Nhiều tiềm năng phát triển kinh tế dựa trên internet

“Xét về mức độ chuyển đổi số, Việt Nam chỉ đứng thứ 45 trong tổng số 50 quốc gia được khảo sát. Như vậy, Việt Nam gần “đội sổ” về chuyển đổi nền kinh tế số”. Đây là thông tin được ông Nguyễn Quang Vinh, Giám đốc Văn phòng Doanh nghiệp vì sự phát triển bền vững Việt Nam, Ủy viên Ban thường trực VCCI công bố tại Diễn đàn "Tiềm năng kinh tế số tại Việt Nam – Bài học từ các nước Châu Á” vừa được tổ chức tại Hà Nội.

Diễn đàn do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Trung tâm nghiên cứu dự án công nghệ (TRPC) tổ chức. Đây là hoạt động trong khuôn khổ Dự án “Chương trình hỗ trợ các doanh nghiệp, làng nghề ứng dụng thương mại điện tử đẩy mạnh bán hàng và xuất khẩu sản phẩm” do VCCI thực hiện.

Lượng người sử dụng internet ngày một tăng

Theo ông Vinh, hiện nay, có khoảng 40% dân số toàn cầu sử dụng internet mỗi ngày. Riêng với Việt Nam, từ năm 2010 đến nay, Việt Nam đã liên tục đứng trong top 20 quốc gia có số người dùng Internet lớn nhất thế giới với tỷ lệ hơn 30% dân số, dự kiến tỷ lệ này sẽ tăng lên 45-50% vào 2020. Sự phát triển mạnh mẽ của Internet cùng với ứng dụng phổ biến của các thiết bị điện thoại thông minh hay máy tính bảng giúp mọi người có thể dễ dàng kết nối và tương tác với nhau từ bất kỳ nơi nào trên thế giới. Không một quốc gia nào có thể đứng ngoài xu thế toàn cầu hóa công nghệ. Nhiều người cho rằng, các công nghệ thông minh có thể thay thế công việc của con người, khiến tỷ lệ thất nghiệp tăng cao. Trên thực tế các công nghệ mới bao gồm internet giúp con người nâng cao tri thức với nguồn dữ liệu mở, dồi dào và gần như miễn phí, đồng thời tạo thêm nhiều việc làm. Theo ước tính, cứ một công việc liên quan đến công nghệ sẽ tạo thêm từ 5 đến 7 các công việc liên quan đi kèm. Tăng trưởng 20% trong đầu tư công nghệ thông tin và Truyền thông (ICT) sẽ làm tăng 1% GDP quốc gia.

Theo Báo cáo “Tiềm năng kinh tế số tại Việt Nam - Bài học từ các nước Châu Á”, đến năm 2014, VN có khoảng 40 triệu người dùng internet. Như ở nhiều nền kinh tế đang phát triển ở Châu Á, kinh tế internet chủ yếu dựa trên thương mại điện tử, trò chơi trực tuyến, dịch vụ nội dung internet, truyền thông đại chúng và quảng cáo trực tuyến. Với mỗi ví dụ trên, một hệ sinh thái hỗ trợ đang được thiết lập xung quanh chúng. Tuy vậy, khi nói đến các quy định về dịch vụ internet thì VN là một trong những nước có chính sách hạn chế nhất về các dịch vụ như mạng xã hội, trò chơi di động, over-the-top…

Cũng theo báo cáo, VN nhanh chóng trở thành một trong những quốc gia di động lớn nhất thế giới, và yếu tố quan trọng tạo nên sự gia tăng chóng mặt của internet ở VN là đầu tư vào các mạng 3G có thể so sánh với hạ tầng viễn thông ở nhiều nước phát triển với tốc độ lên đến 42Mbps. Với 3GB di động thì chi phí 10 USD, chưa đến 5% thu nhập khả dụng, là hoàn toàn chi trả được. Mặc dù không phải ai cũng có tiền mua máy tính, nhưng hầu như ai cũng có 1 chiếc điện thoại di động và ngày càng nhiều người có điện thoại thông minh.

Như vậy, vai trò đi đầu của thương mại điện tử trong việc chuyển đổi nền kinh tế của VN đã rất rõ ràng. Doanh thu từ thương mại điện tử B2C của VN đạt khoảng 3 tỷ USD năm 2014, chiếm hơn 2% tổng doanh thu bán lẻ của cả nước, với chi tiêu trực tuyến trung bình của khách hàng khoảng 145 USD. Mặc dù tiền mặt vẫn còn là ưu tiên hàng đầu và 64% khách hàng trực tuyến lựa chọn thanh toán bằng tiền mặt, nhưng khoảng 47% sẵn sàng thanh toán bằng ví điện tử, và 14% sử dụng ngân hàng trực tuyến. Đằng sau thành công của thương mại điện tử là một hệ sinh thái gồm các công ty hỗ trợ chuyên về logistic, thanh toán và giao hàng.

