“Ma trận” thị trường thức ăn chăn nuôi bổ sung

Hiện nay, trên thị trường chỉ có khoảng 60 công ty sản xuất các sản phẩm thức ăn chăn nuôi bổ sung có đăng ký sản xuất với cơ quan chức năng.

Theo nhiều chuyên gia trong lĩnh vực chăn nuôi, 1 kg thức ăn chăn nuôi bổ sung (TACN) kích thích tăng trưởng là 60 ngàn đồng, trong đó không ít DN đưa nguyên liệu gồm 80% bột sò (1.000đ/kg), bột đá (800đ/kg), đường Dextrose (còn gọi là đường sinh học, giá 13.000đ/kg). Điều đáng nói là, trong 1 kg TACN bổ sung này thực chất chỉ có 100 g vitamin hoặc các chất khác, còn lại 900g thuộc về 3 nguyên liệu nói trên. Trong đó, bột đá chỉ cung cấp canxi và phospho mà không cung cấp đạm.

80% người chăn nuôi sử dụng TACN bổ sung

Cách đây 4 năm, khi giá thịt lợn hơi (giá bán cân nguyên con còn sống) chạm đáy, dưới mức 40 ngàn đồng/kg, các DN sản xuất TACN bổ sung vẫn có lãi. Hiện nay giá sản phẩm này đang ở mức 47 ngàn đồng/kg thì loại thức ăn này mặc sức “tung hoành”, trong khi có “nhiều quá cơ quan quản lý nhớ không hết" – nhận xét của một chuyên gia nông nghiệp.

Theo PGS.TS Dương Thanh Liêm - nguyên Hiệu trưởng Trường ĐH Nông Lâm TP.HCM, hiện nay, trên thị trường có rất nhiều loại TACN bổ sung được các nhà sản xuất khuyến cáo nông dân sử dụng vào chăn nuôi với tỷ lệ trộn khác nhau, cho gia súc, gia cầm ăn trực tiếp, như: 1kg/5kg, 1kg/10kg, 1kg/100kg, 1kg/1.000 kg, thậm chí 1kg/2.000 kg .

Chủ một trang trại chăn nuôi lớn tại Sơn Tây- Hà Nội cho biết, hàng ngày ông tiếp ít nhất từ 2- 3 nhân viên thuộc các công ty sản xuất TACN bổ sung tới chào hàng với các sản phẩm dinh dưỡng bổ sung như ADE, B.complex, vitamin C, đặc trị tiêu chảy, đặc trị hô hấp, tăng trưởng nhanh, giảm FCR, tăng tốc, sumo, thảo dược tăng trưởng, chống còi, bung đùi, nở mông nở vai tạo nạc, kích thích lên giống, kích thích sữa, bung mông thịt đỏ, glucan, bổ sung vitamin... Vị chủ trang trại này cho biết: hiện người chăn nuôi chưa hài lòng về chất lượng của một số loại TACN như nuôi heo chậm lớn, nuôi dài ngày, lợi nhuận thấp, dịch bệnh nhiều, xuất bán giá không cao nên khi nghe các nhân viên của công ty hay đại lý giới thiệu các loại TACN bổ sung tốt và mang lại lợi nhuận nhiều là trang trại sử dụng.

Theo chủ một đại lý cấp 1 bán thuốc thú y và TACN bổ sung tại Bình Dương, hiện có đến 80% trang trại chăn nuôi sử dụng sản phẩm TACN bổ sung nhưng số lượng nhiều hay ít còn tùy thuộc vào quy mô và quan niệm chăn nuôi của mỗi trang trại. Các sản phẩm TACN bổ sung bán theo bịch trưng bày trong cửa hàng đủ loại từ 100gr; 0,5kg đến 1 kg/bịch; có loại bổ sung Vitamin C, BcomplexC, ADE Bcomplex, Vitamix, Canxi Biotin, Chống còi, Sumo... với giá cả vô chừng, có sản phẩm chỉ có 28.000đ/kg nhưng có thứ cao gấp 10-20 lần, thậm chí có sản phẩm lên tới cả triệu/kg. Vị này cho biết hầu hết các công ty bán sản phẩm TACN bổ sung đều có mức chiết khấu khá cao, có nơi 30%, thậm chí có công ty chiết khấu tới 50%.

Nhà quản lý ở đâu?

Thị trường thuận lợi đến như vậy nên con số các công ty, DN thực sự sản xuất kinh doanh các sản phẩm TACN bổ sung lớn gấp nhiều lần con số khoảng 60 công ty được Nhà nước cho phép sản xuất, kinh doanh ngành hàng này. Mặt khác, mặc dù các sản phẩm TACN bổ sung được phân phối chủ yếu theo hệ thống các cửa hàng thuốc thú y nhưng theo phân cấp quản lý thì cơ quan thú y địa phương không có trách nhiệm kiểm tra chất lượng và xử phạt mà trách nhiệm này thuộc về Thanh tra Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT).

Thực tế có công ty đăng ký ở Bộ NN-PTNT chỉ có 4-5 sản phẩm TACN bổ sung nhưng khi đưa bảng giá ra thị trường thì giới thiệu sẽ cung ứng được tới vài chục sản phẩm. Ngoài ra, còn có rất nhiều sản phẩm không được đăng ký vẫn lưu hành trên thị trường. Về vấn đề này một số DN cho biết: do thủ tục đăng ký kinh doanh chỉ được thực hiện tại Hà Nội (Cục Chăn nuôi hoặc Cục Thú y) nên rất khó khăn cho các DN ở xa. Tại các cơ quan đăng ký này thường xuyên quá tải, phải chờ đợi rất lâu nên DN rất nản lòng. Vì vậy, có những sản phẩm TACN bổ sung chưa đăng ký, không được phép lưu hành trên thị trường nhưng vì đã lỡ làm nên buộc lòng chúng tôi phải bán “chui”- Giám đốc một DN chuyên sản xuất TACN bổ sung thừa nhận.

Từ này 29/3/2011 Bộ NN- PTNT đã ban hành Thông tư 14/2011/TT-BNNPTNT quy định, việc kiểm tra đánh giá, phân loại cơ sở sản xuất kinh doanh vật tư nông nghiệp và nông, lâm, thủy sản. Đây được coi là “cây gậy” cho công tác quản lý của các đơn vị chức năng và địa phương, nhưng vì nhiều lý do mà đến nay mới chỉ có một số ít địa phương thực hiện Thông tư này.

Để xảy ra tình trạng yếu kém trong quản lý sản xuất, kinh doanh TACB bổ sung, theo ông Lê Bá Lịch - Chủ tịch Hiệp hội TACN Việt Nam là do chế tài xử phạt vẫn còn nhẹ. Bên cạnh đó, biện pháp công khai các DN vi phạm trên phương tiện thông tin đại chúng có tính răn đe ít nhiều nhưng việc thực hiện lại rất hạn chế. Có nơi, kết quả thanh tra chỉ dán ở Sở NN&PTNT. Mặt khác, việc đảm bảo chất lượng vật tư nông nghiệp dường như mới chỉ dừng lại ở sự quan tâm, vào cuộc của ngành nông nghiệp, chính quyền địa phương, còn dư luận xã hội vẫn thờ ơ nên không tạo được hiệu quả sâu rộng. Do vậy, người chăn nuôi vẫn vô tư sử dụng TACN bổ sung kém chất lượng, có thể gây nên nhiều hệ lụy cho sức khỏe và người tiêu dùng vẫn là đầu cuối của chuỗi tiêu thụ, hứng chịu mọi rủi ro cả về sức khỏe và kinh tế.

Nguyễn Thanh