khoản đầu tư nào cũng khả thi.

Cuộc chơi của “cá mập”

Tại hội thảo tìm giải pháp thúc đẩy vốn đầu tư vào hạ tầng giao thông, ông Hồ Minh Hoàng, Tổng giám đốc Công ty CP Đèo Cả, cho biết, doanh nghiệp rất lúng túng khi vay vốn ngân hàng, phải mất 3 năm chuẩn bị mới vay vốn cho dự án Đèo Cả. Do vậy, cần có sự tham gia của Bộ Giao thông Vận tải và Bộ Tài chính hỗ trợ doanh nghiệp làm việc với các tổ chức tín dụng. Ngoài ra, Bộ Giao thông Vận tải cần công bố bảng xếp hạng doanh nghiệp đầu tư để làm nền tảng tham gia đấu thầu và chỉ định dự án.

Rõ ràng với nguồn vốn đầu tư rất lớn, thời gian thu hồi vốn dài, rủi ro lớn trong quá trình đầu tư, lĩnh vực hạ tầng không dành cho các DN quy mô vừa và nhỏ. Những DN tham gia sân chơi này phải là các DN có tiềm lực, quy mô lớn để có thể khai thác các cơ hội đầu tư từ phát triển hạ tầng.

Khi đầu tư dự án hạ tầng, thuận lợi là các DN sẽ giảm mức độ cạnh tranh, chẳng hạn khi đầu tư đường cao tốc, sẽ không có tuyến cao tốc thứ 2 trên cùng chặng để cạnh tranh trực tiếp, thu hút lưu lượng xe, ảnh hưởng đến thu phí. Ông Nguyễn Bá Dương, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Coteccons, DN đang đầu tư và thi công dự án BOT quốc lộ 1A, đoạn tránh TP. Phủ Lý, Hà Nam nhìn nhận, nhiều dự án hạ tầng hiện nay khá hấp dẫn, nhưng kinh nghiệm quản lý, khai thác công trình sau khi đi vào sử dụng là yếu tố quyết định thành công.

Với chi phí đầu tư cao và thời gian hoàn vốn kéo dài từ 15 - 20 năm nên "cuộc chơi" này chủ yếu dành cho những nhà đầu tư có kinh nghiệm, kiểm soát hiệu quả chi phí, có tiềm lực tài chính vững vàng, khả năng huy động vốn tốt. Riêng với các dự án BT, do phải đối diện hai bài toán khó là rủi ro khi huy động vốn để xây dựng công trình và rủi ro không vận hành được các quỹ đất sau đó nên DN phải hết sức cân nhắc về nội lực.

Vấn đề thu phí cũng đang gây tranh cãi hiện nay, do Nhà nước đã tiến hành thu phí sử dụng đường bộ tính theo đầu phương tiện nhưng vẫn có các trạm thu phí BOT ở các tuyến đường giao thông. Bộ trưởng Đinh La Thăng cho rằng, các dự án phải đảm bảo hài hòa lợi ích Nhà nước, nhà đầu tư, người dân.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban kinh tế của Quốc hội Nguyễn Đức Kiên nhận định: Chúng ta không đủ thực lực để đưa hạ tầng phát triển phù hợp với việc phát triển kinh tế - xã hội nếu chỉ dựa vào ngân sách Nhà nước. Vì thế cần phải huy động các nguồn lực của các thành phần kinh tế khác, trong đó có nguồn vốn xã hội hóa của các dự án BOT."Khi đưa ra mức phí, bên cạnh việc người dân phải trả thêm một phần chi phí nữa, nhưng lại rút ngắn được thời gian về mặt tiện nghi và tiện lợi hơn trong quá trình sử dụng dịch vụ giao thông. Phải có bài toán so sánh trong việc đó” – ông Nguyễn Đức Kiên phát biểu.

Lê Minh