Tránh “rủi ro chính sách” nếu doanh nghiệp biết “ vận động chính sách”

Vừa qua, tại Hà Nội, VCCI đã tổ chức hội thảo “Vận động chính sách trong bối cảnh mới – Cơ hội và thách thức cho doanh nghiệp”.  Theo ông Đậu Anh Tuấn – Trưởng ban Pháp chế VCCI, có tới hơn 70% trong số hơn 1000 văn bản pháp luật hàng năm có liên quan đến doanh nghiệp, song có tới 78% doanh nghiệp chưa bao giờ được hỏi ý kiến về dự thảo pháp luật. Trong khi đó, 66% doanh nghiệp cho rằng, rủi ro chính sách là một trong ba rủi ro lớn nhất mà doanh nghiệp gặp phải.

Chính sách, quy định pháp luật không ổn định gây rủi ro lớn cho doanh nghiệp và doanh nghiệp cũng nhận thức rõ quyền tham gia xây dựng là quan trọng. Nhưng thực tế hiện nay, quá trình tham vấn ý kiến doanh nghiệp trong xây dựng chính sách tập trung vào các doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ khi được hỏi gần như không biết đến sự tồn tại của các chính sách mới, thậm chí có doanh nghiệp khi bị xử phạt vi phạm mới biết đến những chính sách này.

Bên cạnh đó, do thiếu sự trao đổi, lấy ý kiến trong quá trình soạn thảo nên nhiều quy định không phù hợp với cuộc sống, thiếu tính thực tiễn và không phù hợp với hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Từ đó nhanh chóng nảy sinh bất cập và phải sửa đổi.

Vì vậy, theo ông Tuấn, doanh nghiệp nên vận động chính sách khi gặp các khó khăn, vướng mắc xuất phát từ một quy định bất hợp lý; khi Nhà nước chuẩn bị có một chính sách mới có ảnh hưởng đến doanh nghiệp, hoặc khi doanh nghiệp có sáng kiến chính sách khác để giúp cho việc kinh doanh được hiệu quả.

“Các doanh nghiệp không nên chỉ chờ cơ quan Nhà nước đưa ra chính sách mà cần chủ động trong sửa đổi, góp ý chính sách, bởi trên thực tế, sự ảnh hưởng của chính sách và pháp luật đến các doanh nghiệp ngày càng lớn”, ông Tuấn khuyến cáo.

Theo điều tra của VCCI, sự thay đổi về chính sách có tác động lớn thứ hai đến hoạt động cũng như khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp, chỉ sau sự thay đổi về tỷ giá, lạm phát và lãi suất…

Việc tham gia xây dựng chính sách sẽ giúp doanh nghiệp gặp thuận tiện trong việc kinh doanh, giảm chi phí hoạt động cũng như nắm rõ quy định để sau này dễ áp dụng. Nhất là khi Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật đã quy định, các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ hoàn toàn có thể thông qua VCCI để nói lên tiếng nói của mình. Ông Tuấn cho ví dụ, trường hợp tránh đánh thuế hai lần với doanh nghiệp vận tải biển khi sổ lưu trữ chứng từ được quy định thực hiện hoàn toàn thủ công bằng giấy tờ gây tốn kém chi phí, chưa kể quá trình lưu trữ còn gặp nhiều khó khăn, nhóm doanh nghiệp vận tải biển phối hợp với VCCI cùng vận động tới Bộ Tài chính để bãi bỏ quy định này. Sau khi xem xét kiến nghị này, Bộ Tài chính đã điều chỉnh quy định bắt buộc lưu trữ chứng từ vận tải bằng giấy sang lưu trữ điện tử, giúp rút bớt thủ tục quản lý từ 208 ngày công xuống còn dưới 10 ngày công/năm, từ đó giảm một phần không nhỏ chi phí hoạt động cho doanh nghiệp.

Ví dụ điển hình nữa là VCCI đã phối hợp thành công với Hiệp hội Thép và Hiệp hội Giấy và bột giặt vận động chính sách ký quỹ nhập khẩu phế liệu, theo đó giảm giá trị ký quỹ từ 80% xuống còn 10% - 20% giá trị lô hàng, đồng thời việc ký Quỹ tại Quỹ Bảo vệ môi trường sẽ được tính theo lãi suất thỏa thuận chứ không phải lãi suất không kỳ hạn như dự thảo ban đầu.

Tuy nhiên, ông Tuấn cũng cho rằng, “cái mất” của việc tham gia xây dựng chính sách đó là doanh nghiệp sẽ tiêu tốn thời gian, tiền bạc và có thể cả những nguy cơ không mong muốn. Cái “nguy cơ không mong muốn” mà ông Tuấn nói chính là “đấu tranh thì tránh đâu”, doanh nghiệp có thể sẽ bị một vài cơ quan nhà nước gây khó dễ trong những công việc khác. Đã có doanh nghiệp từng phản ánh rằng họ nếu kiến nghị để đơn giản hoá thủ tục thuế thì chỉ một thời gian ngắn sau đó họ bị thanh tra, kiểm tra thuế.

Những thay đổi về chính sách có thể tạo cơ hội cho doanh nghiệp này nhưng lại làm mất cơ hội của doanh nghiệp khác, nhưng dù thế nào cũng sẽ mang lại lợi nhuận cho những doanh nghiệp biết nắm bắt thời cơ.

Cũng tại hội thảo, VCCI và Quỹ Hỗ trợ sự tham gia của người dân và trách nhiệm giải trình (PARAFF) cũng đã giới thiệu Báo cáo đề xuất thiết lập cơ chế tham vấn thích hợp và hiệu quả đối với doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ. Dự án đã khẳng định vai trò và sự cần thiết của việc doanh nghiệp được biết đến và có cơ hội được tham gia trong quy trình chính sách của Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Hoạt động này mang lại lợi ích cho cả doanh nghiệp và Nhà nước. Về phía doanh nghiệp, họ sẽ có cơ hội biết đến chính sách sớm hơn để chủ động cho việc kinh doanh, được đóng góp để nội dung chính sách mang lại lợi ích lâu dài cho hoạt động kinh doanh của mình. Về phía Nhà nước, hoạt động này sẽ giúp cung cấp thêm thông tin đầu vào cho việc xây dựng chính sách, tận dụng được trí tuệ của số đông để có thể đưa ra các quy định tốt hơn.

Quynh Anh