Nhiều rào cản khi thực hiện Nghị quyết 19

Nghị quyết 19 được Chính phủ ban hành nhằm giải quyết các vấn đề liên quan đến các nhiệm vụ, giải pháp cải thiện môi trường kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia kinh tế tại “Hội thảo đánh giá những kết quả đạt được sau 6 tháng triển khai Nghị quyết 19 của Chính phủ về cải thiện môi trường kinh doanh” do Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương tổ chức mới đây tại Hà Nội đều chung nhận định: mặc dù có nhiều thay đổi trong các lĩnh vực thuế, hải quan, bảo hiểm… song Nghị quyết vẫn chưa mang lại hiệu quả như kỳ vọng và còn rất nhiều rào cản khi thực hiện.

Rườm rà ở nhiều khâu

Theo Tiến sĩ. Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng CIEM, sau khi hai Nghị quyết 19 lần lượt ra đời, cộng đồng doanh nghiệp (DN) Việt Nam đã rất kỳ vọng. Song thực tế, tính đến thời điểm hiện tại hiệu quả lan tỏa từ các “biện pháp rắn” trên của Chính phủ chưa đạt được kết quả như mong muốn. Theo đó, hai tiêu chí cần tháo gỡ cho DN là thủ tục về điều kiện kinh doanh và quản lý chuyên ngành về xuất nhập khẩu đều chưa đạt. Luật Đầu tư, Luật DN yêu cầu bức thiết phải bãi bỏ hơn 3.000 thủ tục hành chính (TTHC), các Bộ không những chưa có giải pháp bãi bỏ thủ tục không còn phù hợp mà còn đang rà soát, cho ra đời những quy định rất tréo ngoe tại các thông tư mới.

Cũng theo số liệu thống kê của CIEM, tạm tính đến 23/9/2015, đã có 98% DN thực hiện khai thuế điện tử ổn định. Tổng cục Thuế đã phối hợp với 33 ngân hàng thương mại để triển khai dịch vụ nộp thuế điện tử. Những nỗ lực trong cải cách TTHC, kê khai và nộp thuế điện tử được DN đánh giá cao. Tuy nhiên, thời gian thực tế không giảm được như tính toán của Bộ Tài chính. DN ghi nhận mới giảm được khoảng 20% thời gian, tương đương khoảng 110 giờ.

Ngoài ra, đối với cải cách thủ tục hải quan và quản lý chuyên ngành đối với hàng hóa xuất khẩu (XK), nhập khẩu (NK), NQ 19 yêu cầu giảm thời gian thông quan hàng hóa XK 13 ngày và NK 14 ngày đến hết năm 2015; XK dưới 10 ngày và NK dưới 12 ngày đến hết năm 2016. Dù Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan đã có nhiều nỗ lực vẫn chưa giảm được thời gian thông quan hàng hóa. Thời gian nộp BHXH cũng chưa đạt được mục tiêu xuống 49,5 giờ như yêu cầu của NQ 19. Chưa kể, Luật Phá sản 2014 là một đạo luật tiến bộ với nhiều nội dung đổi mới, đã có hiệu lực từ 1/7/2015, song thực tế chưa ghi nhận sự cải thiện trong thủ tục và thời gian giải quyết phá sản của DN…

Ngoài ra, theo bà Nguyễn Minh Thảo, Phó trưởng ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh (CIEM), tính đến nay nhiều giải pháp đề ra của Nghị quyết 19 vẫn chưa được thực hiện triệt để. Do đó, kế hoạch hành động của nhiều địa phương chưa bám sát mục tiêu đề ra. Thực tế, đến giờ CIEM mới chỉ nhận được 7 báo cáo, còn lại có thể đang trên đường đi hoặc chưa thực hiện. Thất vọng hơn là CIEM đã tổ chức hội thảo tập huấn thực hiện Nghị quyết này tại Hà Nội, hầu hết các bộ và cơ quan quản lý chưa coi trọng việc này. Ngay như Hà Nội cũng chưa tích cực, có rất ít cơ quan trên địa bàn tham gia. Bà Thảo còn thông tin thêm, theo yêu cầu, định kỳ hàng quý, các bộ, cơ quan, địa phương gửi báo cáo đánh giá tình hình triển khai và kết quả thực hiện Nghị quyết về Bộ Kế hoạch – Đầu  Tư và Văn phòng Chính phủ để tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ, nhưng theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cho đến ngày 23/9/2015, Bộ này mới chỉ nhận được báo cáo 6 tháng thực hiện Nghị quyết 19 của 4 bộ, cơ quan gồm bộ Tài chính, BHXH Việt Nam, VCCI, EVN và 3 địa phương là TP.HCM, Đồng Nai và Hà Nội.

