Thách thức trong xử lý vệ sinh môi trường các thành phố ven biển

Việt Nam là một trong những nước có tốc độ đô thị hóa cao nhất khu vực, phần lớn do dân di cư từ vùng nông thôn vào thành phố. Đô thị hóa góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhưng cũng làm tăng thêm các thách thức tại các thành phố về cung ứng dịch vụ và cơ sở hạ tầng, nhất là trong lĩnh vực thoát nước và xử lý nước thải và chất thải rắn.

800.000 người dân được hưởng lợi

Nước thải và nước mưa không được xử lý và đổ thẳng vào hệ thống cống dẫn đến các con sông gần nhất. Do không được bảo dưỡng đầy đủ nên tại VN thường xảy ra hiện tượng ngập úng trong thành phố và phần lớn hệ thống cống thoát. Các hệ thống cống thoát nước đã được xây dựng từ lâu, đến nay đã đến lúc phải sửa chữa, nâng cấp.

Bên cạnh đó, hàng năm cả nước thải ra khoảng 15 triệu tấn rác thải rắn và thường không được xử lý và đổ thẳng ra các bãi rác lộ thiên, và một số ít các bãi chôn lấp rác hợp vệ sinh. Công tác thu gom rác thải rắn chỉ đáp ứng 70% yêu cầu tại các thành phố.

Bởi vậy, dự án “Vệ sinh môi trường các thành phố ven biển” thực hiện thoát nước, xây dựng các công trình thu gom và xử lý nước thải và chất thải rắn và một chương trình nâng cao năng lực toàn diện sẽ đem lại lợi ích lớn cho trên 800.000 dân, trong đó 250.000 sẽ được hưởng lợi từ việc giảm nhẹ úng lụt; trên 800.000 dân được hưởng lợi từ dịch vụ xử lý chất thải rắn, 65.000 học sinh được sử dụng công trình vệ sinh sạch đẹp hơn, và 8.452 hộ gia đình được vay vốn từ quỹ quay vòng phục vụ cải tạo công trình vệ sinh trong gia đình. Đây là dự án do Ngân hàng Thế giới cấp 190 triệu USD vốn từ Hiệp hội Phát triển Quốc tế IDA và 4,6 triệu USD từ quỹ tín thác, Quỹ Môi trường toàn cầu GEF cung cấp 5 triệu USD viện trợ không hoàn lại.

Bên cạnh đó, một nhà máy xử lý nước thải tại Quy Nhơn với công suất 14.000 m3/ngày đã được xây dựng bằng nguồn vốn của dự án và khoản viện trợ do GEF cung cấp và mang lại lợi ích cho 60.000 người. Đặc biệt, Dự án hỗ trợ các công ty môi trường đô thị qua chương trình tổng thể nâng cấp hệ thống kế toán, lập hướng dẫn vận hành bảo trì, và khung pháp lý cho hợp tác công – tư, giám sát môi trường, đào tạo nhân lực để cung cấp dịch vụ tốt hơn.

Hướng tới tương lai

Theo đánh giá của WB, Chính phủ và các chính quyền địa phương đã thực hiện các bước ngay từ giai đoạn thiết kế và thực hiện dự án nhằm kéo dài thời gian sử dụng và vận hành công trình. Các địa phương đã lựa chọn công nghệ thích hợp dựa trên quỹ đất sẵn có và dự báo tăng trưởng của mình. Đồng thời dự án cũng hỗ trợ ban hành nghị định mới về môi trường rõ ràng hơn, giúp các địa phương sử dụng phí thu và tiền phạt bù đắp vào chi phí vận hành và bảo dưỡng và các chi phí khác.

Nhờ kết quả khả quan trong giai đoạn đầu, giai đoạn tiếp theo của dự án sẽ sớm tiếp tục. Ba địa phương tham gia dự án đã đề xuất một phương án cấp vốn hỗn hợp bổ sung và đã tiến hành lập kế hoạch và dự trù trước các kịch bản khác nhau. Đồng thời, các địa phương cũng tìm hiểu các nguồn tạo thu nhập mới, ví dụ sản xuất phân bón từ rác tại Đồng Hới, hay một đề xuất khác về tái sử dụng rác thải chuẩn bị trình lên Quỹ Gates.

Ông Nguyễn Hữu Hoài – Chủ tịch UNBD tỉnh Quảng Bình cho biết, dự án đã góp phần thay đổi diện mạo của thành phố Đồng Hới, ghi thêm điểm cho những tiêu chí cần thiết của đô thị loại II, đó là 75% dân số và khách du lịch được tiếp cận với dịch vụ thoát nước và xử lý nước thải. Hệ thống thoát nước sau khi được dự án lắp đặt, nạo vét, cải tạo đã đầu tư thêm cây xanh, điện chiếu sáng, hệ thống neo đậu tàu thuyền, góp phần chỉnh trang đô thị theo hướng hiện đại và thân thiện với môi trường, góp phần phát triển bền vững.

Quỳnh Anh