Đổi mới sáng tạo để khởi nghiệp thành công

“Để khởi nghiệp thành công không chỉ có khát vọng, đam mê, dũng cảm mà còn phải luôn sáng tạo và đổi mới. Khởi nghiệp thành công sẽ góp phần phát triển đội ngũ doanh nhân ngày càng lớn mạnh; tạo nên sức sống mới cho nền kinh tế”. Đây là lời khẳng định của ông Vương Đình Huệ, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương tại Diễn đàn Khởi nghiệp. Diễn đàn do VCCI phối hợp với Ban Kinh tế Trung ương tổ chức vừa qua tại Hà Nội.

Nguồn nhân lực đóng vai trò then chốt

Theo ông Vương Đình Huệ, nguồn nhân lực là vấn đề then chốt đối với đổi mới sáng tạo. Đổi mới sáng tạo là nhiên liệu quý giá ươm mầm cho khởi nghiệp. Năng lực sáng tạo quốc gia phụ thuộc phần lớn vào chất lượng giáo dục và đào tạo; chính sách phát triển khoa học công nghệ và môi trường kinh doanh thuận lợi. Tuy nhiên, trên thực tế, năng lực khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của VN hiện còn yếu; hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia còn non trẻ, hạn chế, công tác nghiên cứu và phát triển (R&D) vẫn chưa đặt ở vị trí xứng tầm trong khởi sự doanh nghiệp. Bên cạnh đó, môi trường kinh doanh, năng lực cạnh tranh quốc gia của Việt Nam còn ở thứ hạng rất khiêm tốn.

Ông Huệ cho biết, trong thời gian tới, các loại hình doanh nghiệp hoạt động theo Luật Doanh nghiệp sẽ ngày càng phát triển mạnh cả về số lượng và chất lượng, cả về quy mô lẫn hiệu quả kinh tế. Mọi khởi sự doanh nghiệp thành công sẽ có vị trí quan trọng lâu dài, bền vững, làm “vệ tinh” cho các doanh nghiệp lớn, đa quốc gia hoặc tự phát triển sang quy mô lớn hơn. Cùng với sự lớn mạnh của nhiều doanh nghiệp, tập đoàn lớn, các doanh nghiệp vừa và nhỏ, doanh nghiệp tư nhân ngày càng phát triển là một động lực quan trọng của nền kinh tế.

“Tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế mạnh mẽ, sâu rộng thông qua các Hiệp định thương mại tự do đa tầng nấc giữa Việt Nam với các nước đã đặt ra những yêu cầu khắt khe về năng lực sáng tạo, trình độ công nghệ đối với doanh nhân Việt Nam khi khởi nghiệp; đồng thời đòi hỏi phải tiếp tục đổi mới cơ chế, chính sách tạo điều kiện, môi trường kinh doanh cho doanh nghiệp khởi nghiệp, nhất là nhóm chính sách về đầu tư, vườn ươm khoa học công nghệ, đầu tư nguồn nhân lực và đổi mới sáng tạo trong điều kiện chuyển đổi mô hình tăng trưởng dựa trên nâng cao năng suất lao động, chất lượng và sức cạnh tranh”, ông Huệ khẳng định.

Theo ông Huệ, có 5 nhóm giải pháp chính nhằm nâng cao hiệu quả doanh nghiệp khởi nghiệp. Đó là vấn đề đẩy mạnh nghiên cứu và triển khai (R&D) nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả, nâng cao giá trị gia tăng, tăng nhanh giá trị nội địa và tham gia có hiệu quả vào chuỗi giá trị toàn cầu đối với doanh nghiệp khởi nghiệp; các giải pháp nhằm đa dạng hóa các nguồn lực đầu tư tài chính (hỗ trợ tài chính từ ngân sách nhà nước; từ các nhà đầu tư riêng lẻ; vai trò của các quỹ đầu tư mạo hiểm), chính sách tiếp cận nguồn vốn của ngân hàng và các tổ chức tài chính vi mô để thúc đẩy các công ty khởi nghiệp tăng trưởng.  Ngoài ra, còn là vấn đề xây dựng hệ sinh thái các doanh nghiệp khởi nghiệp (start-up) của Việt Nam, trong đó đề cao việc đổi mới từ “phòng thí nghiệm ra thị trường” với những công nghệ đột phá, tạo dựng thị trường thương mại hóa kết quả nghiên cứu trong các ngành như y tế, năng lượng sạch và giáo dục; đa dạng hóa các chương trình khởi sự kinh doanh dành cho thanh niên nông thôn, miền núi; vấn đề về công tác đào tạo doanh nhân, phát triển nguồn nhân lực cho khởi sự kinh doanh, giáo dục khởi nghiệp ngay từ các bậc học phổ thông.