Theo đánh giá kết quả thực hiện Nghị quyết 19 ngày 12/3/2015 của Chính phủ về cải thiện môi trường kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, riêng thủ tục thuế, Bộ Tài chính cho biết, thời gian nộp thuế đã giảm được 78% số giờ thực tế, vượt chỉ tiêu đề ra của nghị quyết. Nhưng theo nghiên cứu của CIEM khi tiến hành khảo sát của DN lại cho thấy thời gian thực tế không giảm được như tính toán của Bộ Tài chính vì DN cho biết số giờ nộp thuế chỉ giảm thực tế khoảng 20%.

Lý do theo bà Thảo vì, tâm lý DN chưa thực sự tin tưởng vào những cải cách này, do vậy tuy thủ tục đã được cắt bỏ, nhưng DN vẫn thực hiện như trước đây. Công tác tổ chức thực hiện ở địa phương cũng không thay đổi tốt như chính sách đề ra.

Chưa thực sự đổi mới tư duy

Theo bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội tư vấn thuế Việt Nam dù được đánh giá là có chuyển biến khá tích cực, nhưng vẫn có có nhiều vấn đề tồn tại mà cộng đồng doanh nghiệp hy vọng sớm được cải thiện như bảo hiểm thai sản giải quyết theo quý, chậm trễ chi trả gây khó khăn cho doanh nghiệp và người lao động nữ; ứng dụng cộng nghệ thông tin trong khai báo, nộp hồ sơ bảo hiểm xã hội thường xuyên bị nghẽn mạng và gặp trục trặc.

Xung quanh ý kiến cho rằng, mức đóng bảo hiểm xã hội tại Việt Nam hiện quá cao so với các nước (tỷ lệ 32,5%), gây trở ngại cho DN nước ngoài tiếp cận thị trường Việt Nam. Đại diện Bảo hiểm xã hội đã đề cập đến bài toán liên quan tới mức hưởng bảo hiểm xã hội. Theo đó, mức đóng bảo hiểm gắn chặt với mức hưởng, mặt khác, Nhà nước muốn nâng cao chế độ an sinh xã hội nên nếu giảm thì cần phải nghiên cứu thêm và việc quyết định thuộc về Quốc hội.

Đối với các cải cách hành chính thuế, ông Cao Anh Tuấn, Phó tổng Cục trưởng, Tổng cục Thuế cũng đã trả lời một số nội dung của khảo sát đánh giá. Về việc một số DN chưa tin tưởng vào cải cách nên vẫn thực hiện các thủ tục đã được cắt bỏ, ông Tuấn cho rằng, đây là vấn đề thuộc về nhu cầu kiểm soát nội bộ của DN, không do cơ quan thuế tác động. Cụ thể, Tổng cục Thuế đã thực hiện công khai các thủ tục hành chính, quy trình trên website chính thức của cơ quan thuế, tại bộ phận một cửa của cơ quan thuế tại các cấp, tăng cường hỗ trợ truyền thông cho người dân, thường xuyên tổ chức đối thoại lấy ý kiến góp ý chính sách.

Theo ông Trần Hữu Huỳnh, Chủ tịch Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC), sẽ rất vô nghĩa khi không có sự thực hiện nghiêm túc Nghị quyết 19 của Chính phủ mà chính các thành viên của Chính phủ đã bỏ phiếu thông qua nghị quyết này. Tính đến thời điểm hiện tại mới chỉ có 4 bộ và cơ quan, trên tổng số 22, chiếm 18% báo cáo. Địa phương cũng chỉ có 3 trên tổng số 63, chiếm 4,7% báo cáo. “Như vậy, chỉ riêng một việc này thôi đã thấy, kỷ luật báo cáo cải cách môi trường kinh doanh là một sự thụt lùi", ông Huỳnh nhấn mạnh.

Nhìn nhận vấn đề ở tầm sâu sắc hơn, TS. Nguyễn Đình Cung cho rằng, rào cản chính của vấn đề vẫn ở các ý niệm tư duy. Sở dĩ ít có cải thiện, thay đổi là do phần các bộ chưa thực sự đổi mới tư duy đúng theo yêu cầu của Nghị quyết này. Việc phối hợp giữa các cơ quan trong một bộ hay các bộ với nhau, trung ương với địa phương, các sở trong một tỉnh, rồi sở với huyện rất kém. Ứng dụng công nghệ thông tin để hiện đại hoá thủ tục kinh doanh cũng không tốt, chỉ được một số nơi tích cực áp dụng, thậm chí còn có trường hợp gây nghẽn, gây lỗi mạng. Điều đó làm nản lòng doanh nghiệp, khiến cho DN thấy cách làm truyền thống còn tốt hơn. TS. Nguyễn Đình Cung cho rằng, nếu cứ làm việc như trên Việt Nam không thể đạt thứ hạng trung bình trong ASEAN-6, chứ đừng mong là ASEAN-4.

Anh Phương