Đào tạo con người và cơ chế thông thoáng để phát triển

Tuy nhiên, theo Chỉ số kết nối toàn cầu 2015 (GCI 2015), 50 nền kinh tế trong khảo sát được chấm điểm về các chỉ số kết nối, ứng dụng công nghệ thông tin, truyền thông (ICT) và chuyển đổi số - mức điểm càng cao, đồng nghĩa quốc gia/vùng lãnh thổ đó càng sẵn sàng cho tăng trưởng và phát triển. Xét về mức độ chuyển đổi số, Việt Nam chỉ đứng thứ 45 trong tổng số 50 quốc gia được khảo sát. Như vậy, Việt Nam gần “đội sổ” về chuyển đổi nền kinh tế số. Chile, Trung Quốc, và Các tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất (UAE) dẫn đầu trong danh sách các thị trường đang phát triển.

Theo ông Vinh, “kết quả này có thể chưa phản ánh hết thực tế về phát triển kinh tế số tại Việt Nam, tuy nhiên sẽ vẫn khiến tất cả chúng ta –từ các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia cho tới các doanh nghiệp – đều cần phải suy nghĩ. Đâu là nguyên nhân, và giải pháp, hành động cụ thể là gì?”

Ông John Ure, Giám đốc TRPC cho rằng, Việt Nam có nhiều khả năng để chuyển đổi thành nền kinh tế và xã hội số hóa hoàn toàn như các quốc gia Nhật Bản, Hàn Quốc… Để đạt được điều đó, Việt Nam ngoài chuyện cần có một cơ sở hạ tầng để truy cập internet thì đào tạo con người và có một cơ chế thông thoáng để phát triển cũng rất quan trọng. Việt Nam cũng cần xây dựng một hệ sinh thái số hóa trong nước, bao gồm thiết lập các ngành phụ trợ như phân phối hay các kỹ năng thiết kế và vận hành. Đồng thời, tham vấn và thu hút sự tham gia của ngành hiểu được tác động đa ngành của Internet.

“Chẳng hạn trong các lĩnh vực nông nghiệp, dịch vụ y tế và giáo dục cần hợp tác trực tiếp với ngành theo cách hỗ trợ và cung cấp thông tin tốt hơn cho quá trình hoạch định chính sách quốc gia để củng cố một hướng tiếp cận tổng thể ngầm tạo ra một xã hội số. Tiếp theo là khuyến khích việc áp dụng rộng rãi chuẩn của ngành, về khả năng vận hành lẫn nhau, an toàn và bảo mật cũng như quy tắc ứng xử về an sinh xã hội”, ông John Ure nói.

Bên cạnh đó, theo báo cáo, mặc dù luật và quy định về thương mại điện tử được thiết kế để khuyến khích sự phát triển của ngành này, nhưng luật định vẫn còn thiếu sự rõ ràng về nghĩa vụ và trách nhiệm của các công ty thương mại điện tử, đặc biệt những trường hợp có liên quan đến đối tác và nhà đầu tư nước ngoài. Vấn đề này có lẽ là nghiêm trọng nhất trong các lĩnh vực liên quan đến nội dung và truyền thông xã hội. Các cơ quan thẩm quyền cần hợp tác chặt chẽ hơn nữa với ngành để đảm bảo tính minh bạch và tránh rủi ro pháp lý cho nhà đầu tư. Mặt khác, tuy quy định và việc cấp phép cho các lĩnh vực chiến lược về kinh tế như thanh toán điện tử được xây dựng chặt chẽ là một điều tốt, nhưng các thủ tục nộp đơn, đánh giá và cấp giấy phép, phê duyệt và đăng ký cần hiệu quả và minh bạch hơn nữa. Chính phủ có thể thúc đẩy quá trình này bằng cách cải thiện quy định để nới lỏng hạn chế đối với DN muốn khai thác internet trong hoạt động kinh doanh của họ, cũng như loại bỏ yếu tố bất trắc và khuyến khích sử dụng internet cho tất cả các DN.

Bao cáo cũng cho rằng, VN không thiếu năng lực lập kế hoạch, nhưng vẫn đang trong giai đoạn bắt đầu của việc phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt kỹ năng và kiến thức liên quan trực tiếp nhất đến các hệ thống quản lý thông tin, quy trình thủ tục và việc sử dụng các nguồn lực mạng như đám mây và quản trị trực tuyến. Việc nâng cao nhận thực và sự phát triển những kiến thức nói trên cũng như việc tiếp nhận các kỹ năng này cần được đưa vào ưu tiên về kinh tế và công nghiệp của quốc gia. Học tập điện tử trực tuyến là một lĩnh vực quan trọng cần hỗ trợ và thúc đẩy hơn nữa.

Anh Mai