Tăng đào tạo khởi sự kinh doanh

“Thực trạng hoạt động khởi sự kinh doanh của Việt Nam thấp hơn các nước rất nhiều và thấp hơn năm 2013. Về phân theo độ tuổi, khả năng của người trẻ tuổi kém hơn người trung niên nên họ dễ thất bại hơn”, TS Lương Minh Huân, Viện phát triển DN- VCCI đã khẳng định như vậy khi công bố Báo cáo chỉ số khởi nghiệp 2014 tại Diễn đàn.

Theo ông Huân, tâm lý lo sợ rủi ro của người khởi nghiệp Việt Nam vẫn khá cao và điều này thể hiện sự lo sợ về rủi ro của nền kinh tế. Do đó, muốn giảm lo sợ thì cần tạo môi trường kinh doanh, tăng đào tạo khởi sự kinh doanh tốt hơn trong giáo dục. Cần trang bị những kiến thức về đào tạo để có kinh nghiệm tốt hơn khi khởi nghiệp cho các bạn trẻ.

Báo cáo chỉ số khởi nghiệp 2014 cho thấy, tỷ trọng khởi nghiệp trong công nghiệp chế biến cao thứ nhất; tỷ lệ từ bỏ kinh doanh ở người Việt Nam thấp hơn các nước, điều này có nghĩa là khả năng bám trụ của doanh nghiệp Việt tốt hơn (có khoảng 100 người tham gia kinh doanh thì chỉ có khoảng 23 người bỏ. Lý do bỏ là vì sức khỏe cá nhân, do gia đình, do vấn đề tài chính; một số là do vấn đề lợi nhuận; số khác là do tìm thấy cơ hội kinh doanh và việc làm khác).

Theo báo cáo, điều kiện kinh doanh của Việt Nam năm 2014 không có nhiều thay đổi so với năm 2013. Trong 13 chỉ số thì có 3 chỉ số trên mức trung bình, 3 chỉ số thấp nhất là: chương trình hỗ trợ Chính phủ, giáo dục phổ thông, độ mở của thị trường nội địa.

Dựa trên những chỉ số đó, TS Lương Minh Huân và nhóm nghiên cứu đã đề ra một số khuyến nghị và đề xuất: đó là VN cần cải thiện các điều kiện kinh doanh; xây dựng và hoàn thiện các chương trình hỗ trợ khởi nghiệp và phát triển kinh doanh. Đặc biệt, cần thực hiện chương trình phổ cập kiến thức, kỹ năng khởi sự doanh nghiệp cho các cá nhân muốn khởi sự, nhất là thanh niên, kể cả đối với hộ kinh doanh cá thể.

Báo cáo chỉ số khởi nghiệp 2014 được dựa trên Chỉ số khởi nghiệp toàn cầu – GEM được khởi đầu năm 1999, với sự tham gia của 10 nước phát triển. Hiện nay nghiên cứu Chỉ số Khởi nghiệp toàn cầu đã thu hút được khoảng 100 nước tham gia. Nghiên cứu lớn nhất về khởi nghiệp là vào năm 2014 phỏng vấn được 206 nghìn người, đại diện cho 73 quốc gia, chiếm 72,4% dân số thế giới và 90% GDP của thế giới. Tất cả các hoạt động nhằm tạo việc làm và mang lại thu nhập cho mình hoặc cho người khác đều là các hoạt động về kinh doanh (trừ trong lĩnh vực nông nghiệp).

Anh Mai